در این سوره رسول گرامى خود را دستور مى‏دهد به اینکه از شر وسواس خناس، به خدا پناه ببرد، و به طورى که از روایات وارده در شان نزول آن استفاده مى‏شود این سوره در مدینه نازل شده، بلکه از آن روایات بر مى‏آید که این سوره و سوره قبلیش هر دو با هم نازل شده‏اند. [ نظرات / امتیازها ]

طبع آدمى چنین است که وقتى شرى به او متوجه مى‏شود و جان او را تهدید مى‏کند، و در خود نیروى دفع آن را نمى‏بیند به کسى پناهنده مى‏شود که نیروى دفع آن را دارد، تا او وى را در رفع آن شر کفایت کند، و انسان در اینگونه موارد به یکى از سه پناه، پناهنده مى‏شود:

یا به ربى پناه مى‏برد که مدبر امر او و مربى او است، و در تمامى حوائجش از کوچک و بزرگ به او رجوع مى‏کند، در این هنگام هم که چنین شرى متوجه او شده و بقاى او را تهدید مى‏کند به وى پناهنده مى‏شود تا آن شر را دفع کرده بقایش را تضمین کند، و از میان آن سه پناهگاه، این یکى سببى است فى نفسه تام در سببیت.
دومین پناه، کسى است که داراى سلطنت و قوتى کافى باشد.
در این میان سبب سومى است و آن عبارت است از الهى که معبود واقعى باشد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: جبرئیل نزد رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آمد در حالى که آن جناب بیمار بود، پس آن جناب را با دو سوره «قُلْ أَعُوذُ» و سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»(اخلاص/1) افسون نموده، سپس گفت: «بسم اللَّه ارقیک و اللَّه یشفیک من کل داء یؤذیک خذها فلتهنیک- من تو را به نام خدا افسون مى‏کنم، و خدا تو را از هر دردى که آزارت دهد شفا مى‏دهد، بگیر این را که گوارایت باد» پس رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) گفت: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ...».

علامه طباطبایی: بعضى از روایاتى که در شان نزول این سوره وارد شده در بحث روایتى گذشته گذشت.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در قرآن، بیش از 300 مرتبه کلمه «قل» آمده که بسیارى از آنها فرمان خداوند به پیامبر است و در پاسخ مخالفان یا موافقان مى‏باشد. [ نظرات / امتیازها ]

گفتنِ کلمه «اعوذ» براى نجات از خطرات کافى نیست، بلکه باید در عمل نیز از عوامل خطرساز دورى کرد. وگرنه خانه را در مسیر سیل ساختن و نوشتن «اعوذ باللّه من السّیل» بر سر در خانه به منزله مسخره است. کسى که مى‏گوید: «اعوذ باللّه»، باید در عمل نیز از سرچشمه‏هاى فساد دورى کند. [ نظرات / امتیازها ]

اول چیزى که محسوس انسان است، رشد و تکامل و تربیت اوست، {ربّ النّاس} بعد سیاست و تدبیر و حکومت. «ملک النّاس» (ناس/2) و همین که رشد او بالا رفت عبادت و پرستش است. «اله النّاس» (ناس/3) [ نظرات / امتیازها ]

به کسى باید پناه برد که اسرار و وسوسه‏هاى درونى را مى‏شناسد. «یعلم خائنة الاعین و ما تخفى الصدور» (غافر/19) او از خیانت چشم‏ها و آنچه سینه‏ها پنهان مى‏کند آگاه است. [ نظرات / امتیازها ]

در اول قرآن با «بسم اللّه» از خدا استمداد کردیم و در آخر قرآن نیز به خدا پناه مى‏بریم. [ نظرات / امتیازها ]

در قرآن بارها از انسان انتقاد شده است که هرگاه گرفتار مى‏شود دعا مى‏کند و پناهندگى مى‏خواهد و همین که خطر رفع شد، گویا ما را نمى‏شناسد. (یونس/11) [ نظرات / امتیازها ]

در این سوره چون وسوسه درون روح و قلب انسان جاى مى‏گیرد و با ایمان و عقل و فکر ما بازى مى‏کند، سه بار نام خداوند یاد شده است: «ربّ النّاس، ملک النّاس، اله النّاس» اما در سوره فلق که شرور خارج از سینه‏هاست، یکبار نام خداوند مطرح است. «ربّ الفلق» آرى خطر انحراف فکرى و تأثیر آن در روح به مراتب بیشتر از خطرات خارجى است و دشمنان فرهنگى و فکرى، از دشمنان نظامى و اقتصادى مرموزتر و خطرناکترند [ نظرات / امتیازها ]

حالا که او «ربّ النّاس» است، پس شیوه‏هاى تربیتى دیگران را نپذیریم. حالا که او «ملک النّاس» است، پس خود را برده دیگران قرار ندهیم و حالا که او «اله النّاس» است، پس به غیر او دل نبندیم و این تفکر و اعتقاد بهترین وسیله پناهندگى از وسوسه‏هاست. [ نظرات / امتیازها ]

«ناس» در «ربّ النّاس - ملک النّاس - اله النّاس» اشاره به آن است که ربوبیّت، حاکمیّت و الوهیّت خداوند عام است و اختصاص به فرد یا گروه یا نژاد خاصى از بشر ندارد. [ نظرات / امتیازها ]

اول «ربّ النّاس» آمد، بعد «ملک النّاس» و سپس «اله النّاس»، شاید به خاطر آن که آنچه به فطرت نزدیکتر و ملموس‏تر است، پناهندگى به مربى است: «ربّ النّاس»
چنانکه کودکان به هنگام خطر اول صداى مادر مى‏زنند، سپس کسى که قدرت دارد، «ملک النّاس» و در مرحله بعد سرچشمه رحمت و حیات. «اله النّاس» [ نظرات / امتیازها ]

خداوند به نیازهاى انسان و خطراتى که او را تهدید مى‏کند آگاه است، ولى شیوه تربیت الهى آن است که انسان نیاز و استمداد و پناهندگى خود را به زبان آورد و فقر و احتیاج را به خود تلقین کند تا روحیه تواضع و تعبّد و تسلیم در او شکوفا شود. {قل اعوذ...} [ نظرات / امتیازها ]

آشنایى با این سوره

در پرتو لطف و مهر او، در آستانه آخرین بوستان قرآن ایستاده ایم، و بر آن هستیم تا به شناسنامه اش بنگریم:

نام این سوره

نام این سوره را «ناس» خوانده اند.

در این سوره فروفرستنده قرآن روى سخن را به بنده محبوب بارگاه اش مى کند و به او فرمان مى دهد که از شرّ وسوسه گر نهانى، به پروردگار مردم پناه برد. نام این سوره از همان آیه نخست اقتباس شده است.

2 - فرودگاه آن

این سوره بسان سوره پیش، در مدینه بر جان نازنین پیامبرِ دانش و آزادى فرود آمده ست. این دو سوره را «معوّذ تین» نیز خوانده اند، چرا که در آغازِ هر دو، به پیامبر و مردم خداجو فرمان داده مى شود که از شرور و فتنه هاى حسودان و افسونگران به خدا پناه برند.

این سوره پس از سوره «فلق» و پیش از «اخلاص» فرود آمده است.

3 - شمار آیه ها و واژه هاى آن

این سوره داراى 6 آیه است؛ و نیز از 20 واژه و 80 حرف شکل گرفته است.

