(یا ایها الذین امنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن والاذی ):(ای کسانی که ایمان آورده اید صدقات خود را بامنت واذیت باطل نکنید )یعنی منت و اذیت باعث حبط اعمال خیر آنها (از قبیل طاعات و صدقاتشان )می گردد، (کالذی ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الاخر):(مانند آنکس که مال خود را ازروی ریا کاری نزد مردم انفاق کند و ایمان به خداو روز قیامت نیاورده است )چون شخص ریاکار مؤمن نیست در اعمالش به هیچ وجه قصد رضای خدا را ندارد واعمالش از پایه باطل است ، اما عمل شخص منت گزار واذیت کننده ای که اهل ایمان باشد ابتداء صحیح است ، اما عمل بعدی او یعنی منت و اذیت آن را باطل می کند ولی شخص ریا کار چون عملش مستلزم عدم ایمان به خدا و روز قیامت است وقصد خدا ندارد، لذا اجر و مزدی هم در عملش نیست و از اساس عملش باطل است ، (فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا):(مثل چنین (فرد ریاکاری ) چون سنگی سفت و صاف است که خاکی روی آن نشسته باشد و رگبار تندی بر آن ببارد و آن را صاف وتهی بجای گذاشته باشد)یعنی شخص ریاکار در بی اثر بودن عملش مانند سنگ سخت و صافی است که خاک اندک روی آن با باران تندی زایل می شود و اثری برجای نمی گذارد،هر چندباران باعث حیات و سرسبزی خاک و زمین می گردد ،اما خاکی که برسنگ صافی باشد استقرار ندارد، بلکه با باران تندی شسته می شود و جز سنگ سخت وصاف باقی نمی ماند که نه آبی در آن فرو می رود و نه چیزی از آن می روید و این حالت ریا کاران است ،(لا یقدرون علی شی ء مما کسبوا والله لا یهدی القوم الکافرین ):>(ریاکاران )نتوانند از آنچه کردند هیچ حاصلی ببرند و خدا گروه کافران را هدایت نمی کند< چون عمل به نیت خالص احتیاج دارد و عمل شخص ریا کار استعداد پذیرفتن رحمت و کرامت الهی را ندارد ،همانگونه که سنگ سخت و صاف استعداد رویش را ندارد و خداوند از قلبهای چنین اشخاص خیری نمی رویاند و آنها را که کافر هستند هدایت نمی کند. [ نظرات / امتیازها ]

پس از آنکه در آیات گذشته براى افزایش پاداش مثالهایى زد اینک براى تأکید بیشتر میفرماید:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‏» اى کسانى که خدا و پیامبر را تصدیق کرده و ایمان آورده‏اید باطل نکنید صدقات خود را با منت گذاردن بر فقیر یا بر خدا، و آزار کردن آن کسى که باو انفاق نموده‏اید و براى باطل شدن عمل در صورت منت و اذیت مثالى میزند.
«کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ» مانند کسى که مالش را براى ریاء و دیدن و خوش آیند مردم انفاق میکند. در این قسمت، مؤمن و کافر داخل‏اند وقتى براى ریاء عملى انجام دهند.
«وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ» و ایمان بخدا و روز قیامت نیاورده. این قسمت مخصوص کفار است یعنى کسى که به یگانگى خدا و به قیامت و پاداش ایمان ندارد، بعضى گویند این قسمت براى منافقان است نه کفار زیرا کافر، علناً و آشکارا کفر خود را ابراز میدارد و ریاء ندارد و این، منافق است که دو شکل و دو رنگ و قیافه دارد.
کسى که ریا کند در حد کفر و یا نفاق است.
«فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ» مانند سنگى است صاف که بر آن خاکى باشد «فَأَصابَهُ وابِلٌ» پس بارانى تند و شدید بر آن برسد «فَتَرَکَهُ صَلْداً» پس آن را بصورت سنگى سخت و صاف باقى گذارد.
در این آیه فعل منافق و منت‏گذار تشبیه شده است به آن سنگ صاف که باران آنچه بر روى آن بوده از بین برده است که هیچکس نمیتواند بار دیگر آن گرد و خاک را برگرداند همچنین وقتى شخص منت‏گذار صدقه‏اى را داد و همراه آن منت گذارد پس صدقه خود را بصورتى درآورده که همه فوائد و آثار صدقه را نابود نموده و دیگر راهى براى بازگرداندن آن فائده‏ها نیست زیرا هر کارى بهمان نیت که انجام شده سزاوار پاداش و یا کیفر مى‏باشد و اگر بهنگام عمل، نیت براى رضاى خدا نباشد و براى غرض‏هاى دیگرى انجام یابد دیگر راهى براى تلافى و جبران کردن آن نیست.
و با بیان بالا که گفتیم منت‏گذاردن و یا آزار دادن اگر همراه صدقه دادن باشد آن را بى‏فائده و ضایع میکند دیگر نمیتوان به این آیه استدلال کرد که ثواب ثابت با ملحق شدن منت گذاردن و یا ریاء در زمان‏هاى بعد، نابود میگردد آن چنان که بعضى گفته‏اند.
«لا یَقْدِرُونَ عَلى‏ شَیْ‏ءٍ مِمَّا کَسَبُوا» یعنى اینان بر انفاق‏هاى خود و پاداش آن توانایى ندارند و نمیدانند انفاق و ثواب آن، کجا و چیست و از آن چیزى بدست نمیآورند و عائدشان نمى‏گردد همانطور که کسى نمیتواند بر گرد و خاک بالاى سنگ که باران آن را برده، دست یابد.
این آیه و آیات قبلى به صدقه دادن و انفاق مال در راه خیر و نیکویى براى رضاى
خدا تشویق میکند و از منت گذاردن و آزار و ریاء و نفاق نهى مینماید و خبر میدهد که اگر منت و آزار و ریا و نفاق بود عمل باطل میباشد.
بهمین مضمون حدیثى را ابن عباس از رسول اکرم نقل نموده است که حضرت فرمود وقتى روز قیامت شد منادى ندا میکند بطورى که همه صدایش را مى‏شنوند میگوید: کجا هستند کسانى که مردم را مى‏پرستیدند، برخیزید و پاداش‏هاى خود را از کسانى که براى خوش‏آیند آنها کار میکردید، بگیرید، من آن عملى را که آمیخته به چیزى از دنیا و اهل آن باشد نمى‏پذیرم.
و نیز از حضرت امام صادق علیه السلام روایت شده که رسول خدا فرمود: کسى که اول، احسان و نیکى کند ولى بعداً سخن زننده و آزار دهنده گوید یا منت گذارد آن احسان خود را باطل نموده است.
خداوند براى باطل شدن اجر صدقه با منت گذاردن و اذیت مثالى میزند و میفرماید: «کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ» ... مانند کسى که مالش را براى ریاء و دیدن مردم انفاق میکند.
امام صادق علیه السلام میفرماید:
هیچ چیز براى من عزیزتر و محبوب‏تر از آن نیست که به مردى احسان و نیکى کنم و به دنبال آن نیکى دیگر که آن را بکمال برساند زیرا من دیدم که قطع احسان‏هاى بعدى نابود میکند سپاس و پاداش احسان‏هاى قبلى را.
«وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ» خداوند کافران را هدایت نمیکند یعنى کافران را بر اعمالشان پاداش نمیدهد زیرا کفر، همه اعمال را نابود میکند و جلوگیر از گرفتن پاداش مى‏باشد و تنها مؤمنان‏اند که پاداش و اجر مى‏گیرند در صورتى که عملشان براى خدا و بر وجه صحیح انجام شده باشد.
بعضى گویند معناى آیه اینست که خدا کافران را با این اعمالشان به بهشت هدایت نمیکند آن چنان که مؤمنان را در نتیجه کارهایشان به بهشت مى‏برد. و بعضى دیگر چنین معنا کرده‏اند: خدا آنچه را که بمؤمنان عطا میکند [ نظرات / امتیازها ]

