(و قالوا کونوا هودا او نصاری تهتدوا):(یهود و نصاری گفتندیهودی یا نصاری شوید تا هدایت یابید )با آنکه دین حق ،دین ابراهیم (ع ) واولاد اوست و اختلافات و انحرافات که در بشر پیدا شد همه ساخته هوی وهوسهای خود آنهاست که عده ای یهودی و عده ای نصاری شده اند، وگرنه دین ابراهیم یکی است و آنها دشمنیهای خود را به حساب خدا ودین او گذاشتند،یکی از آثار طبیعی زندگی زمینی ودنیوی آنست که دائما در تغییر است و لازمه این تحول و تغییر آنست که آداب و شعائر قومی هم دگرگون شود و اباطیل ودعاوی گوناگون مثل تعصب قومی و وطنی و اقلیمی نیز ایجاد می شود و هیچ یک از اینها جزء دین نیست ،بلکه به عکس اینها شعارهایی است که مردم را به سوی شرک جذب می کند و آنها را بسوی گمراهی می کشاند و آنها این اباطیل رابه دین نسبت می دهند (و گمان می کنند که کار خوبی انجام داده اند،(وهم یحسبون انهم یحسنون صنعا)(64)،(قل بل مله ابرهیم حنیفا):(بگو بلکه ملت ابراهیم را پیروی می کنیم که دینی میانه است )چون دین ابراهیم ،دین فطری و دین حقی است که تمایل به دین هیچ کدام از شما ندارد،(وماکان من المشرکین ):(و او از مشرکان نبود)این کشفی آشکار برای تمام مظاهر انحراف از دین است که از آنها به شرک تعبیر می شود ،خواه شرک در عقیده باشد یا شرک در روش زندگی ، و بنابراین قومیت و وطن پرستی و تعصبات ، همه شرک است ، چون لوای آنها در برابراسلام برافراشته شده است . [ نظرات / امتیازها ]

چرا دین ابراهیم (ع) «حنیف» نامیده شد؟
در اینکه ملّت ابراهیم علیه السلام بچه علت «حنیف» نامیده شد و پیروى از آن لازم گردید چهار قول است:
1- ابن عباس و مجاهد و حسن میگوید: «این نامگذارى بجهت اشتمال آن بر اعمال حج است، 2- مجاهد در قول دیگر میگوید: «علت اینکه آن دین «حنیف» است و پیروى از آن لازم است اینست که پیروى از آن پیروى از حق است».
3- بعضى میگویند: «این موضوع باین مناسبت است که پیروى از آن، متابعت شریعتى است که ابراهیم علیه السلام بوسیله آوردن احکام آن- از قبیل لزوم حج و ختنه و غیر آن از احکام اسلام- امام مردم گردیده است».
4- برخى گفته‏اند: «حنیف» یعنى اخلاص در زمینه اقرار بربوبیت خداوند و بندگى انسان در برابر او.
مؤلف: «تمام این اقوال باستقامت و بتمایل از باطل بسوى حق که در معناى «حنیف» گفتیم برمیگردد.
وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ ...- یعنى ابراهیم از مشرکین نبود خداوند باین بیان «شرک» را از ملت ابراهیم علیه السلام نفى کرده و ضمناً آن را براى یهود و نصارى اثبات نموده است زیرا یهود گفتند «عزیر» پسر خداست و نصارى گفتند «مسیح» پسر خداست و باین سبب هر دو مشرک گردیدند.
یهود و نصارى تناقض میگویند
اینکه خداوند تنها به پیروى از ملت ابراهیم امر کرده فرمود: بل ملّة ابراهیم حنیفا از این جهت است که تناقضهایى که در یهود و نصرانیّت موجود است در ملّت ابراهیم اصلا وجود ندارد و لذا آن ملت براى پیروى و لزوم عمل بآن از ملّتهاى دیگر شایسته‏تر است.
ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏2، ص: 74
جهات تناقض در یهود
یهود از جهاتى که ذیلا خاطرنشان میگردد تناقض میگویند:
1- میگویند احکام شریعت موسى علیه السلام قابل نسخ نیست و همیشگى است با اینکه تورات، دلالت بر جواز نسخ شریعت موسى دارد! 2- میگویند ما بتورات عمل مى‏کنیم با اینکه در آن بشارتى راجع بظهور پیغمبر «امى» (پیغمبر اسلام) و لزوم پیروى از آن موجود است و عمل بآن نمیکنند! 3- میگویند ما از این جهت بنبوّت موسى علیه السلام اعتراف و ایمان داریم که او داراى معجزاتى بوده است با اینکه معجزات روشنترى براى نبوّت عیسى و پیغمبر اسلام موجود است و بآن توجّه نمیکنند از این قبیل تناقضها در یهودیت فراوان است‏
تناقض در نصرانیّت‏
از جمله تناقضى که در نصرانیت موجود است این است که میگویند: پدر و پسر و روح القدس یک خداست، با اینکه معتقدند که پدر غیر از پسر است و پدر یک خداست و پسر یک خداست و روح القدس یک خداست و از طرفى از اعتراف بسه خدا امتناع میورزند البته غیر از این تناقض، ضد و نقیضهاى دیگرى را نیز میگویند که در کتب مذکور است. [ نظرات / امتیازها ]