4 - پاداش تلاوت آن

از حضرت باقر آورده اند که در مورد فضیلت و پاداش تلاوت این سوره فرمود: پیامبر گرامى سخت بیمار شد. دو فرشته گرانقدر، جبرئیل و میکائیل به عیادت آن حضرت آمدند. یکى از آن دو کنار سر او نشست و دیگرى کنار پاى آن بزرگوار. جبرئیل سوره «فلق» را خواند و به وسیله آن پیامبر را در پناه پدیدآورنده هستى قرار داد، و میکائیل نیز با تلاوت سوره ناس چنین کرد.(371)

در روایت دیگرى آورده اند که آن بزرگوار از درد بیمارى ناله و دادخواهى مى کرد که فرشته وحى آمد و به وسیله سه سوره «فلق»، «ناس» و «اخلاص» همه شرور و ناراحتى ها را از آن حضرت دور ساخت و او را در پناه خدا قرار داد و گفت: موجودات پلید و شرور را به نام خدا از وجود گرانمایه ات دور مى سازم و از دردى که تو را بیازارد از بارگاه او برایت سلامتى و شفا مى خواهم، بگیر آن را که گوارایت باد. آن گاه به تلاوت این سوره پرداخت که: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ،قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ، مَلِکِ النَّاسِ، إِلهِ النَّاسِ...

5 - دورنمایى از این سوره

مفاهیم این سوره چیزى شبیه به محتواى سوره پیش است، چرا که در هر دو، پیامبر گرامى به عنوان الگو و سرمشق و نمونه پرجاذبه پروا و ایمان و سمبل اخلاص و راستى و بزرگ پرچمدار آزادى و آزادگى و رعایت حرمت و حقوق انسان و احیاگر کرامت او، فرمان مى یابد تا از همه شرور و فتنه هاى زیانبار و آفت ها به خدا پناه برد و به امت خویش با گفتار و عمل بیاموزد که انسان به هر اندازه از نظر موقعیت علمى و اخلاقى پر فراز باشد و در اوجى باشد که خدا او را نمونه اخلاق و معنویت و مدارا و نرمخویى و بشردوستى و خداپرستى وصف کند، باز هم باید هماره به او پناه برد، تا انسان هاى آگاه و کمال طلب بیاموزند که در زندگى چقدر آسب پذیرند

دریابند که هماره در خطر تیرگى ها و تاریکى ها،

در خطر شرارت افسونگران رنگارنگ،

در خطر مشاوران و اطرافیان تاریک اندیش و حسود،

در خطر شرارت حسودان و بداندیشان،

در خطر گمراهگرى چاپلوسان و متملقان و بت سازان،

در خطر وسوسه گران آشکار و نهان از هر گروه و قماشى هستند و جز با ایمان و راستى و درستى و رعایت حقوق خدا و بندگانش و جز با محاسبه از نفس و محاسبه پذیرى از دیگران و پناه بردن به ذات بى همتاى او، افق تیره و تار است و راه نجاتى نیست. [ نظرات / امتیازها ]

1 - خداوند، به پیامبر(ص) فرمان داد که خود را در پناه او قرار دهد.

قل أعوذ بربّ الناس

2 - لزوم به زبان آوردن استعاذه

قل أعوذ بربّ الناس

3 - خداوند، مالک مردم و تدبیرکننده امور آنان

بربّ الناس

«ربّ» بر «مالک»، «سَرْور»، «مدّبر» و «مربّى» اطلاق مى شود. (لسان العرب)

4 - توصیف خداوند، به تدبیرکننده امور مردم، از آداب استعاذه به خداوند

قل أعوذ بربّ الناس

5 - خداوند، آموزنده الفاظ استعاذه به پیامبر(ص)

قل

6 - پیامبر(ص)، در معرض آسیب و خطر و نیازمند امداد الهى

قل أعوذ بربّ الناس

7 - خداوند، بر حفاظت انسان ها از خطرها و آسیب ها توانا است.

قل أعوذ بربّ الناس

8 - توجّه به ربوبیت خداوند و حاکمیت تدبیر او بر امور مردم، وادارسازنده انسان هابه استعاذه و دلگرم کننده پناهندگان به او است.

قل أعوذ بربّ الناس
[ نظرات / امتیازها ]

در قرآن، بیش از 300 مرتبه کلمه «قل» آمده که بسیارى از آنها فرمان خداوند به پیامبر است و در پاسخ مخالفان یا موافقان مى‏باشد.
گفتنِ کلمه «اعوذ» براى نجات از خطرات کافى نیست، بلکه باید در عمل نیز از عوامل خطرساز دورى کرد. وگرنه خانه را در مسیر سیل ساختن و نوشتن «اعوذ باللّه من السّیل» بر سر در خانه به منزله مسخره است. کسى که مى‏گوید: «اعوذ باللّه»، باید در عمل نیز از سرچشمه‏هاى فساد دورى کند.
اول چیزى که محسوس انسان است، رشد و تکامل و تربیت اوست، «ربّ النّاس» بعد سیاست و تدبیر و حکومت. «ملک النّاس» و همین که رشد او بالا رفت عبادت و پرستش است. «اله النّاس»
به کسى باید پناه برد که اسرار و وسوسه‏هاى درونى را مى‏شناسد. «یعلم خائنة الاعین و ما تخفى الصدور»(282) او از خیانت چشم‏ها و آنچه سینه‏ها پنهان مى‏کند آگاه است. [ نظرات / امتیازها ]

تکرار کلمه «ناس» در «ربّ النّاس - ملک النّاس - اله النّاس» اشاره به آن است که ربوبیّت، حاکمیّت و الوهیّت خداوند عام است و اختصاص به فرد یا گروه یا نژاد خاصى از بشر ندارد.
اول «ربّ النّاس» آمد، بعد «ملک النّاس» و سپس «اله النّاس»، شاید به خاطر آن که آنچه به فطرت نزدیکتر و ملموس‏تر است، پناهندگى به مربى است: «ربّ النّاس»
چنانکه کودکان به هنگام خطر اول صداى مادر مى‏زنند، سپس کسى که قدرت دارد، «ملک النّاس» و در مرحله بعد سرچشمه رحمت و حیات. «اله النّاس»
خداوند به نیازهاى انسان و خطراتى که او را تهدید مى‏کند آگاه است، ولى شیوه تربیت الهى آن است که انسان نیاز و استمداد و پناهندگى خود را به زبان آورد و فقر و احتیاج را به خود تلقین کند تا روحیه تواضع و تعبّد و تسلیم در او شکوفا شود. «قل اعوذ...» [ نظرات / امتیازها ]

بین سوره فلق و سوره ناس فرقی هست . در سوره فلق بیشترین تکیه روی سلامت تن انسان و زندگی اوست که از بلاهای موجودات و از تاریکی شب و شر حسود به خدا پناه برده شده است . ولی در سوره ی ناس ، تکیه روی سلامت دین و ایمان نیست و چه پناهگاهی بهتر از خداوندگار؟ [ نظرات / امتیازها ]

بسم الله الرحمن الرحیم
نام‌های دیگر این سوره که همراه سوره‌ی ناس می‌باشد عبارتند از: مُعَوّذتین، مُعَوّذتان، معَوَّذه؛ چهارمین سوره از چهار قل است.
البته سوره جن نیز که سوره بزرگ تر است با قل شروع می شود ولی جزو چهار قل نیامده است. [ نظرات / امتیازها ]

دلیل احساس بی‌نیازی نسبت به سوره‌های کوچک

آن اینکه غالبا احساس می‌شود که چون این سوره‌ها کوتاه هستند، نباید به این سوره‌ها پرداخت شود، و همه مردم با آن سوره‌ها آشنایی کافی دارند و لزومی به تدریس این سوره‌ها نیست.

ولی باید در جواب گفت که دلیل این تصور این است که معرفت ما نسبت به این سوره‌ها کم است.

این سوره‌ها، نوعاً سوره‌های فردی هستند و نوعا محکمات اعتقادی و اخلاقی هستند و دنبال مسلمان سازی هستند؛ ولی سوره‌های بلند‌تر بیشتر دنبال ساختن جامعه اسلامی هستند.

آن چیزی که باعث می‌شود به این سوره‌ها احتمام کمتری ورزیده شود‌، این است که همه ما خودمان را مسلمان می‌دانیم.