خدای سبحان در این آیه با لحنی شدید، مؤمنان را تهدید می‏کند که ثواب بخششهای خود را با منّت گذاردن و آزار رساندن تباه نکنند و مانند کسی نباشند که مال خود را برای نمایش به مردم انفاق می‏کند و به خدا و روز آخرت ایمان ندارد.
سپس مَثَل عمل ریاکار را مانند سنگی صاف و سخت می‏داند که روی آن خاکی باشد که بذری درون خود دارد و رگباری به آن برسد و همه خاکها و بذرها را بپراکند و آن سنگ را صاف و تهی از خاک و سخت باقی گذارد.
این تمثیل با بیان حال انفاق‏کنندگان ریاکار، وضعیّت خطرناک انفاق‏کنندگان منّتگذار و آزاردهنده نیازمندان را به آنها گوشزد می‏کند که آنان از کاری که کرده و بذری که پاشیده‏اند، نمی‏توانند حاصلی برگیرند. همچنین هشدار می‏دهد که خداوند گروه کافران را (غیر از هدایت تشریعی و عمومی) به راه موفقیت هدایت نمی‏کند.
[ نظرات / امتیازها ]

این آیه نیز تشبیهى را با خود دارد و نمایانگر باطن اشخاصى است که به قصد ریا و تظاهر انفاق مى‏کنند. ظاهر عمل اینان همچون خاک، نرم ولى باطن آن چون سنگ، سفت است که قابلیّت نفوذ ندارد. به خاطر سفتى و سختى دلهاى سنگین‏شان، از انفاق خود بهره‏اى نمى‏برند. [ نظرات / امتیازها ]

این آیه شریفه دلالت دارد بر اینکه آزار و منت بعد از صدقه اجر آنرا حبط کرده و از بین مى برد، و بعضى با این آیه استدلال کرده اند بر اینکه هر معصیت و یا حداقل هر گناه کبیره باعث از بین رفتن و بى اجر شدن اطاعت هاى قبل از آن معصیت مى شود، و لیکن ما چنین دلالتى در آیه نمى بینیم ، و دلالت آیه تنها در بى اجر شدن صدقه به وسیله خصوص ‍ منت و اذیت است ، که گفتار مفصل این بحث در مبحث حبط گذشت .
کالَّذِى یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَخِرِ

از آنجائى که خطاب اول آیه فقط شامل مؤ منین بود - چون افراد ریاکار نمى توانند مؤ من باشند، چون به فرموده خدا، منظور اینها از اعمالشان خدا نیست - بهمین جهت خداوند متعال مؤ منین را صریحا از ریا نهى نکرد، و نفرمود: ((اى مؤ منین ریاکار نباشید)) بلکه افرادى را که صدقه مى دهند و به دنبالش منت و اذیت مى رسانند تشبیه به افراد ریاکار بى ایمان کرد، که صدقاتشان باطل و بى اجراست ، و فرمود: ((عمل چنین مؤ منى شبیه به عمل او است ))، و نفرمود: ((مثل آن است )) زیرا عمل مؤ من در ابتدا صحیح انجام مى شود، ولى بعدا پاره اى عوامل مثل ((منت )) و ((اذیت )) آن را باطل مى سازد، ولى عمل ریاکار از همان اول باطل است .
ریاکارى در هر عمل مستلزم نداشتن ایمان به خدا و روز جزا در آن عمل است
اتحاد سیاق فعل هائى که در آیه آمده ، یعنى فعل ((ینفق ماله )) و فعل ((و لا یؤ من )) با اینکه ممکن بود بفرماید ((و لم یومن - ریاکار ازاول ایمان نیاورده ))، دلالت دارد بر اینکه مراد از ایمان نداشتن ریاکار در انفاقش به خدا و روز جزا، ایمان نداشتن او به دعوت پروردگارى است که او را به انفاق مى خواند، و ثوابهائى جزیل و عظیم به وى وعده مى دهد، چون اگر به دعوت این داعى و به روز قیامت (روزى که پاداشهاى اعمال در آن روز ظاهر مى شود) ایمان مى داشت ، در انفاقش قصد ریا نمى کرد و تنها عمل را براى خاطر خدا مى آورد، و علاقمند به ثواب جزیل خدا مى شد. پس منظور از اینکه فرمود، ایمان به خدا ندارد این نیست که اصلا به خداوندى خدا قائل نیست .
و از آیه شریفه چنین بر مى آید که ریا در هر عملى که آدمى انجام مى دهد مستلزم نداشتن ایمان به خدا و به روز جزا در همان عمل است .
[ نظرات / امتیازها ]

دو مثال جالب در باره انگیزه‏هاى انفاق! در این آیه و آیه بعد، نخست اشاره به این حقیقت شده که افراد با ایمان نباید انفاقهاى خود را به خاطر منت و آزار، باطل و بى‏اثر سازند، سپس دو مثال جالب براى انفاقهاى آمیخته با منت و آزار و ریاکارى و خودنمایى و همچنین انفاقهایى که از ریشه اخلاص و عواطف دینى و انسانى سر چشمه گرفته، بیان مى‏کند.
مى‏فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید، بخششهاى خود را با منت و آزار باطل نسازید» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‏).
سپس این عمل را تشبیه به انفاقهایى که توأم با ریاکارى و خودنمایى است مى‏کند مى‏فرماید: «این همانند کسى است که مال خود را براى نشان دادن به مردم انفاق مى‏کند و ایمان به خدا و روز رستاخیز ندارد» (کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ).
و بعد مى‏افزاید: « (کار او) همچون قطعه سنگ صافى است که بر آن (قشر نازکى از) خاک باشد (و بذرهایى در آن افشانده شود) و باران درشت به آن برسد، (و خاکها و بذرها را بشوید) و آن را صاف رها سازد آنها از کارى که انجام داده‏اند چیزى به دست نمى‏آورند» (فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلى‏ شَیْ‏ءٍ مِمَّا کَسَبُوا)
این گونه است اعمال ریاکارانه و انفاقهاى آمیخته با منت و آزار که از دلهاى سخت و قساوتمند سر چشمه مى‏گیرد و صاحبانش هیچ بهره‏اى از آن نمى‏برند و تمام زحماتشان بر باد مى‏رود.
و در پایان آیه مى‏فرماید: «و خداوند گروه کافران را هدایت نمى‏کند» (وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ).
اشاره به این که خداوند توفیق هدایت را از آنها مى‏گیرد چرا که با پاى خود، راه کفر و ریا و منت و آزار را پوییدند، و چنین کسانى شایسته هدایت نیستند.

[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
این آیه نیز تشبیهى را با خود دارد و نمایانگر باطن اشخاصى است که به قصد ریا و تظاهر انفاق مى‏کنند. ظاهر عمل اینان همچون خاک، نرم ولى باطن آن چون سنگ، سفت است که قابلیّت نفوذ ندارد. به خاطر سفتى و سختى دلهاى سنگین‏شان، از انفاق خود بهره‏اى نمى‏برند. 1- منّت گذارى و آزار فقیر، پاداش انفاق و صدقات را از بین مى‏برد. «لا تبطلوا» 2- ریا، نشانه عدم ایمان واقعى به پروردگار وقیامت است. «ینفق ماله رئاء النّاس و لایؤمن باللّه» 3- انفاق مهم نیست، انگیزه و روحیّه‏ى انفاق کننده مهم است. «رئاء الناس» 4- اعمال شخص منّت گذار، ریاکار وکافر، تباه است. کلمه‏ى «فمثله» قابل تطبیق با هر سه گروه است. 5 - ریاکار، عاقبت رسوا مى‏شود و حوادث، کاشف حقایق است. «فترکه صلداً» 6- ریاکار نه تنها از پاداش آخرت محروم است، بلکه رشد روحى را نیز کسب نکرده است. «لا یقدرون على شیى‏ء» 7- منّت‏گذار وریاکار، در مدار کفر ومورد تهدید قرار مى‏گیرد. «لایهدى القوم الکافرین»
[ نظرات / امتیازها ]