شأن نزول‏
ابن عباس میگوید: «عبد اللَّه بن صوریا و کعب بن اشرف و مالک بن صیف و جماعتى از یهود و همچنین جماعتى از نصاراى نجران با مسلمانان مشاجره نمودند و هر طایفه‏اى مى‏گفتند که دین ما نزد پروردگار صحیح و بر حق است، یهود مى‏گفتند «پیغمبر ما موسى از همه پیغمبران و کتاب آسمانى ما تورات از همه کتابها با فضیلت‏تر است» نصارى مى‏گفتند: «پیغمبر ما عیسى از همه پیغمبران و کتاب آسمانى انجیل از همه کتابها بهتر است» و هر یک از این دو طایفه بمسلمانان مى‏گفتند: بدین ما در آئید. در این حال خداوند این آیه را نازل فرمود بعضى گفته‏اند: عبد اللَّه بن صوریا به پیغمبر اسلام گفت هدایت و سعادت تنها در دین ما است تو اى محمّد از دین ما پیروى کن و نصارى نیز عیناً همین قول را به پیغمبر اسلام مى‏گفتند. در این حال خداوند این آیه را نازل فرمود [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «یهود» از «هود» به معناى بازگشت به خدا، گرفته شده است. در مجمع البحرین از امام صادق علیه السلام نقل شده است که لقب یهود از آیه 156 سوره اعراف اقتباس شده است، آنجا که بنى‏اسرائیل به خدا گفتند: «انّا هُدنا الیک» و کلمه نصارى نیز از کلام حضرت عیسى علیه السلام گرفته شده است آنجا که فرمود: «مَن انصارى الى اللّه» امّا کلمه «حنیف» از «حنف» به معناى در راه مستقیم آمدن است، همانگونه که «جنف» به معناى در راه کج قرار گرفتن آمده است. [ نظرات / امتیازها ]

تنها ما بر حقّیم
خودپرستى و خودمحورى معمولا سبب مى شود که انسان حق را در خودش منحصر بداند، همه را بر باطل بشمرد و سعى کند دیگران را به رنگ خود در آورد چنانکه قرآن در نخستین آیه مورد بحث مى گوید: ((اهل کتاب گفتند یهودى یا مسیحى شوید تا هدایت یابید))! (و قالوا کونوا هودا او نصارى تهتدوا).
بگو آئینهاى تحریف یافته هرگز نمى تواند موجب هدایت بشر گردد ((بلکه
پیرو آئین خالص ابراهیم گردید تا هدایت شوید و او هرگز از مشرکان نبود)) (قل بل ملة ابراهیم حنیفا و ما کان من المشرکین ).
دینداران خالص کسانى هستند که پیرو آئین توحیدى خالص باشند، توحیدى که هیچگونه با شرک آمیخته نگردد، مهمترین اصل اساسى براى شناخت آئین پاک از آئینهاى انحرافى همین رعایت کامل اصل توحید است .
اسلام به ما تعلیم مى دهد که میان پیامبران خدا تفرقه نیفکنیم و به آئین همه آنها احترام بگذاریم ، چرا که اصول آئین حق در همه جا یکى است و موسى و عیسى نیز پیرو آئین توحیدى و خالص از شرک ابراهیم بودند، هر چند آئین آنها بوسیله پیروان نادان تحریف شد و به شرک آمیخته گشت (البته این سخن منافات با این ندارد که امروز باید در انجام وظائف خود پیرو آخرین آئین آسمانى یعنى اسلام باشیم که براى این زمان از سوى خدا نازل شده است ). [ نظرات / امتیازها ]