اما دلیل مسلمان حقیقی بودن همه ما چیست؟ آیا فقط به این است که ما در یک خانواده‌ی مسلمان به دنیا آمده‌ایم و یک انسان مسلمانی شده‌ایم که مسلمان بودنمان ارثی است، ولی مسلمان و مومن بودنی که قرآن از ما می‌خواهد، مسلمان بودن ارثی نیست، و ما باید به جایی برسیم که ایمان و اسلام خود را به مرحله ایمان تحصیلی و اکتسابی برسانیم.

[ نظرات / امتیازها ]

اولین فایده‌ای که این سوره‌ها برای ما انسانها دارند، این است که ما را مومن و مسلمان می‌کنند.

ثانیا اگر ما ایمان خودمان را به مرحله تحصیلی و اکتسابی رساندیم، فایده‌ای که این سوره‌ها برای ما دارند، این است که به ما کمک می‌کنند که در این راه ثابت قدم بمانیم و این ایمان اکتسابی خود را حفظ کنیم.

امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: «من هر سه روز یک بار قرآن را ختم می‌کنم»، و در روایات دیگری از اهل بیت وارد است که ما ایمان خود را به قرآن عرضه می‌کنیم و ایمان خود را با قرآن می‌سنجیم!

پس بحث ایمان چیزی نیست که در وجود انسان نهادینه شده باشد،‌ و اگر هم نهادینه شده باشد باز هم هیچ ضمانتی وجود ندارد که این ایمان نهادینه شده، به صورت نهادینه شده، تا ابد بماند، بلکه باید انسان ایمان خود را به طور مداوم تقویت کند، بنابراین ما برای ایمان آوردن صحیح و حفظ ایمان خود پیوسته به مرور این سوره‌ها احتیاج داریم.

ثالثا این سوره‌ها به ما کمک می‌کنند که بعد از این که ایمان آوردیم و ایمان خودمان را حفظ کردیم، ایمان خود را ارتقاء دهیم، چرا که این سوره‌ها هیچ‌گاه نقطه توقفی را برای ایمان انسانها در نظر نگرفته‌اند و خود قرآن می‌فرماید، «یا ایها الذین آمنوا آمِنوا».

لذا انسان در هر رتبه‌ای از ایمان که باشد، اگر باز برای ایمان آوردن بیشتر به این سوره‌ها مراجعه کند، باز هم ارتقاء پیدا می‌کند.

ریشه مشکلات بزرگ اجتماعی و روش برخورد اسلام با آنها

مشکلات و معضلات بزرگ اجتماعی امروز در جامعه ما ریشه در مشکلات بزرگ فردی ما دارد و روش اسلام این نیست که با رها کردن سوره‌های کوچک و بی‌توجهی به محکمات اعتقادی و اخلاقی مردم نمی‌توانیم یک جامعه پیشرفته اسلامی داشته باشیم.

روش اسلام صرفا ساختن یک روش خشک قانونی که افراد متعرض یکدیگر نشوند، نیست، بلکه روش اسلام این است که مسلمانها را مسلمان سازی می‌کند و جامعه اسلامی برآیند این آحاد مسلمان می‌شود و حکومت اسلامی برآیند آحاد این مسلمانها می‌شود.

به عنوان مثال یکی از مشکلات جامعه اسلامی این است که افراد بر سر هم کلاه می‌گذارند، یک راه این است که حکومت برای حل این مشکل همه خریدها را کارتی می‌کند که حتی در خریدهای روزانه هم مردم از کارت استفاده کنند و هیچ کس نتواند بر سر دیگری کلاه بگذارد. که این کار راه حل حوزه نیست.

روش دیگری هم این است که هرکسی وجدان خودش بر خودش حاکم باشد و با اعتقاد به قیامت و معاد بتواند اعمال و رفتارهای خودش را کنترل کند و به خاطر این که خدا را ناظر می‌بیند، به حق کسی تجاوز نکند، خواه در منظر عمومی باشد، خواه نباشد.

کسی که به خاطر وارد کردن خسارت جزئی به اموال کسی در صدد جبران است،‌ ایمان به قیامت دارد و فرار کسی که انسانی را در خیابان می‌کشد، ناشی از بی‌ایمانی او به قیامت است.

مسئولیت سوره‌های کوچک این است که اعتقاد را در دل مردم تثبیت کنند و از آنها انسانهای مسلمان واقعی بسازند. [ نظرات / امتیازها ]

مثلا سوره ناس با این محتوای کوتاهش، خیلی بلند و ضروری است، و همه انسانها از انسانها عادی تا مراجع تقلید به این سوره نیاز دارند، مثلا ریشه اینکه بعضی‌ وقتها بزرگانمان لنگ می‌زنند و جامعه به هم می‌خورد، وسوسه است و او نمی‌تواند وسوسه را از غیر وسوسه تشخیص دهد.

چون خیلی‌‌‌ها خیال می‌کنند که وسوسه انسان را وقتی به کاری دعوت می‌کند به او می‌گوید که این کار بد است و انجام بده در حالی وسوسه به او می‌‌گوید که این کار خوب است.

و وسوسه «الخناس» است و به معنای پنهان شونده، و گفته‌اند که وسوسه وقتی که یاد خدا می‌آید، پنهان می‌شود، ولی مقام این را قبول نمی‌کند، چون «خناس» در مقامی بکار رفته که خطر وسوسه را گوشزد بکند، پنهان شوندگی وسوسه در هنگام یاد خدا خطر نیست، بلکه خطر پنهان شوندگی شرّ وسوسه زیر پرده خیر است.

این خیر و شر هم از سیاق گرفته شده است: « مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ» شر وسوسه کننده پنهان شونده. یعنی وسوسه کننده چهره شرّ خود را زیر نقاب خیرخواهی پنهان می‌کند. و باید توجه داشت که وسوسه شونده، گاهی انسان است و گاهی جن است و هیچ گاه انسان را به خوردن خون و تعفن و … دعوت نمی‌کند، بلکه با سخن خوب و شنیدنی می‌گوید و انسان را به مصلحت و منفعت و لذت دعوت می‌کند. و این سوره بیان می‌دارد که این وسوسه وقتی می‌تواند در انسان نفوذ کند که دل او از یاد خدا خالی باشد، برای همین خدا می‌فرماید:
[ نظرات / امتیازها ]

کل سوره یک جمله است، «قل» و مقول قولش که تا آخر سوره است. بر هر کسی که سوره ناس را فهم کرده باشد،‌ بدیهی است که دغدغه سوره ناس این است که به انسان بگوید: «بگو از شر وسوسه‌ها به خدا پناه می‌برم.» [ نظرات / امتیازها ]

کانون سوره

در سوره کلمه «ناس» پنج مرتبه تکرار شده است، ولی کسی نمی‌تواند ادعا کند که دغدغه هدایتی سوره «ناس» بیان اهمیت ناس است. پس باید گفت که تکرار محض، دلیل اهمیت داشتن یک کلمه یا یک معنا در یک سوره نیست. [ نظرات / امتیازها ]

در این سوره ثابت می‌شود که تکرار دلیل بر اصالت کلمه یا یک معنای خاص نیست.
در سوره ناس یک «قل» وجود دارد و یک مقول قول؛ که حرف اصلی در مقول قول است، چرا که اگر مقول قول مشخص نباشد، وقتی بیان می‌شود: «قل» سوال پیش می‌آید که چه چیز را بگویم؟!
بعد از «قل» یک «اعوذ» در سوره وجود دارد و دو مجموعه هم متعلقات «اعوذ» وجود دارد.
که این دو مجموعه‌ها عبارتند از:
بِرَبِّ النَّاسِ (١)مَلِکِ النَّاسِ (٢)إِلَهِ النَّاسِ (٣)
مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ (۴)الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ (۵) من الجنه و الناس(۶).
هر دو مجموعه جار و مجرور هستند که باید یک متعلقی داشته باشند، که به «اعوذ» متعلق هستند، از بین متعلق و متعلَق، پایگاه معنا و ثقل معنا متعلَق است، یعنی «اعوذ» پایگاه معنا است و کانون سوره است، و سوره، سوره پناه بردن است.
اما فقط پناه بردن خالی نیست، و وقتی در سوره یک ثقل در نظر گرفته می‌شود، معنای آن نادیده گرفتن متعلقاتش نیست، بلکه به معنای این است که این متعلقات به «اعوذ» وصل است، بنابراین« اعوذ» کانون یا نقطه ثقل می‌شود و جهت هدایتی سوره پناه بردن است.
[ نظرات / امتیازها ]