دو مثال جالب در مورد انگیزه هاى انفاق
در دو آیه بالا، نخست اشاره به این حقیقت شده که افراد با ایمان نباید انفاقهاى خود را به خاطر منت و آزار، باطل و بى اثر سازند.
سپس دو مثال جالب براى انفاقهاى آمیخته با منت و آزار و ریاکارى و خودنمائى و همچنین انفاقهائى که از ریشه اخلاص و عواطف دینى و انسانى سرچشمه گرفته بیان مى کند.
مى فرماید: ((اى کسانى که ایمان آوردهاید! بخششهاى خود را با منت و آزار باطل نسازید)) (یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذى ).
سپس این عمل را تشبیه به انفاقهائى که توأ م با ریاکارى و خودنمائى است مى کند، مى فرماید: ((این همانند کسى است که مال خود را براى نشان دادن به مردم انفاق مى کند و ایمان به خدا و روز رستاخیز ندارد)) (کالذى ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤ من بالله و الیوم الاخر).
و بعد مى افزاید: (کار او) همچون قطعه سنگ صافى است که بر آن (قشر نازکى از) خاک باشد (و بذرهایى در آن افشانده شود) و باران درشت به آن برسد، (و خاک و بذرها را بشوید) و آن را صاف رها سازد آنها از کارى که انجام داده اند چیزى به دست نمى آورند)) (فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون على شى ء مما کسبوا).
چه تعبیر لطیف و رسا و گویائى ؟! قطعه سنگ محکمى را در نظر بگیرید که قشر رقیقى از خاک روى آن را پوشانده باشد و بذرهاى مستعدى نیز در آن خاک
افشانده شود و در معرض هواى آزاد و تابش آفتاب قرار گیرد، سپس باران دانه درشت پر برکتى بر آن ببارد، با اینکه تمام وسایل نمو و رشد در اینجا فراهم است ، ولى به خاطر یک کمبود، همه چیز از بین میرود و این باران کارى جز این نمیکند که آن قشر باریک را همراه بذرها مى شوید و پراکنده مى سازد و سنگ سخت غیر قابل نفوذ را که هیچ گیاهى بر آن نمیروید با قیافه خشونتبارش آشکار مى سازد، چرا که بذرها در محل نامناسبى افشانده شده بود، ظاهرى آراسته و درونى خشن و غیر قابل نفوذ داشت و تنها قشر نازکى از خاک روى آن را گرفته بود، در حالى که پرورش گیاه و درخت نیاز به خاک عمیقى دارد که براى پذیرش ریشه ها و ذخیره آب و تغذیه گیاه آماده باشد.
این گونه است اعمال ریاکارانه و انفاقهاى آمیخته با منت و آزار که از دلهاى سخت و قساوتمند سرچشمه مى گیرد و صاحبانش هیچ بهرهاى از آن نمیبرند و تمام زحماتشان بر باد میرود.
و در پایان آیه مى فرماید: ((و خداوند گروه کافران را هدایت نمیکند)) (و الله لا یهدى القوم الکافرین ).
اشاره به اینکه خداوند توفیق هدایت را از آنها مى گیرد چرا که با پاى خود، راه کفر و ریا و منت و آزار را پوییدند، و چنین کسانى شایسته هدایت نیستند، و به این ترتیب انفاقهاى ریائى و آمیخته با منت و آزار، همه در یک ردیف قرار گرفته اند. [ نظرات / امتیازها ]

