وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ «21»
صفت دوم:
وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ: و آنانکه مى‌پیوندند به آنچه امر فرموده است خداى تعالى به آن که پیوستگى نمایند از صله رحم و موالات مؤمنان به جمیع انبیاء و کتب و مراعات تمام حقوق الهى و حقوق مردم.
نزد حسن، مراد صله حضرت محمد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم و معاونت و مساعدت و جهاد در رکاب آن سرور است. نزد جبائى و ابى مسلم آنچه لازم است از صله مؤمنین به دوستى ایشان و نصرت آنان و دفع شدائد از آنها و داخل در این باشد صله رحم. «1» 1- در مجمع- از حضرت باقر علیه السّلام روایت شده که فرمود رسول‌اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم: نیکى به والدین و صله رحم آسان کنند حساب را، بعد این آیه تلاوت فرمود: «1» 2- در کافى اسحق بن عمار- از حضرت صادق علیه السّلام یقول انّ صلة الرّحمة و البرّ لیهوّنان الحساب و یعصمان من الذّنوب، فصلوا ارحامکم و برّوا باخوانکم و لو بحسن السّلام و ردّ الجواب. «2» مى‌فرمود: بدرستى که صله رحم و نیکى، هر آینه آسان نماید حساب را و نگهدارى کند از گناهان؛ پس صله رحم کنید و نیکى نمائید به برادران خود، اگر به نیکوئى سلام و رد جواب باشد.
3- در کافى- از ابى بصیر شنیدم حضرت صادق علیه السّلام فرمود: انّ الرّحم معلّقة بالعرش. یقول اللّهم صل من وصلنى و اقطع من قطعنى و هى رحم آل محمّد و هو قول اللّه تعالى: الّذین یصلون ما امر اللّه به ان یوصل، و رحم کلّ ذى رحم «3» تمثیل معقول است به محسوس و اثبات حق رحم است بر ابلغ وجه و تعلق به عرش کنایه باشد از مطالبه حقش به محضر الهى، و معنى دعایش آنکه با او بجا آور آنچه را که با من بجا آورد از نیکى و بدى، و مراد رحم آل محمد است که خدا فرماید «الَّذِینَ یَصِلُونَ» و این صله در هر رحمى جارى است.
صفت سوم آنان آنکه: وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ: و مى‌ترسند از عذاب پروردگار خود عموما و در قطع رحم خصوصا.
منهج- ابو ایوب انصارى روایت نموده که پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم مردى را فرمود: خداى را بپرست و با او شرک میاور و نماز بجاى آور و زکات بده و صله رحم نما و از خدا بترس تا همچنان باشى که بر راحله بهشت روى.و کعب الاحبار روایت نموده «1» به آن خدائى که دریا براى موسى شکافت، در تورات نوشته: اى فرزند آدم، از خدا بترس و با پدر و مادر نیکوئى کن و صله رحم نما تا عمرت دراز شود و کارهاى تو را آسان کنم و بلا از تو بگردانم.
صفت چهارم: وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ: و مى‌ترسند سختى حساب را.
در مجمع هشام بن سالم روایت نموده از حضرت صادق علیه السّلام فرمود:
سوء الحساب ان یحسب علیهم السّیّئات و لا یحسب علیهم الحسنات و هو الاستقصاء. «2» بدى حساب آنست که حساب شود بر ایشان سیئات، و حساب نشود حسنات، و این استقصاء است.
ایضا روایت دیگر- حضرت صادق علیه السّلام فرمود به مردى: یا فلان، چیست میان تو و برادرت؟ عرض کرد: چیزى بر او داشتم استقصاء حق خود را کردم. فرمود: خبر ده مرا از فرمایش الهى آنجا که فرموده است «وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ» آیا چنین دانى که جور شود بر ایشان یا ظلم کنند به آنها، نه به خدا قسم چنین نیست، و لکن مى‌ترسند استقصاء و مداقه در حساب را. «3» مصباح الشریعه «4»- نقل فرموده حضرت صادق علیه السّلام: اگر نبود براى حساب ترسى مگر حیاء عرضه اعمال در محضر الهى و رسوائى پاره شدن پرده بر مخفیات، هر آینه سزاوار شخص بود که از قله کوه پائین نیاید و به آبادى مسکن نکند و نخورد و نیاشامد و خواب نکند مگر از جهت اضطرار و تلف شدن.
