(ثم کلا سوف تعلمون ):(نه ! تأکید می کنم بزودی خواهید دانست ) [ نظرات / امتیازها ]

ثُم‌َّ کَلاّ سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ (4)

‌بعد‌ ‌از‌ ‌آن‌ ‌به‌ جهت‌ تأکید انذار تکرار قول‌ مذکور فرماید:

ثُم‌َّ کَلّا: ‌پس‌ باید ‌که‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ باز ایستید، ‌ یا ‌ حقا ‌که‌، سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ: زود ‌است‌ ‌که‌ بدانید خطای‌ تکاثر و تباهی‌ ‌را‌ [معاینه‌] ببینید ‌در‌ وقت‌ موت‌ و حشر. ‌ یا ‌ اول‌ نزد موت‌ ‌باشد‌ ‌ یا ‌ ‌در‌ قبر، و دوم‌ وقت‌ نشور و قیامت‌. ‌یعنی‌ چون‌ قدم‌ ‌به‌ دروازه مرگ‌ نهید و ‌به‌ ساحت‌ قبر درآیید، مشاهده‌ عذاب‌ کنید و هول‌ منکر و نکیر و فشار قبر و عقوبت‌ ‌آن‌ ‌را‌ ‌در‌ یابید و ‌بعد‌ ‌از‌ آنکه‌ ‌به‌ عرصات‌ قیامت‌ مبعوث‌ شوید، نامه‌های‌ اعمال‌ و موازنه‌ افعال‌ و انواع‌ عقوبات‌ و نکال‌ جهنم‌ ‌را‌ ‌به‌ نظر آرید و ‌شما‌ ‌را‌ ‌به‌ سلسله عذاب‌ کشند، خواهید دانست‌.

زرّ ‌بن‌ حبیش‌ ‌از‌ حضرت‌ امیر المؤمنین‌ ‌علیه‌ السّلام‌ روایت‌ نموده‌: ‌ما زلنا نشک‌ ‌فی‌ عذاب‌ القبر حتّی‌ نزلت‌ الهیکم‌ التّکاثر ‌الی‌ ‌قوله‌ کلّا سوف‌ تعلمون‌ یرید ‌فی‌ القبر و ثم‌ّ کلّا سوف‌ تعلمون‌ ‌بعد‌ البعث‌. همیشه‌ ‌ما شک‌ داشتیم‌ ‌در‌ عذاب‌ قبر«1» ‌تا‌‌ذلک‌‌به‌ «أَلهاکُم‌ُ التَّکاثُرُ» نازل‌ شد ‌تا‌ ‌آیه‌ «کَلّا سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ» چه‌ مراد ‌به‌ ‌اینکه‌ عذاب‌ قبر‌است‌. و «ثُم‌َّ کَلّا سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ» عذابی‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌بعد‌ ‌از‌ حشر و نشر ‌باشد‌«1». [ نظرات / امتیازها ]

﴿ثُمَّ کَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ ﴾


(Again nay! you shall come to know!) meaning, `O you believers.''' Then Allah says,

It is a Fire, which if it exhaled one breath, every angel who is near (to Allah) and every Prophet who was sent would all fall down on their knees due to fear, awe and the sight of its horrors. [ نظرات / امتیازها ]

باز ‌هم‌ عنقریب‌ میدانند (فرجام‌ تباهی‌ و عاقبت‌ تکاثر خودشان‌ ‌را‌ وقتی‌ ‌که‌ مرگ‌ ‌آنها‌ ‌را‌ دریابد اول‌ ‌در‌ قبر نتیجه‌ ‌را‌ خواهند دید و سپس‌ ‌در‌ روز حشر نتیجه‌ ‌اینکه‌ فخریه‌ و مباهات‌ ‌را‌ خواهند دانست‌.
زرّ ‌بن‌ حبیش‌ ‌از‌ علی‌ روایت‌ کرده‌ ‌است‌ ‌که‌ فرمود: ‌ما همواره‌ ‌در‌ عذاب‌ قبر شک‌ داشتیم‌ ‌تا‌ سوره‌ الهیکم‌ التکاثر نازل‌ شد ‌تا‌ کَلّا سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ ‌که‌ مقصود قبر ‌است‌ و ثُم‌َّ کَلّا سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ ‌بعد‌ ‌از‌ بعث‌ ‌است‌). [ نظرات / امتیازها ]