یا أَیُّهَا الَّذِین‌َ آمَنُوا لا تُبطِلُوا صَدَقاتِکُم‌ بِالمَن‌ِّ وَ الأَذی‌ کَالَّذِی‌ یُنفِق‌ُ مالَه‌ُ رِئاءَ النّاس‌ِ وَ لا یُؤمِن‌ُ بِاللّه‌ِ وَ الیَوم‌ِ الآخِرِ فَمَثَلُه‌ُ کَمَثَل‌ِ صَفوان‌ٍ عَلَیه‌ِ تُراب‌ٌ فَأَصابَه‌ُ وابِل‌ٌ فَتَرَکَه‌ُ صَلداً لا یَقدِرُون‌َ عَلی‌ شَی‌ءٍ مِمّا کَسَبُوا وَ اللّه‌ُ لا یَهدِی‌ القَوم‌َ الکافِرِین‌َ (264)
یا أَیُّهَا الَّذِین‌َ آمَنُوا خطاب‌ بمؤمنین‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌شما‌ مثل‌ کافرین‌ نباشید ‌که‌ اعمال‌ و افعال‌ و خیرات‌ و عبادات‌ ‌آنها‌ بی‌اثر و بی‌فائده‌ ‌باشد‌ چنانچه‌ ثابت‌ و محقق‌ ‌شده‌ ‌که‌ شرط صحت‌ کلیه‌ عبادات‌ ایمان‌ ‌است‌ ‌پس‌ ‌غیر‌ مؤمن‌ ‌غیر‌ معتقد بعقائد حقه‌ کلیه‌ عباداتش‌ باطل‌ و هباء منثورا ‌است‌ وَ قَدِمنا إِلی‌ ما عَمِلُوا مِن‌ عَمَل‌ٍ فَجَعَلناه‌ُ هَباءً مَنثُوراً فرقان‌ ‌آیه‌ 25، عملی‌ ‌که‌ میکنید مراعات‌ شرائط صحت‌ ‌آن‌ ‌را‌ بنمائید.
لا تُبطِلُوا صَدَقاتِکُم‌ بِالمَن‌ِّ وَ الأَذی‌ مسئله‌ ایست‌ بسیار مشکل‌ و محتاج‌ بتوضیح‌ ‌است‌ و ‌آن‌ اینست‌ ‌که‌ اعمال‌ شرعیه‌ و وظائف‌ دینیه‌ اقسامی‌ ‌است‌ یک‌ قسم‌ تعبّدیات‌ ‌است‌ ‌که‌ قصد قربت‌ و خلوص‌ ‌در‌ ‌آنها‌ معتبر ‌است‌ و بدون‌ ‌آن‌ فاسد ‌است‌ مثل‌ نماز و روزه‌ و حج‌ و خمس‌ و زکاة و سایر عبادات‌ و ‌اینکه‌ قسم‌ ‌اگر‌ مورد نهی‌ واقع‌ ‌شده‌ مثل‌ صلوة خائض‌ و صوم‌ عیدین‌ و زکاة و خمس‌ بمتجاهر بفسق‌ و نحو اینها فاسد میشود زیرا ‌که‌ ‌در‌ اصول‌ فقه‌ ثابت‌ ‌شده‌ ‌که‌ نهی‌ ‌در‌ عبادات‌ موجب‌ فساد ‌است‌
جلد 3 - صفحه 41
و ممکن‌ نیست‌ تقرّب‌ بمنهی‌ عنه‌، و یک‌ قسم‌ معاملات‌ ‌است‌ مثل‌ بیع‌ و صلح‌ و امثال‌ اینها ‌اگر‌ نهی‌ تعلّق‌ بذات‌ معامله‌ گرفته‌ مثل‌ ‌لا‌ تبع‌ ‌ما لیس‌ عندک‌ مقتضی‌ فساد ‌است‌ و استفاده‌ شرطیة و مانعیة ‌از‌ ‌او‌ میکنیم‌.
و ‌اگر‌ نهی‌ بواسطه‌ امر خارجی‌ ‌باشد‌ مثل‌ ‌لا‌ تبع‌ وقت‌ النداء ‌که‌ ‌برای‌ اقامه‌ جمعه‌ و ترک‌ اشتغال‌ بمنافیات‌ آنست‌ ‌اینکه‌ و ‌لو‌ حرام‌ و معصیت‌ ‌است‌ لکن‌ موجب‌ بطلان‌ نیست‌ ‌یعنی‌ معامله‌ صحیح‌ ‌است‌ و ظاهرا صدقات‌ مندوبه‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ قبیل‌ ‌باشد‌ زیرا منهی‌ عنه‌ ‌من‌ و اذی‌ ‌است‌ و صدقه‌ مشتمله‌ ‌بر‌ ‌من‌ و اذی‌ نفس‌ صدقه‌ حرام‌ نیست‌ ‌که‌ باطل‌ و فاسد ‌باشد‌ ‌تا‌ بتوانیم‌ بگوئیم‌ اصلا فقیر مالک‌ نمیشود و معطی‌ حق‌ رجوع‌ دارد و ‌از‌ ملکش‌ خارج‌ نمیشود، ‌پس‌ بطلان‌ ‌در‌ اینجا بمعنی‌ نفی‌ ثواب‌ ‌آن‌ ‌است‌ ‌یعنی‌ ثواب‌ و اجر ندارد.
بلی‌ ‌اگر‌ نهی‌ بذات‌ صدقه‌ تعلق‌ بگیرد موجب‌ فساد ‌است‌ مثل‌ صدقه‌ ‌از‌ مال‌ حرام‌، سرقت‌، زنا، ربا و امثال‌ اینها ‌که‌ فقیر مالک‌ نمیشود و باید ‌آن‌ ‌را‌ رد کند و همین‌ نکته‌ ‌را‌ ‌از‌ تشبیه‌ و تمثیل‌ ‌در‌ ‌آیه‌ استفاده‌ میتوان‌ نمود.
