● عبدالله عبداللهي -
اثنی عشری
الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ «28»
بعد از آن وصف ایشان را فرماید:
الَّذِینَ آمَنُوا: آن کسانى که اقرار نمودند به توحید الهى و جمیع صفات سبحانى و نبوت پیغمبر و قبول آنچه پیغمبر از جانب خداى متعال آورده.
وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ: و بیارامد دلهاى ایشان به یاد خداى تعالى، یعنى چون ذکر الهى شنوند، بدان آرام یابند و انس گیرند و امیدوار باشند به فضل او. یا دل ایشان به توحید سبحانى مطمئن است. یا به ذکر رحمت او بعد از قلق از خشیت آرام شود، یا به ذکر دلایل دالّه بر وجوب وجود و وحدانیت او، و یا به‌کلام او که قویترین معجزات است اطمینان حاصل کنند.
در فصول از ابن عیینه نقل نموده «1» که: مراد از «ذکر» حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله و سلّم مى‌باشد که دلهاى مؤمنین به وجود مبارکش آرام یابد، گوئیا در تسبیحات او یکى از نامهاى آن حضرت «ذکر» است، یا مراد ذکر، قرآن است چنانچه یکى از نامهاى قرآن ذکر باشد: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ».
أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ: بدانید و آگاه باشید که به ذکر الهى آرام یابد دلها، یا دل دوستان او از همه رنجها تسلى پیدا کند. ابن عباس گوید: مراد قسم است چون کسى هزار دینار از دیگرى بخواهد و شاهد نداشته باشد، دلش به هیچ چیز آرام نگیرد وقتى او گوید: و اللّه خواهم داد، قلبش تسکین پیدا کند.
تنبیه: آیه شریفه تحریص و ترغیب بندگان است بر تسکین قلوب به آنچه خداى تعالى وعده فرموده از نعیم و ثواب طمأنینه بسوى او، زیرا وعده الهى صادق است و هیچ چیز آرام نگردد و نفس بدان نرسد، ابلغ از وعده صادقه. بنابراین مؤمنین در طاعات و عبادات ثبات ورزیده و به هیچ وجه قلوبشان به تسویلات نفسانیه و وساوس شیطانیه متزلزل و مضطرب نگردد.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» اطیب البیان
الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطمَئِن‌ُّ قُلُوبُهُم بِذِکرِ اللّه‌ِ أَلا بِذِکرِ اللّه‌ِ تَطمَئِن‌ُّ القُلُوب‌ُ «28»
کسانی که ایمان آوردند و قلوب آنها مطمئن شده بذکر خدا آگاه باشید که بذکر خداوند دلها مطمئن میشود.از برای اطمینان دو معنی است یکی بمعنی ظن متاخم بعلم که او را علم عرفی میشمارند و ملاک احکام اغلب بر اینکه اطمینان است که احتمال خلاف آن ضعیف است بحدی که عقلاء اعتناء بآن نمیکنند حجیه اخبار در نزد متقدمین که قریب العهد بودند بزمان ائمه علیهم السلام بر اینکه اطمینان بود و خبر مطمئن الصدور نزد آنها صحیح بود و غیر آن ضعیف چون باحوال روات آشنا بودند لکن متأخرین چون از اینکه بهره محروم بودند اخبار را چند دسته کردند اگر تمام روات عدل امامی باشند صحیح، اگر در بین آنها عدل غیر امامی باشد موثّق‌‌اگر امامی غیر ثابت العدل باشد حسن، اگر ذکر روات نشده مرسل، اگر بین روات فاصله واقع شده مقطوع، اگر بعض روات فاسد باشند ضعیف و اصطلاحات دیگری هم دارند و اگر در اخبار مخالف نص قرآن یا ضرورت یا دلیل معتبر باشد مردود. و اگر اخبار معتبره معارض یکدیگر باشد باید رجوع کرد بباب مرجحات و ارجح را گرفت.