زود ‌باشد‌ ‌که‌ بدانید ‌از‌ یقین‌ مر خطای‌ رای‌ ‌خود‌ ‌را‌ اندر ‌اینکه‌

‌پس‌ بباید ‌که‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ باز ایستید عیب‌ غفلت‌ ‌را‌ بزود آگه‌ شوید [ نظرات / امتیازها ]

و باز هشدار مى دهد که:

ثُمَّ کَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ

نه، باز هم چنین نیست؛ به زودى خواهید دانست،

به باور برخى از جمله «حسن» در این آیه هشدارى است پس از هشدار، و روشنگرى مى کند که به زودى با رسیدن مرگتان درخواهید یافت و خواهید دانست که فرجام تفاخر به ثروت و قدرت و نازیدن به زر و زور و مال و فرزندان چیست.

امّا از امیرمؤمنان آورده اند که: به زودى در روز رستاخیز و زنده شدن مردگان خواهید دانست.

«ابن جیش» ضمن نقل این روایت از آن حضرت مى افزاید:

مازلنا نشک فى عذاب القبر، حتى نزلت الهیکم التکاثر...(278)

گروهى از ما هماره در مورد عذاب قبر در تردید بودیم تا این که سوره «تکاثر» بر پیامبر فرود آمد و فرمود: به زودى خواهید دانست و بدین سان از عذاب قبر و رستاخیز و زنده شدن مردگان هشدار داد.

به باور پاره اى منظور هشدار از هنگامه دیدار پاداش و کیفر سراى آخرت مى باشد، و روشنگرى مى گردد که: به زودى آن گاه که بهشت پر طراوت و زیبا و جایگاه و پاداش ابرار و نیکان را دیدید خواهید دانست؛ سپس آن گاه که دوزخ و جایگاه دهشتناک و عذاب و کیفر گناهکاران و ظالمان و اصلاح ستیزان را دیدید در خواهید یافت که تفاخر به زر و زور و سپاهیان و فرزندان، و روى تافتن از یاد خدا و عبادت او چه فرجامى دارد.

گفتنى است که در فرهنگ عرب نکات و مطالب مهم به وسیله «کلا» و «حقاً» مورد تأکید قرار مى گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

باز براى تاءکید مى افزاید: سپس چنین نیست که شما مى پندارید، به زودى خواهید دانست (ثم کلا سوف تعلمون ).
جمعى از مفسران این دو آیه را تکرار و تاءکید یک مطلب دانسته اند و هر دو به صورت سربسته از عذابهائى که در انتظار این مستکبران متفاخر است خبر مى دهد.
در حالى که بعضى دیگر اولى را اشاره به عذاب قبر و برزخ که انسان بعد از مرگ ، با آن روبرو مى شود دانسته اند، و دومى را اشاره به عذاب قیامت .
در حدیثى از امیر مؤ منان على (علیه السلام ) آمده است که فرمود: ((مازلنا نشک فى عذاب القبر حتى نزلت الهاکم التکاثر، الى قوله کلا سوف تعلمون ، یرید فى القبر، ثم کلا سوف تعلمون ، بعد البعث :))
گروهى از ما پیوسته در باره عذاب قبر در شک بودند تا اینکه سوره ((الهاکم التکاثر)) نازل شد تا آنجا که فرمود: کلا سوف تعلمون منظور از آن عذاب قبر است ، سپس مى فرماید: ثم کلا سوف تعلمون منظور عذاب قیامت است . <6>
در تفسیر کبیر فخر رازى این مطلب از یکى از یاران على (علیه السلام ) بنام زر بن جیش نقل شده که مى گوید: ما از عذاب قبر در شک بودیم تا از على (علیه السلام )
شنیدیم که مى فرمود: این آیه دلیل بر عذاب قبر است )). <7> [ نظرات / امتیازها ]

ثُمَّ کَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ
و ( ثم ) دلالة علی أن الإنذار الثانی أبلغ من الأول وأشد ، کما تقول للمنصوج : أقول لک ثم أقول لک : لا تفعل . والمعنی : سوف تعلمون الخطأ فیما أنتم علیه إذا عاینتم ما قدامکم من هول لقاء الله ، وإن هذا التنبیه نصیحة لکم ورحمة علیکم . [ نظرات / امتیازها ]

1 - تأکید خداوند، بر ناشایستگى تفاخر و واهى بودن افتخارات مادى

ثمّ کلاّ سوف تعلمون

تکرار کلمه «کلاّ» و نیز استفاده از حرف «ثمّ» ـ که بر تراخى رتبى دلالت دارد ـ نشانگر تأکید خداوند، بر مفاد «کلاّ» در آیه قبل است.