کَالَّذِی‌ یُنفِق‌ُ مالَه‌ُ رِئاءَ النّاس‌ِ ‌که‌ مرائی‌ فاسق‌ و عاصیست‌ و ریاء ‌در‌ کلیه‌ اعمال‌ ‌که‌ بصورت‌ عبادت‌ جلوه‌ میدهد و اظهار میکند ‌که‌ ‌برای‌ خدای‌ ‌است‌ و قربة ‌الی‌ اللّه‌ ‌است‌ حرام‌ ‌است‌ بلکه‌ شرک‌ خفی‌ نام‌ میگذارند بلکه‌ ‌از‌ شرک‌ جلی‌ بدتر ‌است‌ زیرا علاوه‌ ‌بر‌ شرک‌ نفاق‌ ‌هم‌ هست‌، و آیات‌ و اخبار ‌در‌ حرمت‌ ‌آن‌ بسیار ‌است‌ و ‌از‌ ‌برای‌ ریا اقسامیست‌ ‌که‌ ‌در‌ عروة الوثقی‌ مذکور ‌است‌ قریب‌ ده‌ قسم‌ ‌که‌ اکثر ‌آن‌ موجب‌ بطلان‌ عبادت‌ میشود.
وَ لا یُؤمِن‌ُ بِاللّه‌ِ وَ الیَوم‌ِ الآخِرِ بعضی‌ توهّم‌ کردند ‌که‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ جمله‌ استفاده‌ میشود ‌که‌ مرائی‌ ایمان‌ بخدا و روز جزا ندارد و اشکال‌ کردند ‌که‌ چه‌ بسیار ‌از‌ مؤمنین‌ عمل‌ ریایی‌ ‌از‌ ‌آنها‌ صادر میشود.
جلد 3 - صفحه 42
لکن‌ ‌اینکه‌ توهّم‌ فاسد ‌است‌ زیرا ‌اینکه‌ جمله‌ عطف‌ ‌است‌ ‌بر‌ الّذی‌ ‌که‌ موصول‌ ‌است‌ و مدخول‌ کاف‌ ‌است‌ و ‌خود‌ یک‌ مثل‌ مستقل‌ ‌است‌ کانّه‌ میفرماید ‌که‌ ‌من‌ و اذی‌ ‌در‌ صدقه‌ مثل‌ انفاق‌ ریایی‌ ‌است‌ و مثل‌ عمل‌ ‌غیر‌ مؤمن‌ بخدا و قیامت‌ ‌است‌، همین‌ نحوی‌ ‌که‌ مرائی‌ و ‌غیر‌ مؤمن‌ عمل‌ و انفاق‌ ‌آنها‌ باطل‌ و بی‌اثر ‌است‌، انفاق‌ مقرون‌ بمن‌ّ و اذی‌ ‌هم‌ باطل‌ ‌است‌ نه‌ اینکه‌ ‌هر‌ مرائی‌ ‌غیر‌ مؤمن‌ ‌باشد‌.
فَمَثَلُه‌ُ کَمَثَل‌ِ صَفوان‌ٍ عَلَیه‌ِ تُراب‌ٌ ‌اینکه‌ مثل‌ ‌برای‌ سه‌ طایفه‌ ‌است‌: معطی‌ صدقه‌ مقرونه‌ بالمن‌ّ و الاذی‌، مرائی‌ ‌در‌ انفاق‌، کافر بخدا و روز جزاء.
صفوان‌ عبارت‌ ‌از‌ سنک‌ صلب‌ ‌است‌ ‌که‌ زیر خاک‌ ‌باشد‌ و زارع‌ و برزگر ‌در‌ ‌آن‌ خاک‌ بزر افشانی‌ کند بامید ثمره‌.
فَأَصابَه‌ُ وابِل‌ٌ وابل‌ باران‌ تندیست‌ ‌که‌ سیل‌ خیز ‌است‌ ‌که‌ ‌آن‌ خاک‌ و بزر ‌در‌ ‌آن‌ خاک‌ ‌را‌ بشوید و ‌از‌ ‌بین‌ ببرد و اثری‌ ‌از‌ ‌آنها‌ باقی‌ نگذارد.
فَتَرَکَه‌ُ صَلداً صلد سنگ‌ شسته‌ ‌که‌ هیچ‌ غباری‌ ‌بر‌ ‌او‌ نباشد فقط ‌بعد‌ ‌از‌ باران‌ سنگ‌ شسته‌ ‌شده‌ بجا مانده‌. من‌ّ و اذی‌ و ریاء و کفر مثل‌ همان‌ باران‌ تند ‌است‌ ‌که‌ صدقه‌ و انفاق‌ و عمل‌ ‌را‌ بکلی‌ نابود میکند.
لا یَقدِرُون‌َ عَلی‌ شَی‌ءٍ مِمّا کَسَبُوا ‌که‌ ‌اینکه‌ سه‌ طایفه‌: معطی‌ صدقه‌، منفق‌ مرائی‌، کافر. قدرت‌ ‌بر‌ نفعی‌ و استفاده‌ای‌ ‌از‌ علم‌ ‌خود‌ ندارند چنانچه‌ برزگر ‌هم‌ قدرت‌ برگشت‌ ‌خود‌ ندارد چون‌ تمام‌ نابود صرف‌ میشود.
وَ اللّه‌ُ لا یَهدِی‌ القَوم‌َ الکافِرِین‌َ مراد کفّاری‌ هستند ‌که‌ قابل‌ هدایت‌ نباشند و الّا چه‌ بسیار ‌از‌ کفار ‌که‌ هدایت‌ شدند و بشرف‌ اسلام‌ مشرف‌ گشتند و ممکن‌ ‌است‌ مراد جمیع‌ کفار باشند ‌یعنی‌ مادامی‌ ‌که‌ عنوان‌ کفر ‌بر‌ ‌او‌ صادق‌ ‌است‌ هدایت‌ نیافته‌ ‌اگر‌ ‌از‌ تحت‌ ‌اینکه‌ عنوان‌ خارج‌ شود و معنون‌ بعنوان‌ اسلام‌ و ایمان‌ شد مورد هدایت‌ خواهد شد.
[ نظرات / امتیازها ]

