أُولئِکَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ مِنْ ذُرِّیَّةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَّةِ إِبْراهِیمَ وَ إِسْرائِیلَ وَ مِمَّنْ هَدَیْنا وَ اجْتَبَیْنا إِذا تُتْلى عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا (58)
بعد از ذکر تفصیلى انبیاء و تخصیص هر یک به صفاتى، جمع فرمود ایشان را در مدح و ثنا:
أُولئِکَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ: آنها که مذکور شد از زکریا تا به ادریس، آنانند که انعام فرمود خدا بر ایشان به انواع نعم دینیه و دنیویه و اصنافمواهب صوریه و معنویه. مِنَ النَّبِیِّینَ: از پیغمبران، یعنى آنان پیغمبرانند. مِنْ ذُرِّیَّةِ آدَمَ: از فرزندان آدم علیه السلام. وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ: و از ذریه آنها که حمل نمودیم ایشان را در کشتى با نوح، و آنها غیر ادریساند، چه ابراهیم از ذریّه سام بن نوح مىباشد. وَ مِنْ ذُرِّیَّةِ إِبْراهِیمَ وَ إِسْرائِیلَ: و از فرزندان ابراهیم و از ذریه یعقوب.
تنبیه: تفریق ذکر نسب انبیاء مذکوره با آنکه همه از ذریه آدمند، به جهت تبیان مراتب ایشان است در شرف نسب، زیرا ادریس شرف قرب دارد به آدم علیه السلام به سبب آنکه پسر نبیره شیث باشد، و ابراهیم از ذریه سام بن نوح بود که در کشتى شد و اسمعیل و اسحق و یعقوب از ذریه ابراهیم و شرف قرب دارند به او، و موسى و هارون و زکریا و یحیى و عیسى علیه السلام از ذریه یعقوبند و آیه شریفه دلیل است بر آنکه اولاد دخترى از ذریه باشند، زیرا مریم از ذریه یعقوب بوده، و لذا عیسى از ذریه یعقوب بشمار آمد؛ پس اولاد حضرت فاطمه سلام اللّه علیها، اولاد پیغمبر مىباشند.
وَ مِمَّنْ هَدَیْنا: و از آنها که هدایت نمودیم ایشان را به حق. وَ اجْتَبَیْنا: و برگزیدیم ایشان را از میان مردمان به نبوت و کرامت و ثبات ایمان و توفیق طاعت به حسن اختیار ایشان. این جماعت با وجود علوّ رتبه ایشان در شرف و نسب و کمال نفس و قرب مکانت نزد حضرت عزت در مقام خشیت الهى به مرتبهاى هستند که: إِذا تُتْلى عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ: وقتى خوانده شد به ایشان آیتهاى خداوند رحمان در کتبى که نازل شده بود بر ایشان. خَرُّوا سُجَّداً: به روى درافتادند در حالتى که سجده کنندگان بودند مر خداى را. وَ بُکِیًّا: و گریه کنندگان از ترس الهى.
نزد بعضى مراد این جماعت مؤمنان اهل کتابند مانند عبد اللّه سلام و قوم او که چون قرآن برایشان خوانده مىشد به سجده مىافتادند و گریه مىکردند.
تفسیر برهان- عیسى بن داود نجار روایت نموده که سؤال نمودم حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام را از این آیه شریفه (أُولئِکَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ) فرمود: مائیم ذریه حضرت ابراهیم، و مائیم که با حضرت نوح در کشتى شدیم، و مائیم برگزیدگان خدا. و اما قوله «وَ مِمَّنْ هَدَیْنا وَ اجْتَبَیْنا» پس ایشان قسم بهخدا شیعیان ما هستند، آنانکه هدایت فرمود خدا ایشان را به دین ما، پس زنده بودند بر آن و مردند بر آن و توصیف فرموده ایشان را به عبادت و خشوع و رقت قلب، فرمود: هر گاه آیات الهى بر آنها تلاوت شود، بیفتند به سجده با حالت گریه «1».