صرف تکرار دلیل بر کانون بودن مفهومی نمی‌شود.
در این سوره «اعوذ» یک بار آمده است، ولی ناس پنج بار آمده است،‌ ولی « اعوذ» با همین یک بار آمدنش جایگاه اصالی دارد و ناس با پنج بار آمدنش این جایگاه را ندارد.
در «قل اعوذ برب الناس»: «ناس» مضاف الیه «رب» است و «رب» خود مجرور به حرف جر است که متعلق به اعوذ می‌باشد.
یعنی اگر بخواهیم کلمات را در سوره درجه بندی کنیم، «ناس» کلمه درجه سوم در سوره است و «اعوذ» کلمه درجه یک است. [ نظرات / امتیازها ]

در این سوره از سه صفت خدا سخن به میان آورده است، دلیل اینکه فرموده «رب الناس»، این است که «رب» سرپرستی انسان را بر عهده دارد و انسان وقتی احساس خطر می‌کند، سراغ کسی می‌رود که سرپرستی او را به عهده دارد، نمونه فطری این مسئله بچه است که وقتی احساس خطر می‌کند، سراغ پدر و مادر می‌رود و دامان آنها را می‌گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

«ملک» فرمانروا است.
«رب» ولی خاص است و« ملک» ولی عام است، یعنی وقتی بچه سراغ پدر می‌رود، پدر ولایت خاص او را به عهده دارد، اما دومی ولی عام است، یعنی نه فقط پدر این بچه است، بلکه حاکم و فرمانروای یک کشور است. و در اجتماع هم اگر خطراتی انسان را تهدید کند، به حاکم و قانون پناه می‌برد.( این هم نشانه دیگری بر فطری بودن فرمانرواست.)
در مورد اینکه «رب» ولی خاص انسانهاست و «ملک» ولی عام انسانهاست توضیح اینکه:
در مورد «رب» می‌گوییم که خدا فارق از همه مردم رب من است، اما فرمانروایی یک حیثیت عمومی است، و تا جمع نباشد، فرمانروایی هم معنا نمی‌شود.
مراد از «رب الناس»، این نیست که مردم در نگاه عمومی، بکله به آحاد تحلیل می‌شود یعنی رب تک تک مردم.
ولی در «ملک الناس» نمی‌شود گفت که ملک تک تک مردم، او ملک یک جامعه است، ملک یک جمع است و تا گروهی نباشد، فرمانروایی حاصل نمی‌شود.
«رب الناس» و «ملک الناس» می‌گویند کسی که انسان فطرتا به او پناه می‌برد، «الله» است. بگو من پناه می‌برم به او! [ نظرات / امتیازها ]

از «قل» که در اول سوره وجود دارد، معلوم می‌شود که در فضای این سوره یک سوالی مطرح است پیامبر گرامی اسلام به این سوال با این سوره پاسخ می‌دهند، حال افکار عمومی این سوال را به زبان آورده‌اند یا نیاورده‌اند یک بحث دیگری است، یا اینکه رب را قبول دارند یا ندارند، سوره ناس عهده دار این نیست.
سوره ناس به این سوال در افکار عمومی جواب می‌دهد که: «ما در وسوسه‌ها چه باید بکنیم؟ راه چیست؟»
پیامبر به دستور خدا سیره خود را بیان می‌کند و نمی‌فرماید: «قل عوذوا برب الناس»، به عبارتی این سوره علاوه بر اینکه دستور پناه بردن می‌دهد، الگوی رفتاری هم بیان می‌کند و هم طریق اولویت مشخص می‌کند؛ یعنی وقتی پیامبر خدا که اشرف مخلوقات است، در وسوسه‌ها به خدا پناه می‌برد، غیر پیامبر خدا که حتما بیش از ایشان در معرض وسوسه‌ها قراردارند، به طریق اولی باید به خدا پناه ببرند.
حال در مورد سوم از این صفات، می‌فرماید: « اله الناس» است که سنخ آن با دو صفت قبلی متفاوت است، یعنی ‌«رب» و «ملک»، اوصافی است که انسان به اقتضای طبیعتش به آن پناه می‌برد.
در هر جامعه‌ای، هر فردی که احساس خطر بکند، دنبال یک سرپرست و یک فرمانروا می‌گردد، در بعضی از خطرات دنبال سرپرست می‌گردد و در برخی از آنها دنبال قانون و حاکم می‌گردد، اما «اله الناس» پناهنده شده به اقتضای فطرت است، همان فطرت خداشناس.
یعنی وقتی که فطرت انسان بیدار می‌شود، به دنبال یک نقطه متوسل می‌شود و آن اله است و او کسی است که دلش و وجودش او را می‌خواند، آن کسی است که می‌بیند او همه چیز اوست، معبودش است و معشوقش است و خالق اوست و صرفا یک نگاه طبیعی نیست، یعنی سنخ این صفت با دو صفت دیگر فرق می‌کند.
عواملی که باعث شده خدا وسواس را در سه سطح درمان کند.
اینکه خدا یک بار نفرموده است: «قل اعوذ بالله» که جمیع صفات جمالیه و جلالیه است و یا نفرموده: «قل اعوذ بربی» و … به این دلایل است:
جایگاه وسوسه دل است، نفس فرصتی که سوره ایجاد می‌کند مهم است.
وسواس در دل جولان می‌دهد و این سوره به جای اینکه به صورت مجمل در یک کلمه و یا یک نام مسئله را بررسی کند، در سه سطح مختلف این مسئله را مورد بررسی قرار داده است، چرا که تکرار، یاد خدا را تقویت کند و انسان با خواندن این سوره دلش از یاد خدا پر می‌شود و از جولان وسوسه در دل کاسته می‌شود.

[ نظرات / امتیازها ]

سوره‌ها صرفا یک گزارش نیستند، نسخه نیستند بلکه درمانند، امام خمینی در اول کتاب چهل حدیثشان می‌فرمایند که کتابهای اخلاق ما نسخه هستند ولی متن درمانی ندارند، لذا خودشان در کتاب اخلاقی که می‌نویسند، در بعضی جاها، فقط توضیح مفهومی نمی‌دهند، بلکه متن درمانی ارائه می‌دهند، مثلا در جایی که می‌خواهند ریا را توضیح دهند، فقط به توضیح مفهومی اکتفا نمی‌کنند، بلکه انسان را مورد خطاب قرار می‌دهند و می‌فرمایند: خاک بر سرت کنند ای انسان! … . و متنی که دارند، حیثیت درمانی پیدا می‌کند.

اوج حیثیت درمانی متن، قرآن است، البته این به معنای نفی متنهای دیگری که در ظلّ قرآن شکل می‌گیرد اعم از روایات و بیانات بزرگان نیست، اما متن قرآن شفاست، فارغ از اینکه شما را به درمان راهنمایی می‌کند.)

انسان از هر جهتی که بخواهد پناهنده شود، تمام آن درها را یکی یکی بررسی می‌کند، که اگر سرپرست می‌خواهی خداست، اگر ملک می‌خواهی خداست، اگر اله می‌خواهی، خداست. سه مفهوم کلی در پناه بردن اینهاست.
(این عامل در حد احتمال است) ای بسا خود وسوسه سطوح دارد، یعنی یک سری وسوسه‌ها هستند که حلشان در حد ربوبیت خداست، یک سری از وسوسه‌ها ما را در سطحی وسوسه می‌کنند که حلشان در حد ملک و فرمانروا بودن خداست، یک سری از وسوسه‌ها هم در سطحی ما را وسوسه می‌کنند که حلشان در حد اله بودن خداست.

