8) (الناس) أصله أناس حذفت فاؤه، و جعلت الألف و اللام کالعوض منها فلا یکاد یستعمل أناس بالألف و اللام «1» .. و على هذا فالألف زائدة فی الناس لأنه مشتقّ من الإنس. و قال بعضهم: لیس فی الکلمة حذف و زیادة. و الألف منقلبة عن واو و هی عین الکلمة من ناس ینوس إذا تحرّک.
 توضيح : (1) و فی لسان العرب: أنّ الناس مخفّف من أناس، و لم یجعلوا الألف و اللام عوضا من الهمزة المحذوفة لأنه لو کان کذلک لما اجتمع مع المعوّض فی قول الشاعر إنّ المنایا یطّلعن على الأناس الآمنینا [ نظرات / امتیازها ]

8) (یقول) فیه إعلال بالتسکین أصله یقول بتسکین القاف و ضمّ الواو، ثمّ نقلت حرکة الواو إلى القاف قبلها لثقل الحرکة على حرف العلّة فأصبح یقول. [ نظرات / امتیازها ]

8) (آمنّا)، المدّة فیه أصلها همزتان: الأولى متحرّکة و الثانیة ساکنة أی‏ (أ أمنّا) لأن مضارعه یؤمن «1».
 توضيح : (1) و قد ذکر فی الآیة (3). [ نظرات / امتیازها ]

8) (الآخر)، ذکر فی الآیة (4). [ نظرات / امتیازها ]

8) (مؤمنین)، جمع مؤمن اسم فاعل من آمن الرباعیّ، فهو على وزن مضارعه بإبدال حرف المضارعة میما مضمومة و کسر ما قبل الآخر، و جرى فیه حذف الهمزة- کما فی المضارع- مجرى (المفلحون)، انظر الآیة (5). [ نظرات / امتیازها ]

9) (أنفسهم) جمع نفس، و هو اسم جامد بمعنى الذات أو الروح أو الجسد، وزنه فعل بفتح فسکون. و وزن أنفس أفعل بضم العین و هو من جموع القلّة. [ نظرات / امتیازها ]

10) (مرض)، مصدر سماعیّ لفعل مرض بمرض باب فرح وزنه فعل بفتحتین. [ نظرات / امتیازها ]

10) (زاد)، فیه إعلال بالقلب أصله زید مضارعه یزید، جاءت الیاء متحرّکة بعد فتح قلبت ألفا. و هو إما فعل لازم مثل زاد المال أو فعل متعدّ لمفعولین مثل زادک اللّه جلالا. [ نظرات / امتیازها ]

10) (ألیم)، صفة مشبّهة من ألم یألم باب فرح وزنه فعیل. [ نظرات / امتیازها ]

10) (کانوا)، فیه إعلال بالقلب أصله کون مضارعه یکون، جاءت الواو متحرکة بعد فتح قلبت ألفا. [ نظرات / امتیازها ]

11) (إذا) ظرف للزمن المستقبل فیه معنى الشرط، و قد یخلو من الشرط: و اللیل إذا یغشى. و قد یأتی للمفاجاة: خرجت فإذا رجل بالباب. [ نظرات / امتیازها ]

11) (تفسدوا) فیه حذف للهمزة تخفیفا کما جرى فی (یؤمنون، و یقیمون). [ نظرات / امتیازها ]

11) (قیل)، فیه إعلال بالقلب، أصله قول بضم أوّله و کسر ثانیه، و لکن الواو- و هو حرف علّة- لا یستطیع حمل الحرکة فوجب تسکینه و نقلت حرکته إلى القاف فأصبح قول بکسر فسکون، ثم قلبت الواو یاء لسکونها و انکسار ما قبلها فأصبح الفعل قیل. [ نظرات / امتیازها ]

11) (الأرض)، اسم جامد و الهمزة فیه أصلیّة، وزنه فعل بفتح فسکون. [ نظرات / امتیازها ]

11) (مصلحون)، جمع مصلح اسم فاعل من أصلح، و فیه إذا حذف للهمزة تخفیفا کما حذفت من مضارعه لأنه على وزنه بإبدال حرف المضارعة میما مضمومة و کسر ما قبل آخره، و أصله مؤصلحون. [ نظرات / امتیازها ]