تنبیه: از آیه و حدیث شریف محقق آید که هدایت یافتگان و برگزیدگان و شیعیان، نزد تلاوت آیات الهیه خاضع و خاشع و گریانند، و لذا از حضرت نبوى صلّى اللّه علیه و آله مروى است که: اتلوا القران و ابکوا فان لم تبکوا فتباکوا: «2» قرآن بخوانید و گریه کنید، و اگر نتوانید خود را به گریه درآورید. و ایضا فرمود:
قرآن به حزن نازل شده، وقتى قرائت کنید خود را به حزن دارید. صالح مزنى گوید: در خواب قرآن بر حضرت رسالت صلّى اللّه علیه و آله خواندم، فرمود: اى صالح، این قرائت است گریه آن کو. لکن باید ملتفت باشد قارى، که هر کیفیتى که حزن و گریه آورد مطلوب و مرضى خدا و رسول نباشد
[ نظرات / امتیازها ] أُولئِکَ الَّذِینَ أَنعَمَ اللّهُ عَلَیهِم مِنَ النَّبِیِّینَ مِن ذُرِّیَّةِ آدَمَ وَ مِمَّن حَمَلنا مَعَ نُوحٍ وَ مِن ذُرِّیَّةِ إِبراهِیمَ وَ إِسرائِیلَ وَ مِمَّن هَدَینا وَ اجتَبَینا إِذا تُتلی عَلَیهِم آیاتُ الرَّحمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا (58)
اینکه انبیاء که در اینکه آیات شریفه بیان شد کسانی هستند که خداوند بآنها انعام فرمود مقام نبوت و رسالت و عصمت و طهارت و سایر نعم دنیویّه و اخرویّه از پیغمبران که از ذریّه آدم بودند و از کسانی که با نوح در کشتی نجات پیدا کردند، و آنها را بر کشتی سوار کردیم و از ذریّه ابراهیم و اسرائیل که اسحق باشد و از کسانی که هدایت کردیم آنها را و برگزیدیم که هر موقع تلاوت شود بر آنها آیات خداوند رحمن میافتند بسجده و اشک میریزند.
«اشکال» تمام اینها ذرّیه آدم بودند همان کلمه من ذریة آدم کافی بود وجه بیان بقیّه چیست! (جواب) برای بیان فضیلت فوق فضیلت است، زیرا اگر اکتفاء بذریّه آدم فرموده بود میگفتند اینکه فضیلت برای تمام بنی آدم هست امتیازی با دیگران ندارند.
«اولئک» کسانی که از ابتداء سوره بیان فرموده زکریّا و یحیی و عیسی و ابراهیم و اسحق و یعقوب و موسی و هارون و اسمعیل و ادریس که ده نفر از انبیاء راذکر فرمود.
الَّذِینَ أَنعَمَ اللّهُ عَلَیهِم نعمتهای خداوند بر انبیاء فوق جمیع نعم الهی است که آنها را مقدم بر جمیع ملائکه و مقربان درگاه الهی است و مقام خلافة اللّهی بآنها عنایت فرمود و درجه اعلای بهشت را بر آنها مقرر داشت و غیر اینها از نعم دنیوی و اخروی حتی طاعت آنها را قرین اطاعة خود مقرر فرمود.
من النبیّین انبیاء منحصر باین ده نفر نبودند اینکه ده نفر بعض انبیاء هستند کلمه من تبعیضیّه است.
مِن ذُرِّیَّةِ آدَمَ نوع مفسرین بلکه جمیع آنها اینکه جمله را با جمل بعد بیان اینکه مذکورات در آیات قبل که انبیاء مذکورین میدانند، چنانچه قبلا هم بنظر میآید که در ترجمه بیان کردیم، لکن فعلا کأنه الهام شد که بیان جمیع انبیاء باشد- یعنی- النبیین که انبیاء کلا از ذریه آدم هستند، شیث و ادریس تا نوح علیهم السّلام.
وَ مِمَّن حَمَلنا مَعَ نُوحٍ که سام إبن نوح باشد تا حضرت ابراهیم و لوط.
وَ مِن ذُرِّیَّةِ إِبراهِیمَ که اسماعیل و اسحق هستند. «و اسرائیل» یعنی از ذریه اسرائیل یعقوب و یوسف و داود و سلیمان و زکریا و یحیی و عیسی و سایر انبیاء بنی اسرائیل.
وَ مِمَّن هَدَینا وَ اجتَبَینا که وجود مقدس رسول اکرم صلّی اللّه علیه و اله و ائمه اطهار علیهم السّلام هستند که آنها را برگزید بر جمیع ممکنات از انبیاء و ملائکه و اینکه جمله مستقله است.
إِذا تُتلی عَلَیهِم آیاتُ الرَّحمنِ مخصوص بهمین جمله آخر است، و آیات رحمن آیات شریفه قرآن است، زیرا در زمان انبیاء سلف قرآن نازل نشده بود فقط اینکه خاندان هستند.
خَرُّوا سُجَّداً بمعرفت عظمت پروردگار و سجدههای آنها بسیار طولانی مخصوصا زین العابدین و موسی بن جعفر علیهما السّلام.
و بکّیا ترسهای اینکه اهل بیت، امیر المؤمنین را تاج البکّائین و سایر ائمه طاهرین صلوات اللّه علیهم اجمعین.
[ نظرات / امتیازها ]