شاید به نظر برسد که یکی از عوامل تکرار نامهای خدا، تعظیم پناهگاه باشد، اینکه تکرار نامهای خدا برای تعظیم پناهگاه باشد، مورد قبول است، ولی اینکه این تعظیم را از اضافه شدن «ناس» بگیرد، مورد قبول نیست، به این معنا که «رب» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، یا «ملک» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، شاید به این قول خدشه‌ای وارد شود، ولی نفس تکرار تعظیم را دارد. [ نظرات / امتیازها ]

اما علت تکرار «ناس» این است که: کسی که وسوسه می‌شود، جنس «ناس» است، حال وسوسه‌گر چه «جنه» باشد یا «ناس» باشد، و اضافه کردن «ناس» به رب و ملک و اله، نشانه حمایت از ناس است و اعلان حمایت خدا از انسانها در برابر وسوسه‌هاست.
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه والناس *.
قل اعوذ بمَلِکِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *
قل اعوذ بإِلَهِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *.
یعنی من حامی شما انسانها در برابر این وسوسه‌گران هستم که در دل شما وسوسه می‌کنند و حمایت من از شما وسوسه گران را ناکام خواهد گذاشت، به شرطی که شما هم به من پناهنده شوید. [ نظرات / امتیازها ]

لزوم پناه بردن به خدا از شر وسوسه گران

از شر وسوسه گران جن و انس به پروردگار، فرمانروا و معبود مردم پناه ببرید.

[ نظرات / امتیازها ]

فضای سخن: بجا بودن امر (قل) در ابتدای این سوره نشان می دهد که در فضای نیاز افکار عمومی به ارائه راه برای مقابله با شرّ وسوسه نازل شده است، زیرا (قل) معمولاً در قبال طرح پرسش، شبهه و مطرح می شود.
جهت هدایتی

‌أ. این آیات، تنها یک جمله است: امر (قل) و مقول آن که از (أعوذ) آغاز می شود و تا انتهای سوره ادامه دارد و معمولاً جهت سخن در مقول قول است.

‌ب. مقول قول در این آیات متشکل از یک فعل (أعوذ: پناه می برم) و دو مجموعه از متعلِّقات آن است.

مجموعه نخست متعلِّقات، (برب الناس ملک الناس إله الناس: کسی که به او پناه می برم) است.
مجموعـه دوم متعلِّقات، (من شر الوسواس الخناس الذی یوسوس فی صدور الناس من الجنة و الناس: چیزی که از آن پناه می برم) است.

غالباً از میان متعلِّق و متعلَّق، جهت اصلی کلام در متعلَّق است؛ بنابراین جهت اصلی این سوره، (أعوذ) است که به آن واژه، کانونی گفته می شود.

بر این اساس، جهت هدایتی سوره چنین است: «لزوم پناه بردن به خدا از شر وسوسه گران: از شر وسوسه گران جن و انس به پروردگار، فرمانروا و معبود مردم پناه ببرید.»

[۱]. ابتدا (رب) بیان شد، چون به انسان نزدیک تر است و نسبت به وی ولایت خاص دارد. سپس (ملک) ذکر شد، چون دورتر است و ولایت عام دارد؛ یعنی کسی به او پناه می برد که تحت ولایت خاص کسی نیست تا مهمات او را کفایت کند. سپس (إله) بیان شد، چون ولی و سرپرستی است که انسان او را از روی اخلاص می خواند نه از روی طبع مادی. (المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۳۹۵ و ۳۹۶)

[۲]. برخی از مفسران و مترجمان، کلمه (الخناس) را به معنای «پنهان شونده به هنگام ذکـر خدا» دانستـه اند. با توجه به جایگاه استعمـال این واژه در آیـه، می توان فهمید که وصفی در تبیین خطر هرچه بیشتر وسوسه است و معنای مذکور با این جایگاه سازگار نیست. معنای مناسب تر برای این واژه، مبالغه در پنهان شوندگی وسوسه کننده در پسِ پرده خیرخواهی است. صاحب واژه نامه قرآنی «التحقیق» درباره معنای این واژه چنین می­نویسد: «فظهر أنّ الأصل الواحد فی هذه المادّة (خنس): هو التأخّر و الانقباض إذا کان من شأنه التقدّم و الانبساط مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ الَّذِی یُوَسْوِسُ- وصف الوسواس بصفة الخنس: اشارة الى انّ الموسوس لیس متظاهراً بعمله، بل مستتر و مختف فی عمله، و متنحّ و متأخّر عمّن یوسوس الیه». (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۳، ص ۱۳۸)

[۳]. با توجه به مراتب مختلف سه نام مبارک (رب)، (ملک)، و (إله) و سطوح مختلف وسوسه، می توان گفت که ذکر استعاذه با سه نام پیش گفته، برای پوشش دادن تمام طبقات وسوسه است.

[ نظرات / امتیازها ]

رسالت سوره ناس

سوره ناس با این محتوای کوتاهش، خیلی بلند و ضروری است، و همه انسانها از انسانها عادی تا مراجع تقلید به این سوره نیاز دارند، مثلا ریشه اینکه بعضی‌ وقتها بزرگانمان لنگ می‌زنند و جامعه به هم می‌خورد، وسوسه است و او نمی‌تواند وسوسه را از غیر وسوسه تشخیص دهد.
چون خیلی‌‌‌ها خیال می‌کنند که وسوسه انسان را وقتی به کاری دعوت می‌کند به او می‌گوید که این کار بد است و انجام بده در حالی وسوسه به او می‌‌گوید که این کار خوب است.
و وسوسه «الخناس» است و به معنای پنهان شونده، و گفته‌اند که وسوسه وقتی که یاد خدا می‌آید، پنهان می‌شود، ولی مقام این را قبول نمی‌کند، چون «خناس» در مقامی بکار رفته که خطر وسوسه را گوشزد بکند، پنهان شوندگی وسوسه در هنگام یاد خدا خطر نیست، بلکه خطر پنهان شوندگی شرّ وسوسه زیر پرده خیر است.
این خیر و شر هم از سیاق گرفته شده است: « مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ» شر وسوسه کننده پنهان شونده. یعنی وسوسه کننده چهره شرّ خود را زیر نقاب خیرخواهی پنهان می‌کند. و باید توجه داشت که وسوسه شونده، گاهی انسان است و گاهی جن است و هیچ گاه انسان را به خوردن خون و تعفن و … دعوت نمی‌کند، بلکه با سخن خوب و شنیدنی می‌گوید و انسان را به مصلحت و منفعت و لذت دعوت می‌کند. و این سوره بیان می‌دارد که این وسوسه وقتی می‌تواند در انسان نفوذ کند که دل او از یاد خدا خالی باشد، برای همین خدا می‌فرماید:

« قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ (١)مَلِکِ النَّاسِ (٢)إِلَهِ النَّاسِ (٣)مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ (۴)».

ای انسان آیا پناهگاه می‌خواهی؟ «رب» می‌تواند پناهگاه تو باشد، و کسی که «ملک الناس» است و کسی که «اله الناس» است، می‌‌تواند پناهگاه تو باشد.
دلیل اینکه خطاب سوره به رسول گرامی اسلام است
و خطاب به رسول گرامی اسلام می‌فرماید که ای رسول من تو بگو «قل اعوذ برب الناس»، تا مردم هم در پیروی از تو به خدا پناه ببرند. و به ایشان می‌فرماید: «قل اعوذ» یعنی ای رسول با این کار خودت به مردم برسان که روش و سیره من این است که به صورت مستمر به خدا پناه می‌برم.
خدا به رسول خود دستور می‌دهد که به خدا که پروردگار انسانها و فرمانروای انسانها و اله انسانها پناه ببرد، آن هم از شر وسوسه‌ کننده‌ای که شرّ آن پنهان است و در دلها وسوسه می‌کند و اعم است از وسوسه‌ کننده‌های انس و جن.
وقتی خدا تذکر می‌دهد و پیامبر خود را واسطه تذکر قرار می‌دهد، باید انسان به مهم بودن مسئله پی ببرد.
انسان اگر وسوسه را در زندگی خودش به رسمیت نشناسد و از شرّ آن به خود خدا پناه نبرد، هر روز زمین می‌خورد و هر روز هم تأسف می‌خورد. لحظه‌ای غفلت از یاد خدا باعث می‌شود که دل از وسوسه پر می‌شود.‌


[ نظرات / امتیازها ]

فرق «ملک» و «رب»

«ملک» فرمانروا است.