2 - آگاهى تمام مردم، از بى پایه بودن امتیازات مادى، هنگام حسابرسى نعمت ها در قیامت

ثمّ کلاّ سوف تعلمون

آخرین آیه سوره، بیانگر زمانى است که مفاد «سوف تعلمون» تحقق مى یابد.

3 - خداوند، با تهدید رقابت کنندگان در امتیازات مادى، بر ظهور حقیقت و مواجه شدن آنان با کیفر اخروى تأکید کرده است.

ثمّ کلاّ سوف تعلمون

4 - توجّه به ظهور حقایق در قیامت، بازدارنده انسان از تلاش براى پیروزى بر حریفان، در مسابقه ثروت و مقام

ألهیکم التکاثر ... ثمّ کلاّ سوف تعلمون

5 - عاقبت اندیشى، مانع برترى نمایى و تفاخر است.

ثمّ کلاّ سوف تعلمون

6 - توجّه به کیفر اخروى، مانع برترى نمایى و تفاخر است.

ثمّ کلاّ سوف تعلمون [ نظرات / امتیازها ]

[4] بدان‌ سبب‌ ‌که‌ میل‌ و هوس‌ تکاثر سخت‌ ‌در‌ جان‌ آدمی‌ نفوذ دارد، و ‌در‌ استقرار و ثبات‌ انسان‌ بسیار مؤثر ‌است‌، و هیچ‌ چیز همچون‌ فخر انسان‌ ‌را‌ هلاک‌ و همچون‌ تکاثر گمراه‌ نمی‌کند، بار دیگر آژیری‌ ‌در‌ پی‌ آژیر گذشته‌ ‌در‌ قرآن‌ می‌آید:

«ثُم‌َّ کَلّا سَوف‌َ تَعلَمُون‌َ‌-‌ سپس‌ چنین‌ نیست‌ و ‌به‌ زودی‌ خواهید دانست‌.»‌بر‌ انسان‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌با‌ یاد کردن‌ ‌از‌ مرگی‌ ‌که‌ لذات‌ ‌را‌ ‌از‌ میان‌ می‌برد و جماعتها ‌را‌ پراکنده‌ می‌سازد، ‌به‌ اصلاح‌ ‌خود‌ بپردازد و ‌از‌ پرداختن‌ ‌به‌ تکاثر خودداری‌ ورزد، ‌تا‌ ‌اینکه‌ ‌که‌ ‌در‌ هنگام‌ رو ‌به‌ رو شدن‌ ‌با‌ مگر گرفتار پشیمانی‌ نشود.

بعضی‌ گفته‌اند ‌که‌: ‌اینکه‌ ‌آیه‌ تنها تأکیدی‌ ‌برای‌ آیه پیش‌ ‌از‌ ‌آن‌ ‌است‌، و ‌در‌ صورتی‌ ‌که‌ بعضی‌ دیگر ‌آن‌ ‌را‌ یادآور عذاب‌ آخرت‌ می‌دانند، آیه پیش‌ ‌از‌ ‌آن‌ ‌را‌ مربوط ‌به‌ عذاب‌ دنیا می‌شمارند ‌که‌ ‌در‌ هنگام‌ مرگ‌ و ‌پس‌ ‌از‌ ‌آن‌ ‌در‌ قبر و ‌در‌ ایام‌ برزخ‌ و ‌تا‌ روز رستخیز آدمی‌ گرفتار ‌آن‌ ‌است‌. و ‌در‌ نصّی‌ مأثور ‌از‌ امام‌ امیر المؤمنین‌‌-‌ ‌علیه‌ ‌السلام‌‌-‌ ‌در‌ ‌اینکه‌ باره‌ آمده‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌به‌ روایت‌ زر ‌بن‌ حبیش‌ ‌از‌ ‌او‌ چنین‌ ‌گفت‌: «‌ما پیوسته‌ ‌در‌ خصوص‌ عذاب‌ قبر ‌در‌ شک‌ بودیم‌ ‌تا‌ «ألهاکم‌ التّکاثر» نازل‌ شد و ‌به‌ «کلّا سوف‌ تعلمون‌» رسید ‌که‌ مقصود ‌از‌ ‌آن‌ دانستن‌ ‌در‌ قبر ‌است‌ و «ثم‌ّ کلّا سوف‌ تعلمون‌» ‌که‌ منظور ‌از‌ ‌آن‌ ‌پس‌ ‌از‌ برخاستن‌ ‌در‌ رستاخیز ‌است‌».«10»

