(الا ان لله ما فی السموات و الارض الا ان وعد الله حق و لکن اکثرهم لا یعلمون ):(آگاه باشید، همانا آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداست و بدرستی که وعده خداوند حق است ، ولی بیشتر آنان نمی دانند)،این آیه و آیه بعدی برهان برحق بودن وقوع عذاب و وعده آنست ، می فرماید: آنچه در آسمان و زمین است مملوک خدای متعال است و خداوند می تواند هرگونه تصرفی در آنها بکند و لذا هیچ مقتضی دیگری نمی تواند در اراده او تصرف نموده و از فعل او جلوگیری نماید، پس اسباب ظاهری عالم مساعد با خواست واراده اوست و لذا هر چه بخواهد، می تواند انجام دهد(انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون )(21)،(بدرستی که امر او چنین است ، چون چیزی را اراده کند ، می گوید،باش ، پس موجود می شود)، لذا قول خدای تعالی همان فعل اوست و با این تعریف ، قول او متن عالم خارج و عین واقعیت است و لذا هرگز دروغ و خطا درآ ن راه ندارد( چون دروغ و خطا منتسب به مفاهیم ذهنی است ). لذا وعده الهی حق است و هیچ مانعی از وقوع و تحقق آن وجود ندارد و برای غیر خدا تصرفی نیست جز به اذن خدا، هرگز باطل و گزاف در وعده او راه ندارد، اما اکثر مردم این را نمی دانند، چون آنها ملک خدای تعالی را با سلطه وملک پادشاهان و بزرگان مقایسه می کنند، که قدرت زیادی دارند و هر حکمی که بخواهند می رانند، اما چه بسا وعده هایی می دهند که وفا نمی کنند یا به امری همت می نمایند، ولی بدان نائل نمی شوند و یا بلاهای دنیایی بر آنها نازل می شود و ملک و سلطنت آنها تغییر می کند یا عقیده مردم نسبت به آنها سست شده و سلطنت را از آنان سلب می نمایند، در حالیکه ملک و سلطنت الهی اصلاقابل مقایسه با سلطنت دنیوی نیست ، چون خداوند خالق و مالک و مدبر هر چیزمی باشد و قیام همه اشیاء به اوست ، پس چگونه کذب در وعده او راه یابد یامشیت او تخلف پذیرد؟€ منزه و برتر است خداوند از این گونه مقایسه ها وپندارهای باطل . [ نظرات / امتیازها ]

آیه مورد بحث در اشاره به فرمانروایى و اقتدار آفریدگار هستى که پاداش و کیفر کارها را مى دهد، مى فرماید:

اَلا اِنَّ لِلَّهِ ما فِى السَّمواتِ وَالْأَرْضِ

بهوش باشید که فرمانروایى آسمانها و زمین و آنچه در میان آنهاست از آن خداست و هیچ کس نمى تواند از کیفر و عذابى که او براى طغیانگران و ستمگران مقرر داشته است، جلوگیرى کند.

اَلا اِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلکِنَّ اَکْثَرَهُمْ لایَعْلَمُونَ.

بدانید که وعده خدا در مورد فرود عذاب برمردم گناهکار و بیداد پیشه حق است، امّا بیشتر آنان به خاطر عدم شناخت خدا و نا آگاهى به آنچه پیامبر آورده است، درستى قرآن و مفاهیم آن را گواهى نمى کنند و به حقانیت آن ایمان نمى آورند. [ نظرات / امتیازها ]

ثم أتبع ذلک الاعلام بأن له الملک کله ، وأنه المثیب المعاقب ، وما وعده من الثواب والعقاب فهو حق . وهو القادر علی الاحیاء والاماتة ، لایقدر علیهما غیره ، وإلی حسابه وجزائه المرجع ، لیعلم أن الامر کذلک ، فیخاف ویرجی ، ولا یغتر به المغترون . [ نظرات / امتیازها ]

بعد از آن تنبیه غافلین و ایقاظ نائمین فرماید: أَلاٰ إِنَّ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ :آگاه شوید و بدانید بتحقیق خاصۀ ملک حقیقى ذات احدیت الهى است، آنچه در آسمانها و زمینها است، از ملک و فلک و نور و ظلمت و جماد و نبات و حیوان و غیره از جمیع موجودات و بنابراین خداى متعال، قادر است بر تمام ممکنات، عالم به کل معلومات، غنى از جمیع مخلوقات، منزه از کلیۀ آفات؛ پس البته قدرت دارد بر تأیید پیغمبر خود در اظهار دین او به دلائل قاطعه و معجزات باهره و اعلاء شأن او و تقویت شرع او