«رب» ولی خاص است و« ملک» ولی عام است، یعنی وقتی بچه سراغ پدر می‌رود، پدر ولایت خاص او را به عهده دارد، اما دومی ولی عام است، یعنی نه فقط پدر این بچه است، بلکه حاکم و فرمانروای یک کشور است. و در اجتماع هم اگر خطراتی انسان را تهدید کند، به حاکم و قانون پناه می‌برد.( این هم نشانه دیگری بر فطری بودن فرمانرواست.)

در مورد اینکه «رب» ولی خاص انسانهاست و «ملک» ولی عام انسانهاست توضیح اینکه:

در مورد «رب» می‌گوییم که خدا فارق از همه مردم رب من است، اما فرمانروایی یک حیثیت عمومی است، و تا جمع نباشد، فرمانروایی هم معنا نمی‌شود.

مراد از «رب الناس»، این نیست که مردم در نگاه عمومی، بکله به آحاد تحلیل می‌شود یعنی رب تک تک مردم.

ولی در «ملک الناس» نمی‌شود گفت که ملک تک تک مردم، او ملک یک جامعه است، ملک یک جمع است و تا گروهی نباشد، فرمانروایی حاصل نمی‌شود.

«رب الناس» و «ملک الناس» می‌گویند کسی که انسان فطرتا به او پناه می‌برد، «الله» است. بگو من پناه می‌برم به او!
[ نظرات / امتیازها ]

از «قل» که در اول سوره وجود دارد، معلوم می‌شود که در فضای این سوره یک سوالی مطرح است پیامبر گرامی اسلام به این سوال با این سوره پاسخ می‌دهند، حال افکار عمومی این سوال را به زبان آورده‌اند یا نیاورده‌اند یک بحث دیگری است، یا اینکه رب را قبول دارند یا ندارند، سوره ناس عهده دار این نیست.

سوره ناس به این سوال در افکار عمومی جواب می‌دهد که: «ما در وسوسه‌ها چه باید بکنیم؟ راه چیست؟»

پیامبر به دستور خدا سیره خود را بیان می‌کند و نمی‌فرماید: «قل عوذوا برب الناس»، به عبارتی این سوره علاوه بر اینکه دستور پناه بردن می‌دهد، الگوی رفتاری هم بیان می‌کند و هم طریق اولویت مشخص می‌کند؛ یعنی وقتی پیامبر خدا که اشرف مخلوقات است، در وسوسه‌ها به خدا پناه می‌برد، غیر پیامبر خدا که حتما بیش از ایشان در معرض وسوسه‌ها قراردارند، به طریق اولی باید به خدا پناه ببرند.

حال در مورد سوم از این صفات، می‌فرماید: « اله الناس» است که سنخ آن با دو صفت قبلی متفاوت است، یعنی ‌«رب» و «ملک»، اوصافی است که انسان به اقتضای طبیعتش به آن پناه می‌برد.

در هر جامعه‌ای، هر فردی که احساس خطر بکند، دنبال یک سرپرست و یک فرمانروا می‌گردد، در بعضی از خطرات دنبال سرپرست می‌گردد و در برخی از آنها دنبال قانون و حاکم می‌گردد، اما «اله الناس» پناهنده شده به اقتضای فطرت است، همان فطرت خداشناس.

یعنی وقتی که فطرت انسان بیدار می‌شود، به دنبال یک نقطه متوسل می‌شود و آن اله است و او کسی است که دلش و وجودش او را می‌خواند، آن کسی است که می‌بیند او همه چیز اوست، معبودش است و معشوقش است و خالق اوست و صرفا یک نگاه طبیعی نیست، یعنی سنخ این صفت با دو صفت دیگر فرق می‌کند.

عواملی که باعث شده خدا وسواس را در سه سطح درمان کند.

اینکه خدا یک بار نفرموده است: «قل اعوذ بالله» که جمیع صفات جمالیه و جلالیه است و یا نفرموده: «قل اعوذ بربی» و … به این دلایل است:

جایگاه وسوسه دل است، نفس فرصتی که سوره ایجاد می‌کند مهم است.

وسواس در دل جولان می‌دهد و این سوره به جای اینکه به صورت مجمل در یک کلمه و یا یک نام مسئله را بررسی کند، در سه سطح مختلف این مسئله را مورد بررسی قرار داده است، چرا که تکرار، یاد خدا را تقویت کند و انسان با خواندن این سوره دلش از یاد خدا پر می‌شود و از جولان وسوسه در دل کاسته می‌شود. [ نظرات / امتیازها ]

سوره‌ها صرفا یک گزارش نیستند، نسخه نیستند بلکه درمانند، امام خمینی در اول کتاب چهل حدیثشان می‌فرمایند که کتابهای اخلاق ما نسخه هستند ولی متن درمانی ندارند، لذا خودشان در کتاب اخلاقی که می‌نویسند، در بعضی جاها، فقط توضیح مفهومی نمی‌دهند، بلکه متن درمانی ارائه می‌دهند، مثلا در جایی که می‌خواهند ریا را توضیح دهند، فقط به توضیح مفهومی اکتفا نمی‌کنند، بلکه انسان را مورد خطاب قرار می‌دهند و می‌فرمایند: خاک بر سرت کنند ای انسان! … . و متنی که دارند، حیثیت درمانی پیدا می‌کند.

اوج حیثیت درمانی متن، قرآن است، البته این به معنای نفی متنهای دیگری که در ظلّ قرآن شکل می‌گیرد اعم از روایات و بیانات بزرگان نیست، اما متن قرآن شفاست، فارغ از اینکه شما را به درمان راهنمایی می‌کند.)

انسان از هر جهتی که بخواهد پناهنده شود، تمام آن درها را یکی یکی بررسی می‌کند، که اگر سرپرست می‌خواهی خداست، اگر ملک می‌خواهی خداست، اگر اله می‌خواهی، خداست. سه مفهوم کلی در پناه بردن اینهاست.
(این عامل در حد احتمال است) ای بسا خود وسوسه سطوح دارد، یعنی یک سری وسوسه‌ها هستند که حلشان در حد ربوبیت خداست، یک سری از وسوسه‌ها ما را در سطحی وسوسه می‌کنند که حلشان در حد ملک و فرمانروا بودن خداست، یک سری از وسوسه‌ها هم در سطحی ما را وسوسه می‌کنند که حلشان در حد اله بودن خداست.

شاید به نظر برسد که یکی از عوامل تکرار نامهای خدا، تعظیم پناهگاه باشد، اینکه تکرار نامهای خدا برای تعظیم پناهگاه باشد، مورد قبول است، ولی اینکه این تعظیم را از اضافه شدن «ناس» بگیرد، مورد قبول نیست، به این معنا که «رب» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، یا «ملک» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، شاید به این قول خدشه‌ای وارد شود، ولی نفس تکرار تعظیم را دارد.
[ نظرات / امتیازها ]

اما علت تکرار «ناس» این است که: کسی که وسوسه می‌شود، جنس «ناس» است، حال وسوسه‌گر چه «جنه» باشد یا «ناس» باشد، و اضافه کردن «ناس» به رب و ملک و اله، نشانه حمایت از ناس است و اعلان حمایت خدا از انسانها در برابر وسوسه‌هاست.

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه والناس *.