[ نظرات / امتیازها ] وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللّه‌ُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَ یَخشَون‌َ رَبَّهُم وَ یَخافُونَ سُوءَ الحِساب‌ِ «21»
و کسانی هستند که صله میکنند آنچه امر فرمود خداوند بصله آنها و میترسند از مخالفت اوامر الهی و خوف دارند از سوء حساب فردای قیامت یعنی بوظائف خود عمل میکنند صله ارحام میکنند. صله خدا و رسول و ذی القربی که سهم امام است میکنند، صله ذراری رسول که سهم سادات است میکنند صله فقراء زکاة میدهند، صله مؤمنین و مصارف دین مثل بناء مساجد و مدارس و طبع کتب دینی و نشر قرآن و ضیافت و صدقات جاریه و امن من مکر اللّه ندارند که از گناهان کبیره است و خوف و خشیت دارند دائما از خوف الهی میلرزند و میترسند و اشک میریزند مشاهده کنید احوال پیغمبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و ائمه طاهرین با اینکه کوچکترین معصیتی از آنها صادر نشده بود و از سوء حساب فردای قیامت وحشت و خوف دارند
[ نظرات / امتیازها ] وَ اَلَّذِینَ یَصِلُونَ مٰا أَمَرَ اَللّٰهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخٰافُونَ سُوءَ اَلْحِسٰابِ این وصف دوم للذین استجابوا است که به جاى نقض پیمان آن را وصل مى کنند، جمله أَمَرَ اَللّٰهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ مطلق و شامل هر صله است و مراد از «امر» تشریعى و مراد از «یوصل» جریان و هماهنگى است، خدا امر فرموده که در میان مردم عدالت، انصاف، عاطفه، تعاون، توحید و عبادت حق در جریان باشد و همه از آن بهره برند ظالمان، طاغوتها، مشرکان و امثال آنها این رشته ها را پاره مى کنند و از جمله مصادیق آن صله رحم است چنان که روایاتى در این زمینه نقل شده است در تفسیر عیاشى آمده: عمر بن مریم مى گوید از امام صادق علیه السّلام پرسیدم از قول خدا اَلَّذِینَ یَصِلُونَ مٰا أَمَرَ اَللّٰهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ فرمود: از آنست صله رحم و نهایت تأویل آن این است که ما اهل بیت را صله کنى در روایت محمّد بن فضل از امام کاظم علیه السّلام هست که امام فرمود: آن رحم آل محمّد است به عرش خدا آویزان شده مى گوید: خدایا هر که مرا صله کند به او صله کن، هر که مرا قطع کند او را قطع کن، آن آیه در هر رحم جارى است در بعضى روایات به زکاة هم تفسیر شده است منظور از صله اهل بیت ولایت آنهاست آن گاه در تکمیل اوصاف آنها فرموده: وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخٰافُونَ سُوءَ اَلْحِسٰابِ از خدا و از بدى محاسبه که منجر به عذاب مى شود مى ترسند، طبرسى فرموده: خشیت، خوف و فزع نظیرهم هستند راغب فرموده: آن ترس آمیخته با تعظیم است، به نظر بعضى معناى آن خوف شدید است ناگفته نماند در این آیه جمله یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ و در آیه 50 از سورۀ نحل آمده است: یَخٰافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ یَفْعَلُونَ مٰا یُؤْمَرُونَ و نیز خشیت و خوف در غیر خدا نیز به کار رفته است على هذا نظر مجمع البیان صحیحتر به نظر مىرسد، در این زمینه در قاموس قرآن (خشى) به طور تفصیل سخن گفتهام.
سوء الحساب در روایات به مداقّه و تکمیل محاسبه تفسیر شده است در روایت امام صادق علیه السّلام در عیاشى آمده:
«لا و اللَّه خافوا الاستقصاء و المداقة»
و در روایت دیگر از آن حضرت آمده: «قال یحسب علیهم السیئات و لا یحسب لهم الحسنات و هو الاستقصاء»
[ نظرات / امتیازها ]