بدین‌ گونه‌ اولیای‌ ‌خدا‌ ‌ما ‌را‌ ‌از‌ آزمایش‌ و عذاب‌ قبر آگاه‌ کرده‌اند، چنان‌ ‌که‌ امام‌ ‌علی‌ ‌بن‌ ابی‌ طالب‌‌-‌ ‌علیه‌ ‌السلام‌‌-‌ ‌در‌ نامه‌ای‌ ‌برای‌ ‌محمّد‌ ‌بن‌ ابی‌ بکر چنین‌ نوشته‌ ‌است‌: «ای‌ بندگان‌ ‌خدا‌؟ آنچه‌ ‌پس‌ ‌از‌ مرگ‌، ‌برای‌ کسی‌ ‌که‌ آمرزیده‌ نشده‌ می‌آید، ‌یعنی‌ قبر، سخت‌تر ‌از‌ مرگ‌ ‌است‌، ‌پس‌ ‌از‌ سختی‌ و تنگی‌ و تاریکی‌ و غربت‌ ‌آن‌ بپرهیزید، قبر ‌هر‌ روز می‌گوید: ‌من‌ خانه غربت‌ و خانه خاک‌ و خانه وحشت‌ و خانه کرم‌ و مار و عقربم‌. و گور ‌ یا ‌ باغی‌ ‌از‌ باغهای‌ بهشت‌ ‌است‌ و ‌ یا ‌ چاله‌ای‌ ‌از‌ چاله‌های‌ جهنم‌. چون‌ بنده‌ای‌ مؤمن‌ ‌را‌ ‌به‌ خاک‌ بسپارند، زمین‌ ‌به‌ ‌او‌ می‌گوید: مرحبا و خوش‌ آمدی‌، تو ‌از‌ کسانی‌ بودی‌ ‌که‌ دوست‌ می‌داشتم‌ ‌بر‌ پشت‌ ‌من‌ راه‌ روی‌، و ‌در‌ ‌اینکه‌ هنگام‌ ‌که‌ تو ‌را‌ ‌به‌ ‌من‌ سپرده‌اند، خواهی‌ دید ‌که‌ ‌با‌ تو چه‌ خواهم‌ کرد، ‌پس‌ چشم‌ انداز مرده‌ ‌در‌ گور گسترش‌ پیدا می‌کند، و چون‌ کافری‌ ‌به‌ خاک‌ سپرده‌ شود، زمین‌ ‌به‌ ‌او‌ می‌گوید: نه‌ مرحبا ‌به‌ آمدنت‌ و نه‌ خوش‌ آمدی‌؟ تو ‌از‌ کسانی‌ بودی‌ ‌که‌ ‌از‌ راه‌ رفتنت‌ ‌بر‌ روی‌ خودم‌ نفرت‌ داشتم‌، و حالا ‌که‌ ‌به‌ ‌من‌ سپرده‌ شده‌ای‌‌به‌ زودی‌ خواهی‌ دانست‌ ‌که‌ ‌با‌ تو چه‌ خواهم‌ کرد، ‌پس‌ ‌او‌ ‌را‌ چنان‌ می‌فشارد ‌که‌ دنده‌هایش‌ ‌از‌ دو طرف‌ ‌به‌ یکدیگر می‌چسبد».«11» [ نظرات / امتیازها ]

ثُمَّ کَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ تکرار آیه، تأکیدى بر منع و ترساندن آنهاست و «ثمّ» دلالت دارد که ترساندن دوم بیشتر و شدیدتر از تهدید اول است یعنى بزودى از اشتباه بودن اعتقادتان آگاه خواهید شد هر گاه ترس مرگ و جان دادن را که در پیش دارید ببینید [ نظرات / امتیازها ]