معنای دوم اطمینان فوق علم است چون علم هم ذی مراتب است بسا علم هست لکن خلجاتهایی و خطوراتی و خیالاتی و وساوسی در قلب خطور میکند لکن اطمینان از اینکه عوارض مصون و محفوظ است و بهمین معنا است آیه شریفه در حق ابراهیم علیه السّلام وَ إِذ قال‌َ إِبراهِیم‌ُ رَب‌ِّ أَرِنِی کَیف‌َ تُحی‌ِ المَوتی قال‌َ أَ وَ لَم تُؤمِن قال‌َ بَلی وَ لکِن لِیَطمَئِن‌َّ قَلبِی بقره آیه 262.
اقول- کم فرق بین هذا و بین من قال‌‌لو کشف الغطاء ما ازددت یقینا
و لذا یقین را سه مرتبه برای او گفتند: علم الیقین، عین الیقین، حق الیقین.
لذا میفرماید الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطمَئِن‌ُّ قُلُوبُهُم بِذِکرِ اللّه‌ِ که اطمینان قلب فوق ایمان است و راه تحصیل اطمینان ذکر خداست که میفرماید أَلا بِذِکرِ اللّه‌ِ تَطمَئِن‌ُّ القُلُوب‌ُ و مراد فقط ذکر لسانی نیست بلکه ذکر قلبی که در هیچ حال خدا را فراموش نکند لذا میفرماید إِن‌َّ الَّذِینَ اتَّقَوا إِذا مَسَّهُم طائِف‌ٌ مِن‌َ الشَّیطان‌ِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُم مُبصِرُون‌َ اعراف آیه 200.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر احسن الحدیث
اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اَللّٰهِ أَلاٰ بِذِکْرِ اَللّٰهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ وصف «من اناب» و خبر مبتداى محذوف است و تقدیر آن «هم الذین » مى باشد یعنى آنها که به خدا انابه مى کنند کسانى هستند که ایمان آورده اند و قلوبشان با یاد خدا آرام مى گیرد، آن وقت به طور قاعدۀ کلى فرموده: بدانید که قلبها با یاد خدا آرام مى گیرند «القلوب» گر چه جمع محلى به الف و لام و مفید عموم است ولى دقت در آیه نشان مى دهد که منظور قلوب اهل ایمان و نیز قلوبى است که در فطرت اولیه باقى مانده است، اما قلوبى که مصداق خَتَمَ اَللّٰهُ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ بقره 7 لَهُمْ قُلُوبٌ لاٰ یَفْقَهُونَ بِهٰا اعراف 179 وَ لٰکِنْ تَعْمَى اَلْقُلُوبُ اَلَّتِی فِی اَلصُّدُورِ حج 46 مى باشند با ذکر خدا آرام نخواهند گرفت بلکه مى شود گفت: که آنها قلب نیستند ناگفته نماند: انسان سرتاپا احتیاج و فقر است، پیوسته کمبود فعلى و خوف از آینده او را در اضطراب و دلهره نگاه مى دارد، از این لحاظ طوفان سهمگین نگرانى، پیوسته در باطن او در حال وزیدن است، اما وقتى که خدا را به نظر مى آورد و آن قدرت بى پایان و فضیلت و کمال مبدء فیاض را در نظر مجسم مى کند آلام و مصائب و نگرانى در قلب او خنثى مى شود و احساس آرامش مى کند و مى داند به منبع جلال و کبریایى تکیه کرده که مى تواند او را به سعادت مطلوب برساند و از هر حادثه نگهدارى کند اما آیه: إِنَّمَا اَلْمُؤْمِنُونَ اَلَّذِینَ إِذٰا ذُکِرَ اَللّٰهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذٰا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیٰاتُهُ زٰادَتْهُمْ إِیمٰاناً وَ عَلىٰ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ انفال 2 در بیان مطلب دیگرى است و آن اینکه چون آیات خدا را مى شنوند قلوبشان متأثر مى شود و بر ایمانشان مىافزاید و علمشان گسترش پیدا مىکند زادَتْهُمْ إِیماناً بیان «وجلت» و یا نتیجه آنست ولى مسئله اطمینان قلوب در تکیه به پروردگار در رابطه با