وَ قالُوا کُونُوا هُوداً أَوْ نَصارى‌ تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ (135)

شأن نزول: جمعى از یهود و نصارى با مسلمانان محاجه نمودند، یهود گفتند: حضرت موسى علیه السلام پیغمبر ما افضل انبیاى دیگر و تورات کتاب ما بهتر از کتب دیگر است. نصارى گفتند: حضرت عیسى علیه السلام پیغمبر ما افضل انبیاى دیگر و انجیل کتاب ما بهتر از کتب دیگر است شما هم بیائید متابعت ما کنید هدایت مى‌یابید؛ آیه شریفه نازل شد:

وَ قالُوا کُونُوا: و گفتند یهود و نصارى به مسلمانان: باشید شما، هُوداً أَوْ نَصارى‌: بر دین یهود یا نصرانى، تَهْتَدُوا: تا هدایت یابید به راه راست، قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ‌: بگو اى پیغمبر در جواب آنان چنین نیست که شما مى‌گوئید، بلکه طریق اهتدا ملت ابراهیم علیه السلام است و ما متابعت آن کنیم، شما هم پیروى نمائید ملت ابراهیم علیه السلام را. حَنِیفاً: در حالتى که آن ملت مایل است از همه کجیها به راه راست و از اعوجاج به استقامت، یا ابراهیم علیه السلام مایل بوده از همه ادیان باطله به دین حق که اسلام مى‌باشد. وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ‌: و نبود ابراهیم علیه السلام از شرک آورندگان. این تعریض است به اهل کتاب و غیر آنها که ادعا مى‌کردند که تابع حضرت ابراهیم علیه السلام هستند و حال آنکه مشرک مى‌باشند، زیرا یهود گفتند عزیر پسر خدا و نصارى معتقد شدند که عیسى علیه السلام پسر خدا است؛ و این هر دو مخالف توحید باشد. [ نظرات / امتیازها ]

قالُوا کُونُوا هُوداً أَوْ نَصارى‌ تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ (135)

ترجمه‌

و گفتند بوده باشید یهود یا ترسا هدایت یابید بگو بلکه کیش ابراهیم که ثابت بود بر حق و نبود از مشرکان.

تفسیر
هر یک از دو جماعت یهود و نصارى ثبات بر دین خود را موجب هدایت دانستند و مردم را بآن دعوت نمودند و خداوند هر دو را رد فرمود و متابعت ملت ابراهیم را اعلام داشت و بحقیت آن تصریح نمود و پیغمبر خاتم را مأمور بدعوت بطریقه او که توحید کامل بود فرمود و میل از هر ملتى را بملت او ایجاب کرد و ثبات بر قواعد حنیفیه آنرا لازم شمرد چنانچه عیاشى از حضرت صادق (ع) روایت نموده که فرمود حنیفیت اسلام است و از حضرت باقر (ع) روایت نموده که باقى نگذارد حنیفیت چیزیرا حتى از آن است گرفتن ناخن و زدن شارب و ختنه نمودن و چون اهل کتاب مدعى بودند که ما هم متابعت ملت ابراهیم را مى‌نمائیم با آنکه مشرک بودند خداوند نفى شرک از آنحضرت و طریقه او فرمود تا بطلان دعوى آنها ظاهر گردد. [ نظرات / امتیازها ]