و ایضا قادر باشد بر ایصال رحمت به اولیاى خود در دنیا و آخرت و انزال عذاب بر دشمنان خود در دنیا و آخرت

أَلاٰ إِنَّ وَعْدَ اَللّٰهِ حَقٌّ :آگاه شوید و بدانید بتحقیق وعده هاى الهى از نزول عذاب بر کفار و حشر و نشر و عقاب معاندین و منکرین، حق و راست و درست و ثابت و واقع باشد و به هیچ وجه تخلف و کذب در آن نخواهد بود وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ :و لکن بیشتر کافران نمى دانند، یعنى غافلند از دلایل واضحه آیات هادیه، و فریفته شدند به ظواهر امور دنیویه، و فکر را مقصور در مادیات و اشیاء محسوسه، لا جرم محروم ماندند از معارف الهیه و حقایق علمیه

وجه تنظیم فخر رازى در تنظیم آیۀ شریفه بیانى نموده که مردم، طبقات مختلفه هستند: یک دسته کسانیند که انتفاعشان به اقناعیات اکثر باشد از برهانیات، و لذا در آیۀ سابقه اکتفا فرمود براى اثبات حقانیت به ذکر قسم نسبت به این جماعت فرقۀ دیگر نظرشان منحصر در برهانیات است، و این آیۀ شریفه بر ایشان حجت باشد، زیرا صحت نبوت و معاد متفرعند بر اثبات خداى قادر حکیم که تمامى ممکنات ملک و ملک ذات احدیت سبحانى باشند، و چون براهین آن را در آیات سابقۀ این سوره بیان فرمود، لذا در اینجا به ذکر نتیجه اکتفا نمود با تأکید به بیان برهان دیگر [ نظرات / امتیازها ]

أَلاٰ إِنَّ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ حرف ألا مرکب از همزه استفهام و لا نافیه (آیا نه چنین است) للّه حرف لام به معناى اختصاص است و رابطه اى محکم تر و ثابت تر از رابطۀ خلقت و آفرینش نیست بدین جهت سراسر موجودات امکانى آفریده ساحت کبریائى هستند و از ادامه خلقت تعبیر به تدبیر و افاضه پى درپى مى شود یعنى بقاء سراسر موجودات و سوق آنها بسوى کمال و غرضى که از خلقت آنها بوده وابسته است به این که پروردگار بهر یک پى درپى افاضه فرماید و هر لحظه از هستى گسترده بهره مند گردند باین بیان استفاده شد که شئون وجودى و طبقات موجودات پرتوى از افاضه پروردگار است و اختلاف بیشمار که در سراسر عوالم فرمانروا است، در اثر اختلاف قابلیت هریک از آنها است و برحسب مشیت پروردگار و نظام تدبیر براى هریک قابلیت بخصوصى در کمون آن نهاده است که از آن تعبیر به حد وجودى و بهره اى از هستى مى شود و سراسر موجودات امکانى پرتوى از احاطه و شعاعى از اراده بطور اطلاق پروردگارند یعنى اراده و مشیت پروردگار قید و شرطى ندارد بلکه قیود و امکانات هر موجودى از لوازم و حد وجودى آنست و چنانچه مشیت پروردگار بایجاد چیزى تعلق بیابد هرگز نقصى در آن راه ندارد و نیازمند بوجود مقتضى و یا بوجود شرط و یا فقد مانع نخواهد بود تا اینکه فاعلیت و اراده پروردگار به حد نصاب برسد

أَلاٰ إِنَّ وَعْدَ اَللّٰهِ حَقٌّ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ : وعد پروردگار عبارت از فعل او در زمان آینده است و تدریج برحسب نظر مخاطب و نظام جهان است و گرنه سراسر جهان یکسان حاضر و مشهود پروردگارند زیرا آفریننده و مالک حقیقى موجودات است چه در حال شهود آنها که در سلک نظام هستى خاص به خودش در آمده و مشهود باشند و یا اینکه در کمون نهفته و مستور بوده و هنوز به مرحله هستى خاص به خودش قدم نگذارده باشند پروردگار بر همه آنها یکسان احاطه و قیومیت دارد

