وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ واسِعٌ عَلِیمٌ (115)
شأن نزول: ابن عباس نقل نماید که چون آیه تحویل قبله نازل شد، مسلمانان روى به کعبه نمودند. یهودان بر ایشان طعن زدند و انکار نمودند:
آیه شریفه نازل شد:
وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ: و براى خدا است محل برآمدن آفتاب مانند مکه و کعبه و محل فرو رفتن آفتاب مانند بیت المقدس. فَأَیْنَما تُوَلُّوا: هر جا که رو کنید، فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ: پس آن جا جهت طاعت الهى است که به آن مأمورید.
شیخ ابو الفتوح رازى (رضوان اللّه علیه) فرماید: «وجه» را معانى متعدد است: 1- روى آدمى. 2- قصد به فعل. 3- به معنى احتیال. 4- جهت و ناحیه. 5- قدر و منزلت. 6- به معنى ذات. 7- به معنى رضا.
و در آیه شریفه «وجه» را به معنى چهارم و ششم و هفتم حمل توان کرد، یعنى هر جا رو آورید پس آنجا جهت الهى یا ذات سبحانى در آن مکانست به احاطه علمیه و یا وجهه رضاى حق تعالى در آن باشد.
إِنَّ اللَّهَ واسِعٌ عَلِیمٌ: بدرستى که خدا واسع است مغفرت و عطاء رحمت او. دانا است به مصالح احوال بندگان و اعمال آنها در تمام اماکن و ازمان.
تنبیه: مفسرین را در مورد آیه شریفه اختلاف است: بعضى اختصاص داده به نماز مستحبى بر راحله در سفر به هر جانب که راحله به آن توجه نماید صحیح است. و نزد جمعى نماز واجب است در موارد خاصى: 1- نماز ناسى که در اثناء خطاى او ظاهر شود که انحرافى از قبله دارد متوجهقبله شده بدون منافى نماز را تمام کند. 2- صحت نماز ماشى در ضیق وقت که متوجه غیر قبله شود و رفتن او واجب باشد. 3- صحت نماز در شدت خوف بهر جا که متوجه شود. 4- صحت نماز مریض که ممکن نباشد توجه او به قبله. 5- صحت نماز ظان که بعد از نماز مبین وقوع آن میان مشرق و مغرب، و چون مسئله فروع دین است منوط باشد به فتواى حجج اسلامى.
[ نظرات / امتیازها ]
وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ واسِعٌ عَلِیمٌ (115)
ترجمه
و مر خدا را است مشرق و مغرب پس هر سمت رو آورید پس آنجا جهت خدا است بدرستیکه خدا با وسعت و دانا است.
تفسیر
یعنى از آن خداوند است دو سمت زمین که تمام زمین باشد و وجه خدا را گفتهاند ذات او است چون هیچ مکانى خالى از حق نیست و از سلمان فارسى رضوان اللّه علیه در توحید نقل نموده که جاثلیق نصرانى از حضرت امیر المؤمنین (ع) سؤالاتى نمود و جواب شنید از آن جمله آن بود که وجه خدا کجا است آنحضرت امر فرمود که هیزمى آوردند و آتش افروختند پس از آن سؤال فرمود وجه این آتش کجاست جاثلیق عرض کرد همه جا حضرت امیر (ع) فرمود این آتش مصنوعى که بدست ما تهیه شده است و جهش معین نیست خداوند اجل از این است و اوصافش را نمیتوان بخلق تشبیه نمود و این آیه را تلاوت فرمود و فرمود هیچ امرى بر خداوند پوشیده نیست و قمى فرموده این آیه نازل شده است در نماز نافله که جائز است در سفر بهر سمت خواندهشود اما نمازهاى واجبى را باید رو بقبله بجا آورد و در مجمع این معنى را نسبت باخبار ائمه ما علیهم السلام داده است و عیاشى از حضرت باقر (ع) نقل نموده قریب باین مضمون را و نسبت بپیغمبر (ص) داده است عمل بآنرا و در فقیه از حضرت صادق (ع) نقل نموده که این آیه نازل شده است در باره قبله متحیر و هرگاه کسى سهوا از قبله منحرف شود بیمین و یسار نمازش صحیح است چون ما بین مشرق و مغرب قبله است و بعضى گفته اند این حکم صدر اسلام بوده که مسلمانان مخیر بودند بین نماز خواندن رو بکعبه و بیت المقدس و بعد نسخ شده است و بنظر حقیر مستفاد از آیه آنستکه توجه بخداوند از هر جهت که باشد خوب است چون او همه جا حاضر و ناظر است و احاطه وجودى و علمى بتمام موجودات دارد و در مقام بیان خصوص حکم نماز نیست اگرچه حکم آن ببرکت اخبار ائمه اطهار استفاده شود و خداوند وسعت دارد بسعه ذات و قدرت و رحمت و برکت و عالم است بذوات و اعمال کل و مصالح آن در هر مکان و هر جهت فهو واسع علیم.
[ نظرات / امتیازها ]