1)
رمضانی (داور) : اینکه مرجع ضمیر «هنّ» چیست، نظرات متعددی بیان شده است:
الف. به «سماء» برمیگردد، زیرا سماء اسم جنس است و اسم جنس بر کم و زیاد دلالت میکند. (مجمع البیان، ج۱، ص۱۷۳؛ الکشاف، ج۱، ص۱۲۳)
ب. سماء، جمع «سماوه» یا «سمائه» است (الکشاف، ج۱، ص۱۲۳) لذا گاه مونث میآید و گاه مذکر میآید مانند «السَّماءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ» همان طور که در جمعی که با واحدش در یک «ه» اختلاف دارد (مانند نخل و نخله، بقر و بقره) چنین است. (مجمع البیان، ج۱، ص۱۷۳)
ج. سماوات، سماء روی سماء است، پس در تقدیر واحد است و واحدش جماعت است (مجمع البیان، ج۱، ص۱۷۳) یعنی اینکه اول گفت سماء و بعد آن را به صورت سماوات آورد «إِلَى السَّماءِ فَسَوّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ») هر دو به یک حقیقت رجوع میکند از دو منظر، از جهتی واحد و از جهتی جمع است.
د. ضمیر «هن» مبهم است و «سماوات» تفسیر آن است. (الکشاف، ج۱، ص۱۲۳) یعنی نیاز نیست که حتما مرجع ضمیر قبل از ضمیر بیاید؛ بلکه در زبان عربی گاه یک ضمیری میآید که مرجع ندارد و مبهم است [مثلا برای اینکه توجه مخاطب را به خود جلب کند] و سپس کلمهای میآید که مقصود از آن ضمیر را معلوم میکند.