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تُبْطِلُوا صَدَقٰاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ اَلْأَذىٰ کَالَّذِی یُنْفِقُ مٰالَهُ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ وَ لاٰ یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ صدقه، همانست که با اخلاص و صادقانه و بدون ریاء و قصد پاداش باشد اضافۀ صدقات به ضمیر «کم» مشعر و مبشر پیوستگى آن و ثواب و بهرش به شخص است صدق و اخلاص، چون مایۀ حیاتى، باید پیوسته و دائم باشد تا صدقات را رویش دهد و مثمر گرداند و همین که منت و اذیتى، بسبب انگیزه هاى نفسانى بآن رسد از حرکت بازش میدارد و بیروح و خشک و باطلش میگرداند هشدارى این آیه: یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا براى همین است که قصدى امداد کننده و پرورش دهنده که همان نیت و توجه بخدا است، قطع نشود و بخود بینى و ریاء برنگردد، تا در اثر آن به منت و آزارش برانگیزد اینگونه صدقاتى که بسبب خودنمایى و ریاکارى باطل شود، مانند انفاق کسیست که از ابتداء انگیزه اش ریاء بوده: کَالَّذِی یُنْفِقُ مٰالَهُ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ افراد «الذى» پس از خطابهاى جمع اشعار به انفراد و جدایى ریاکار از جمع دارد گرچه خود را در جمع بنگرد! ریاکارى و خودنمایى در انفاق، خود شاهد بى ایمانى بخدا و آخرت است: وَ لاٰ یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ زیرا خودخواهى و خودگرایى، با خداگرایى و برتر اندیشى سازگار نیست آنکه ایمان و گرایش بخدا و آخرت دارد، از خود و چشم انداز محدود زمان و مکان خود بیرون آمده و نیت و عملش ناشى از دید وسیع خداشناسى و جهان بینى و آخرت اندیشى میگردد لا یؤمن، که بمعناى استمرار ایمان است، بجاى «لم یؤمن» که خبر از گذشته است، دلالت به دوام بى ایمانى دارد، پس میشود که ایمانى باشد و با کار ریاکارانه ایمانش قطع شود و نیز ریاء خود به سوى بى ایمانى و کفر میکشاند تمثیل و تصویر مشهود آنکه بریاء انفاق مینماید و پایۀ ایمانى ندارد و یا آنکه انفاقش را با منت و اذیت باطل میکند چنین است: فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوٰانٍ عَلَیْهِ تُرٰابٌ فَأَصٰابَهُ وٰابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لاٰ یَقْدِرُونَ عَلىٰ شَیْ ءٍ مِمّٰا کَسَبُوا وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکٰافِرِینَ مثله، راجع به کَالَّذِی یُنْفِقُ مٰالَهُ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ و در ضمن تمثیلى از مشبه است: آنکه صدقاتش را بسبب منت و اذیت باطل کند، چون کسیست که به ریاء انفاق نماید، پس مثل این و آن چون سنگ سخت و لغزانیست که بر آن اندک خاکى باشد پس باران تندى بآن رسد که بجاى رویاندن، همان اندک خاک را و آنچه در آنست، پراکنده کند و آن سنگ را خشک بجاى گذارد این تصویر کوتاه و سریع، نمایشى از درون تحجر یافته و سخت شده و اعمال ریاکاران و خود نمایان است: اینها که ایمان و اندیشۀ عمیق و شعور و نیت خدایى ندارند قلب و درونشان چون سنگ سخت خارا است که ریشۀ گیاه و آبى در آن نفوذ ندارد اعمال و انفاقشان چون خاک اندک و بیمایه است که سطح آن سنگ را فراگیرد و بپوشاند و فریب دهد آن توجهات و عوامل الهى و اجتماعى که مانند حوادث طبیعى و باران پر آب رویش دهنده است، چون بآن رسد، بجاى حرکت و پرورش، آن عمل ریاکارانه و فریبنده را مانند همان خاک و بذر سطحى پراکنده کند و همان چهرۀ خشک معنوى و قلب نفوذ ناپذیر را که چون سنگ سخت بجاى مانده آشکارا گرداند: فَتَرَکَهُ صَلْداً لاٰ یَقْدِرُونَ عَلىٰ شَیْ ءٍ مِمّٰا کَسَبُوا : از کار و کوشش خود، بر چیزى دست نمییابند و بهره اى نمیبرند لا یقدرون، بجاى «لا ینتفعون» اینگونه معنا را میرساند و ضمیر جمع راجع به «کَالَّذِی یُنْفِقُ » باعتبار معناى جمع، و یا جمیع انفاق کنندگان ریاکار و منت گذار و مردم آزار است اینها که در حجاب خودبینى و در سایۀ اوهام بسر میبرند و دریچه هاى هدایت را بروى خود بسته اند، دچار چنین کفرى شده اند و خدا کافران را هدایت نمیکند گر چه پرتو هدایت عام خداوند همه را فرامیگیرد: وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکٰافِرِینَ [ نظرات / امتیازها ]