قل اعوذ بمَلِکِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *

قل اعوذ بإِلَهِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *.

یعنی من حامی شما انسانها در برابر این وسوسه‌گران هستم که در دل شما وسوسه می‌کنند و حمایت من از شما وسوسه گران را ناکام خواهد گذاشت، به شرطی که شما هم به من پناهنده شوید.
[ نظرات / امتیازها ]

طبع آدمى چنین است که وقتى شرى به او متوجه مى شود و جان او را تهدید مى کند، و در خود نیروى دفع آن را نمى بیند به کسى پناهنده مى شود که نیروى دفع آن را دارد، تا او وى را در رفع آن شر کفایت کند، و انسان در اینگونه موارد به یکى از سه پناه، پناهنده مى شود: یا به ربى پناه مى برد که مدبر امر او و مربى او است ، و در تمامى حوائجش از کوچک و بزرگ به او رجوع مى کند، در این هنگام هم که چنین شرى متوجه او شده و بقاى او را تهدید مى کند به وى پناهنده مى شود تا آن شر را دفع کرده بقایش را تضمین کند، و از میان آن سه پناهگاه، این یکى سببى است فى نفسه تام در سببیت.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در قرآن، بیش از 300 مرتبه کلمه‏ «قُلْ» آمده که بسیارى از آنها فرمان خداوند به پیامبر است و در پاسخ مخالفان یا موافقان مى‏باشد.
کلمه «وسواس» هم به معناى موجود وسوسه‏گر مى‏آید و هم به معناى وسوسه و خطورات و افکار ناروا، ولى در اینجا به معناى وسوسه‏گر است.
گفتنِ کلمه‏ «أَعُوذُ» براى نجات از خطرات کافى نیست، بلکه باید در عمل نیز از عوامل خطرساز دورى کرد. وگرنه خانه را در مسیر سیل ساختن و نوشتن «اعوذ باللّه من السّیل» بر سر در خانه به منزله مسخره است. کسى که مى‏گوید: «أَعُوذُ بِاللَّهِ»، باید در عمل نیز از سرچشمه‏هاى فساد دورى کند.
اول چیزى که محسوس انسان است، رشد و تکامل و تربیت اوست، «بِرَبِّ النَّاسِ» بعد سیاست و تدبیر و حکومت. «مَلِکِ النَّاسِ» و همین که رشد او بالا رفت عبادت و پرستش‏است. «إِلهِ النَّاسِ»
به کسى باید پناه برد که اسرار و وسوسه‏هاى درونى را مى‏شناسد. «یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ» «1» او از خیانت چشم‏ها و آنچه سینه‏ها پنهان مى‏کند آگاه است.
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: شیطان بر دل انسان آرمیده است، هرگاه یاد خدا کند پنهان مى‏شود و هرگاه غافل شود او را وسوسه مى‏کند. فاذا ذکر العبد الله خنس ... و اذا غفل وسوس‏ «2»
کسانى که دیگران را به تردید و وسوسه مى‏اندازند، کار شیطانى مى‏کنند. مخالفان حضرت صالح به مردم مى‏گفتند: آیا شما علم دارید که صالح پیامبر است؟ و با این کلام در مردم تردید به وجود مى‏آوردند. «أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ صالِحاً مُرْسَلٌ» «3»
در اول قرآن با «بِسْمِ اللَّهِ» از خدا استمداد کردیم و در آخر قرآن نیز به خدا پناه مى‏بریم.
«خناس» از «خنوس» به معناى پنهان شدن و عقب نشینى است. شیطان هم خودش مخفى است و هم کارش، اگر وسوسه او علنى باشد بر مردم مسلط نمى‏شود، ولى با تظاهر و توجیه در لباس زیبا جلوه مى‏کند و موفق مى‏شود. حضرت على علیه السلام مى‏فرماید: شیطان با ظاهرنمایى حق و باطل را بهم در مى‏آمیزد و بدین شکل بر طرفداران خود غالب مى‏شود.
«فهنالک یستولى الشیطان على اولیائه» «4»
حالا که شیطان، خنّاس است، آنقدر مى‏رود و مى‏آید تا موفق شود، ما هم باید یاد خدا را زیاد کنیم.
در قرآن بارها از انسان انتقاد شده است که هرگاه گرفتار مى‏شود دعا مى‏کند و پناهندگى مى‏خواهد و همین که خطر رفع شد، گویا ما را نمى‏شناسد. «5»
در این سوره چون وسوسه درون روح و قلب انسان جاى مى‏گیرد و با ایمان و عقل و فکر ما بازى مى‏کند، سه بار نام خداوند یاد شده است: «بِرَبِّ النَّاسِ‏، مَلِکِ النَّاسِ‏، إِلهِ النَّاسِ» اما در سوره فلق که شرور خارج از سینه‏هاست، یکبار نام خداوند مطرح است. «بِرَبِّ الْفَلَقِ» آرى خطر انحراف فکرى و تأثیر آن در روح به مراتب بیشتر از خطرات خارجى است و
______________________________
(1). غافر، 19.
(2). بحارالانوار، ج 67، ص 49.
(3). اعراف، 75.
(4). نهج البلاغه، خطبه 50.
(5). یونس، 11.
دشمنان فرهنگى و فکرى، از دشمنان نظامى و اقتصادى مرموزتر و خطرناکترند.
در روایات آمده است که شیطان از قبول توبه انسان از سوى خداوند ناراحت شد. یاران خود را جمع و از آنان استمداد کرد. هر کدام مطلبى گفتند، ولى یکى از آنها گفت: من انسان را وسوسه مى‏کنم و توبه را از یادش مى‏برم. ابلیس این طرح فراموشى توبه را پسندید. «1»
حالا که او «بِرَبِّ النَّاسِ» است، پس شیوه‏هاى تربیتى دیگران را نپذیریم. حالا که او «مَلِکِ النَّاسِ» است، پس خود را برده دیگران قرار ندهیم و حالا که او «إِلهِ النَّاسِ» است، پس به غیر او دل نبندیم و این تفکر و اعتقاد بهترین وسیله پناهندگى از وسوسه‏هاست.
آنکه در سینه و قلب و روح مردم وسوسه مى‏کند، ممکن است از نژاد جن و شیطان باشد یا از نژاد انسان. آرى تطمیع‏ها و وعده‏ها، امروز و فردا کردن‏ها از جمله راههاى وسوسه است.
وسوسه شیطان نسبت به حضرت آدم و سایر اولیاى خدا در حدّ القا و پرتاب وسوسه است:
«فَوَسْوَسَ إِلَیْهِ الشَّیْطانُ» «2»، «أَلْقَى الشَّیْطانُ فِی أُمْنِیَّتِهِ» «3» اما نسبت به عموم مردم، ورود و نفوذ وسوسه در دل و جان آنهاست. «یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ» البته نه به شکل سلطه بر دل انسان به گونه‏اى که راه گریزى از آن نباشد. زیرا قرآن در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ» «4» هنگامى که شیطان‏ها به سراغ افراد باتقوا مى‏روند تا از طریق تماس، آنان را وسوسه کنند، آنان متوجه شده و اجازه نفوذ نمى‏دهند.
تکرار کلمه «ناس» در «بِرَبِّ النَّاسِ‏- مَلِکِ النَّاسِ‏- إِلهِ النَّاسِ» اشاره به آن است که ربوبیّت، حاکمیّت و الوهیّت خداوند عام است و اختصاص به فرد یا گروه یا نژاد خاصى از بشر ندارد.
اول‏ «بِرَبِّ النَّاسِ» آمد، بعد «مَلِکِ النَّاسِ» و سپس‏ «إِلهِ النَّاسِ»، شاید به خاطر آن که آنچه به فطرت نزدیکتر و ملموس‏تر است، پناهندگى به مربى است: «بِرَبِّ النَّاسِ»
چنانکه کودکان به هنگام خطر اول صداى مادر مى‏زنند، سپس کسى که قدرت دارد، «مَلِکِ‏
______________________________
(1). تفسیر نورالثقلین.
(2). طه، 120.
(3). حج، 52.
(4). اعراف، 201.
النَّاسِ» و در مرحله بعد سرچشمه رحمت و حیات. «إِلهِ النَّاسِ»
خداوند به نیازهاى انسان و خطراتى که او را تهدید مى‏کند آگاه است، ولى شیوه تربیت الهى آن است که انسان نیاز و استمداد و پناهندگى خود را به زبان آورد و فقر و احتیاج را به خود تلقین کند تا روحیه تواضع و تعبّد و تسلیم در او شکوفا شود. قُلْ أَعُوذُ ...
به گفته پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله خاطرات و وسوسه‏هایى که بى‏اختیار بر انسان عارض مى‏شود، مادامى که از طرف انسان عملى صورت نگیرد، چیزى بر او نیست. «وضع عن امتى ما حدثت به نفسها ما لم یعمل به او یتکلم» «1».
[ نظرات / امتیازها ]