زیرا سبق و لحوق و تدریج و تغییر و مانند آنها از اوصاف نسبى و قیاسى است که در موجودات جهان نسبت به یکدیگر پدید مى آید ولى موجودات از نظر رابطه ایجاد و آفرینش آنها نسبت به ساحت پروردگار دفعى و ثابت خواهند بود، زیرا فعل پروردگار فوق عالم طبع و تدریج است و شهود بطور حصولى و انفعال نسبت به پروردگار مفهوم ندارد، زیرا سلسله موجودات و سراسر جهان هستى پرتوى از ساحت کبریائى و ظهورى از خواسته او است، مثلا یک دانه گندمى که در خارج است همچنین میلیاردها کیلو گندمى که در کمون آن یک دانه نهفته اند و با تأثیر عوامل طبیعت در سالهاى متمادى در سلک نظام بوجود خواهند آمد در برابر اراده و احاطه پروردگار یکسانند و همه آنها در اثر رابطه آفرینش و ملکوت آنها حاضرند غیب و شهود آنها بقیاس بشر و بلحاظ سلسله تدریجى نظام هستى است

بهمین قیاس عقیده و اعمال نیک و بد بشر که در کمون آنها از نعمت و نقمت نهفته است و پس از پیمودن عوالم و نشأتى سیر تکاملى خود را پیموده و بظهور و رشد مى رسند در برابر ساحت پروردگار حاضر و یکسانند، بدین نظر وعد و وعید و مژده و تهدید پروردگار که تحقق در آینده است فقط بلحاظ نظام تدریجى و سیر تکاملى اندیشه و صورت روانى است که در آیه تعبیر بتحقق در آینده نموده است

حق صفت مشبه به معناى ثابت و مستقر در نظام وجود است و کذب از شئون مفاهیم ذهنى و قضایاى تصدیقى است که بقیاس خارج ممکن است انطباق بیابد و یا تخلف نماید و نسبت بموجود در نظام هستى که عین حقیقت است کذب مفهوم ندارد، همچنین حالت انتظار و تحقق در آینده از نظر نظام امکانى است و بلحاظ احاطه قیومیه مفهوم ندارد

نتیجه آنکه فعل پروردگار که در سلک نظام هستى در آمده و همچنین وعده او هر دو یکسان ظهور خواسته او در نظام هستى است و فعلیت وجود و یا انتظار تحقق آن در آینده از نظر نظام تدریج و بلحاظ احاطه کبریائى بر ملکوت و رابطه ایجاد هر دو حق و ثابت و مستقر در نظام وجود هستند [ نظرات / امتیازها ]

أَلاٰ إِنَّ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ أَلاٰ إِنَّ وَعْدَ اَللّٰهِ حَقٌّ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ آیه تذکر مى دهد که همانا باید بدانند که آنچه در آسمانها است از کرات و ستارگان و منظومه شمسى و انواع ملائکه و روحانیین و باقى موجوداتى که علم آن نزد خدا است و آنچه در زمین است از جمادات و نباتات و حیوانات و انسان و جن و آنچه بین آسمانها و زمین است تماما ملک خدا و تحت تصرف و قدرت او است و قوام موجودات بسته به قیومیت او است وقتى بعلم الیقین دانستید که همه تحت اراده اویند آگاه باشید که وعده او حق است خلف وعده نمى کند آنچه بمؤمنین وعده داده از درجات بهشتى و آنچه بکافرین وعید و تهدید کرده از درکات جهنمى تماما واقع است و تخلف پذیر نخواهد بود و لکن بیشتر مردم نمى دانند ندانستن آنها یا از جهت قصور عقل و بى خردى آنها است یا از جهت غفلت و مغرور گردیدن بنفس خود یا جهات دیگرى است
[ نظرات / امتیازها ]

أَلاٰ إِنَّ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ ؛ خداوند حکم مى کند و آنچه بخواهد انجام مى دهد و کسى نیست که مشیّت او را ردّ کند أَلاٰ إِنَّ وَعْدَ اَللّٰهِ حَقٌّ ؛ وعدۀ خدا دربارۀ روز قیامت، پاداش و مجازات در مورد هر چیزى که وعده داده، حق است

وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ تردیدى نیست که روز قیامت مى آید و خدا کسانى را که در قبرها هستند برمى انگیزد و امّا بیشتر افرادى که مى دانند و به این برانگیخته شدن ایمان دارند، براى آن کار نمى کنند هرگاه اکثریت مردم به طور کلى ندانند و اکثر «اقلیّتى» که مى دانند کار نکنند، نتیجه این مى شود که داناى عمل کننده، از طلاى سرخ نایاب تر شود [ نظرات / امتیازها ]