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تُبْطِلُوا صَدَقٰاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ اَلْأَذىٰ کَالَّذِی یُنْفِقُ مٰالَهُ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ وَ لاٰ یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ خداوند در آیات پیشین بیان کرد که شرط دست یافتن به پاداش بخشش و انفاق، ترک منّت نهادن و آزار دادن است و نیز صدقه ندادن با سخن نیکو، بهتر از صدقه دادن با منّت نهادن و آزار رسانیدن است همچنین، یادآور شد که اگر کسى بدون آن که منّت بگذارد و یا آزار برساند مالش را ببخشد، مزد و پاداش او بى حدّ و حساب افزایش مى یابد و براى روشن شدن این موضوع به دانه اى مثل زد که براى کشاورز هفتصد برابر محصول مى دهد خداوند پس از بیان این مطالب، در این آیه مثلى مى زند براى کسانى که انفاق مال خود را با منّت و آزار همراه مى کنند و آنها را به منافق ریاکارى تشبیه مى نماید که مالش را به خاطر ستایش و تمجید مردم مى بخشد، نه به خاطر به دست آوردن خشنودى خدا

مراد از «وَ لاٰ یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ» آن است که عمل ریاکار و کافر یکسان است، زیرا هر دو در جستجوى خشنودى خداوند نمى باشند و از اینجاست که حدیث متواتر مى گوید: ریا، شرک پنهان است

فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوٰانٍ عَلَیْهِ تُرٰابٌ فَأَصٰابَهُ وٰابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لاٰ یَقْدِرُونَ عَلىٰ شَیْ ءٍ مِمّٰا کَسَبُوا ضمیر «فَمَثَلُهُ » به ریاکار برمى گردد خداوند، نخست شخص منّت گذار و آزاردهنده را به منافق ریاکار تشبیه کرده و آن گاه، ریاکار را به سنگ صافى که روى آن خاک باشد روشن است که همانند همانند، همانند است، چنان که دوست دوست، دوست است بنابراین، هم منّت گذار آزاردهنده و هم منافق ریاکار، هر دو همانند سنگ سخت و صافى هستند که روى آن خاک اندکى پوشانیده است تا سختى آن دیده نشود و سپس باران تندى مى آید و آن خاک را با خود مى برد

صدقۀ آزاردهنده و ریاکار نیز کاملا همانند خاکى است که بر سنگ صاف قرار دارد و آزار و ریا همانند بارانى مى باشد که خاک را مى برد

لاٰ یَقْدِرُونَ عَلىٰ شَیْ ءٍ معناى این سخن خدا آن است همان گونه که هیچ کس نمى تواند خاکى را که سیل با خود مى برد برگرداند، ریاکاران و آزاردهندگان نیز نمى توانند صدقه هاى خود را بازگردانند مقصود آن است که اینان نه در دنیا از صدقه هاى خود سود مى برند، زیرا از دستشان رفته و نه در آخرت نفع مى برند، چرا که آزار و ریا آن را فاسد کرده است [ نظرات / امتیازها ]

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‌ کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلى‌ شَیْ‌ءٍ مِمَّا کَسَبُوا وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ (264)
ترجمه‌
اى آنکسانى که ایمان آوردید تباه نکنید بخشش‌هاى خودتان را بمنت و آزار مانند کسى که صرف مى‌کند مال خود را براى نمایش دادن بمردم و ایمان‌
جلد 1 صفحه 341
ندارد بخدا و روز پسین پس مثل او مثل سنگ صافى است که بر آن خاکى باشد پس برسد او را باران درشت پس واگذارد او را صاف پاک نمیتوانند دست بیابند بر چیزى از آنچه کسب کردند و خدا راه نمى‌نماید گروه کافران را..
تفسیر
خداوند پس از تصریح ببطلان صدقه بسبب منت گذاردن و آزار رساندن و ریا نمودن اشاره فرموده است بآنکه ریا شرک است و منافات با ایمان بخدا و قیامت دارد چون کسیکه مؤمن بخدا باشد رضاى خلق را بر رضاى خدا ترجیح نمیدهد و غضب او را بخشنودى خلق براى خود نمیخرد و دنیاى فانى را بر آخرت باقى اختیار نمى‌نماید و نعیم دائم را بمتاع قلیل نمیفروشد و تشبیه فرموده است چنین شخصى را بسنگ صاف و عمل او را بخاکى که روى آنسنگ قرار گرفته و منت و آزار و ریا را بقطرات درشت باران که آنسنگ را بکلى بشوید و اثر آنخاک را از آن زایل نماید و بالاخره تصریح فرموده است که از اینعمل بهره نصیب او نخواهد شد اما در آخرت براى آنکه عمل باطلى بجا آورده و اما در دنیا بهمان بیان که در آیه‌ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ‌ گذشت و خداوند دستگیرى و راهنمائى بخیر نمیفرماید کفار را و ریا کارى و منت گذاردن و آزار رساندن بعد از صدقه مناسب با حال کفار است نه اهل ایمان پس ایشان باید از این صفات مبرا باشند و الا علاوه بر آنکه از عملشان بهره نمیبرند مشمول غضب الهى خواهند شد و خداوند عنایت خود را از آنها سلب فرموده آنها را بحال خودشان واگذار خواهد فرمود عیاشى از صادقین علیهما السلام نقل نموده که این آیه نازل شده است در باره عثمان و جارى شده است در باره معاویه و اتباع آندو و از امام باقر (ع) روایت نموده است که مراد منت گذاردن و آزار رساندن بمحمد و آل محمد (ص) است و فرموده است این تأویل آیه است. [ نظرات / امتیازها ]