دفع طوفانهاى نگرانى و رساندن بکمال مطلوب و سعادت واقعى، مطلب دیگرى است، مؤمن در عین حال که قلبش از اینکه مبادا در اثر گناه مورد غضب خدا گردد ترسان است در باطن به قدرت و توانایى خدا متکى و آرام مى‌باشد، آیه زیر مىتواند بیان گفتار ما باشد که مىفرماید: اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى ذِکْرِ اللَّهِ ذلِکَ هُدَى اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشاءُ زمر/ 23 که مطلب آرام گرفتن قلبها را بعد از خشیت گفته است، در مجمع البیان در رابطه میان دو آیه فرموده است مراد آنست که با یادآورى نعمتها و الطاف خداوندى مطمئن مىشود و با یادآورى عقاب خدا قلبش مىترسد ولى به نظرم گفته ما قویتر باشد.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن
(اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اَللّٰهِ أَلاٰ بِذِکْرِ اَللّٰهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ ) هدایت شدگان کسانى مى باشند که ایمان آورده اند و قلبهاى آنها بذکر خدا مطمئن گردیده آگاه باشید که فقط به یاد خدا قلبها مطمئن مى گردد این آیه و آیه بعد (اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ الخ)آیه بالا را توضیح مى نماید که خداوند هدایت مى نماید کسانى را که ایمان آوردند و در اثر توجّه به مبدئشان قلبهاى آنان مطمئن بایمان گردیده و به یاد خدا مأنوس گردیده اند در مجمع در توضیح ذکر گفته ذکر حاصل شدن معنا است در نفس و گاهى علم را ذکر گویند و نیز قولى را که با آن قول معنى آن حاضر باشد در نفس ذکر نامند و در اینجا خداى تعالى مؤمن را توصیف نموده که مؤمن قلبش مطمئن بذکر خدا گردیده،و در جاى دیگر مؤمن را توصیف نموده (إِذٰا ذُکِرَ اَللّٰهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ ) بجهت اینکه مراد باوّل ذکر ثواب و انعام او است،و مقصود از دوم ذکر عقاب و انتقام او است پس مى ترسد و قلب او مى طپد
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر کاشف
اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اَللّٰهِ أَلاٰ بِذِکْرِ اَللّٰهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ هنگامى که خداوند از صاحبان ثروت و شادمانى ایشان که از اعتماد آنها به معیشت و زندگى شان سرچشمه مى گیرد یاد کرد، اکنون از مؤمنان یاد مى کند و اینکه آنان کسانى هستند که با یاد خدا آرام مى گیرند آرامش مقوله اى است افزون بر ایمان و عبارت است از: ثبات و ماندگار شدن ایمان و یا بلندترین درجه و مرتبۀ ایمان در آیۀ 260 از سورۀ بقره آمده است: «گفت: آیا هنوز ایمان نیاورده اى ؟ گفت: بلى و لکن مى خواهم که دلم آرام یابد» در آیۀ 106 از سورۀ نحل آمده است: «و حال آنکه دلش به ایمان خویش مطمئن است» یعنى ایمانش ثابت و ماندگار است مراد از «ذکر» فقط سخن گفتنى و شنیدنى نیست، بلکه مراد سخنى است که موجب افزایش یقین گویندۀ آن، به خدا و اعتماد او به مژده و هشدار او شود و اگر این اثر را نداشته باشد، گفتن تقدیس و تسبیح، ذکر حقیقى محسوب نمى شود؛ ذکرى که یقین و اعتماد گویندۀ ذکر را افزایش مى دهد که مقصود این آیه است: «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ ؛ مرا یاد کنید که شما را یاد کنم» تو را به رسالت فرستادیم
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.