هر لحظه امکان انحراف براى انسان وجود دارد، و اصولا وقتى خداوند به پیامبرش (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) دستور مى دهد که از شر وسواس خناس به خدا پناه برد دلیل بر امکان گرفتار شدن در دام خناسان و وسوسه گران است .
با اینکه پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به لطف الهى و با امدادهاى غیبى ، و سپردن خویشتن به خدا از هر گونه انحراف بیمه شده بود ولى با این حال این آیات را مى خواند، و به او از شر وسواسان خناس ‍ پناه مى برد با این حال تکلیف دیگران روشن است .
اما نباید ماءیوس شد، چرا که در مقابل این وسوسه گران مخرب ، فرشتگان آسمان بیارى بندگان مؤ من ، و رهروان راه حق مى آیند، آرى مؤ منان تنهانیستند، فرشتگان بر آنها نازل مى شود و آنها را کمک مى کنند: ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکة (فصلت - 30).
ولى به هر حال هرگز نباید مغرور شد، و خود را بى نیاز از موعظه و پند و تذکر و امدادهاى الهى دانست ، باید همیشه به او پناه برد همیشه بیدار بود و همیشه هشیار.
2 - در اینکه چرا ناس در سه آیه تکرار شده بعضى گفته اند به خاطر این است که در هر مورد به یک معنى است .
ولى ظاهر این است که براى تاءکید روى عمومیت این صفات سه گانه خداوند است و در هر سه مورد معنى واحدى دارد.
3 - در روایتى از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى خوانیم : ما من مؤ من الا و لقلبه فى صدره اذنان : اذن ینفث فیها الملک ، و اذن ینفث فیها الوسواس الخناس فیؤ ید الله المؤ من بالملک ، فهو قوله سبحانه : و ایدهم بروح منه : هر مؤ منى ، قلبش دو گوش دارد، گوشى که فرشته در آن مى دمد، و گوشى که وسواس خناس در آن مى دمد، خداوند مؤ من را به وسیله فرشته تاءیید مى کند و این است معنى آیه و ایده بروح منه .
در حدیث پر معنى و تکان دهنده اى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم : هنگامى که آیه و الذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم : کسانى که وقتى کار بدى انجام دهند یا به خویشتن ستم کنند خدا را یاد مى آورند و براى گناهانشان استغفار مى کنند نازل شد، ابلیس بالاىکوهى در مکه رفت ، و با صداى بلند فریاد کشید، و سران لشگرش را جمع کرد.
گفتند: اى آقاى ما! چه شده است که ما را فرا خواندى ؟ گفت : این آیه نازل شده (آیه اى که پشت مرا مى لرزاند و مایه نجات بشر است ) چه کسى مى تواند با آن مقابله کند؟ یکى از شیاطین بزرگ گفت : من مى توانم ، نقشه ام چنین است و چنان ! ابلیس طرح او را نپسندید! دیگرى برخاست و طرح خود را ارائه داد باز هم مقبول نیفتاد! در اینجا وسواس خناس برخاست و گفت : من از عهده آن برمى آیم .
ابلیس گفت : از چه راه ؟ گفت : آنها را با وعده ها و آرزوها سرگرم مى کنم ، تا آلوده گناه شوند، و هنگامى که گناه کردند توبه را از یادشان مى برم ! ابلیس گفت : تو مى توانى از عهده این کار برآیى (نقشهات بسیار ماهرانه و عالى است ) و این ماموریت را تا دامنه قیامت به او سپرد.



[ نظرات / امتیازها ]

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ‏:
این آیه شریفه، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم را مستقیما و امت آن بزرگوار را براى اینکه پیرو آن حضرت هستند بطور غیر مستقیم مورد خطاب قرار داده است. سبب اینکه میفرماید: (بِرَبِّ النَّاسِ) این است که کلمه رب به معناى مربى و پرورش دهنده میباشد، و کمترین تصور مربى بودن پروردگار این است که هر نفسى انسان میکشد پرورشى میباشد براى جسم و جان او.
با اینکه خدا آفریننده کلیه موجودات است معذلک کلمه (الناس) را بکار برده تا بفهماند: که بشر اشرف مخلوقات میباشد. و دیگر اینکه انسان است که گرفتار وسوسه میشود، نه ما بقى مخلوقات- پس بشر باید بپروردگار خود پناهنده شود [ نظرات / امتیازها ]

در علت نامگذار ی این دو سوره به معوذتین گفته اند: رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم همواره حسینین علیهم السلام را با این دو سوره تعویذ می نمود و با قرائت این دو سوره دو فرزندش را در پناه خداوند قرار می داد [ نظرات / امتیازها ]

از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده است: هر کس این دو سوره را بخواند مانند این است که همه کتابهای پیامبران الهی را قرائت کرده باشد [ نظرات / امتیازها ]

سوره ناس در مدینه نازل شده و شامل شش آیه و هفده کلمه و هشتاد و یک حرف میباشد.

در خواص و ثواب تلاوت این سوره حضرت صادق(ع) فرمود: هر کس سوره ناس را قرائت کند هر شب از شر جن و وسواس در منزل خود ایمن باشد و در خواص القرآن از پیغمبر اکرم(ص) روایت کرده فرمود: هر کس این سوره را بر دردی از دردهای خود بخواند آن درد به اذن خداوند ساکن شده و شفا خواهد یافت... [ نظرات / امتیازها ]

طبرسی از حضرت صادق (ع) روایت کرده فرمود: نیست دلی از برای او دو گوش است و بر یکی فرشته ایست که هدایت میکند او را و بر دیگری شیطانی است که گمراه می نماید او را فرشته امر میکند و وا میدارد او را به عبادت و طاعت و عمل نیکو و شیطان نهی و زجر میکند او را و همین طور است شیطان انسی که وا میدارد و شخص را بر مصیبت و نافرمانی چنانچه او را شیطان جنی وادار میکند و خداوند نگاه می دارد المومنین را از وسوسه شیطانی چنانچه می‌فرماید. و ایدهم بروح منه.
حضرت عیسی (ع) از پروردگار درخواست نمود که موضع شیطان را باو نشان دهد, حضرت عیسی (ع) دید شیطان سرش مانند سر مار است و سر بر دل فرزند آدم نهاده و هرگاه بنده ای مشغول ذکر خدا میشود شیطان میگریزد و چون از یاد خدا غافل میشود دوباره می آید و با او را وسوسه کرده و با او حدیث می گوید.
پیغمبر اکرم(ص) فرمود: شیطان دهن و بینی خود را بر دل فرزند آدم نهاده است و چون متذکر خدا شود از او دور گردد و هر گاه خدا را فراموش کند دل او را مانند لقمه در دهن گیرد, وسوسه آدمی قوی تر از وسوسه شیطانی میباشد چه آنکه وسوسه شیطانی خفی و پنهان است ولی وسوسه آدمی صریح و آشکار و علانیه است. [ نظرات / امتیازها ]