12) (المفسدون)، جمع المفسد و هو اسم فاعل من أفسد، و فیه حذف للهمزة تخفیفا کما حذفت من مضارعه لأنّه على وزنه بإبدال حرف المضارعة میما مضمومة و کسر ما قبل آخره، و أصله المؤفسدون. [ نظرات / امتیازها ]

13) (السفهاء)، جمع سفیه، صفة مشبّهة من فعل سفه یسفه باب فرح، وزنه فعیل، و وزن سفهاء فعلاء بضمّ ففتح. [ نظرات / امتیازها ]

14) (لقوا) فیه إعلال بالتسکین و بالحذف، و أصله لقیوا بضمّ الیاء، أسکنت الیاء لثقل الحرکة علیها- هو اعلال بالتسکین- ثمّ حذفت الیاء لسکونها و سکون الواو بعدها، و تحرّکت القاف بالضمّ أی بحرکة الیاء بعد تسکینها. [ نظرات / امتیازها ]

14) (قالوا)، فیه إعلال بالقلب، أصله قولوا بفتح الواو الأولى، فلمّا تحرّکت الواو بعد فتح قلبت ألفا. [ نظرات / امتیازها ]

14) (خلوا) فیه إعلال بالحذف، أصله خلاوا، حذفت الألف لمجیئها ساکنة قبل واو الجماعة الساکنة فأصبح الفعل خلوا، وزنه فعوا بفتح العین. [ نظرات / امتیازها ]

14) (شیاطین) جمع شیطان، اسم جامد على وزن فیعال سمی بذلک لمخالفة أمر اللّه لأن الفعل شطن یشطن باب نظر بمعنى خالفه عن نیّته و وجهه. و وزن شیاطین فیاعیل. [ نظرات / امتیازها ]

14) (مع)، اسم له عدّة معان یستعمل مضافا و یکون ظرفا للمکان و المصاحبة: افعل هذا مع هذا، أو ظرفا للزمان: جئتک مع العصر .. و یأتی منوّنا من غیر إضافة: جاؤوا معا. [ نظرات / امتیازها ]

14) (مستهزءون) جمع مستهزئ، اسم فاعل من استهزأ السداسیّ، فهو على وزن مضارعه بإبدال حرف المضارعة میما مضمومة و کسر ما قبل آخره أی وزنه مستفعلون. [ نظرات / امتیازها ]

15) (طغیان)، مصدر سماعی لفعل طغى یطغى باب فتح، وزنه فعلان بضمّ الفاء. [ نظرات / امتیازها ]

16) (اشتروا) فیه إعلال بالحذف، أصله اشتراوا، حذفت الألف لمجیئها ساکنة قبل واو الجماعة الساکنة، و فتح ما قبلها دلالة علیها، وزنه افتعوا بفتح العین. [ نظرات / امتیازها ]

16) (الضلالة)، مصدر سماعی لفعل ضلّ یضلّ باب ضرب و ضلّ یضلّ باب فتح، وزنه فعالة بفتح الفاء. [ نظرات / امتیازها ]

16) (تجارتهم)، مصدر سماعی لفعل تجر یتجر باب نصر، و هذا المصدر یکاد یکون قیاسیا لأن الفعل یدلّ على حرفة، و قد یدلّ على الاسم الذی یتّجر به وزنه فعالة بکسر الفاء. [ نظرات / امتیازها ]

16) (مهتدین)، فیه إعلال بالحذف، أصله مهتدیین، بیاءین، فلمّا جاءت الأولى ساکنة قبل یاء الجمع الساکنة حذفت، وزنه مفتعین. و هو اسم فاعل من اهتدى الخماسیّ مفرده المهتدی على وزن مضارعه بإبدال حرف المضارعة میما مضمومة و کسر ما قبل آخر. [ نظرات / امتیازها ]

10) کانوا یکذبون
 توضيح : با توجه به اینکه فعل ماضی استمراری است ، عذاب الیم مخصوص کسانی است که سیرۀ مستمرۀ آنها کذب بوده است . [ نظرات / امتیازها ]

8) تمام فعلهای این آیه :
1- یَقُولُ : مضارع - مفرد مذکر غایب - ثلاثی مجرد
ریشه : ق و ل (اجوف(معتل العین) واوی) - معنا : می گوید
2- آمنّا : ماضی - متکلم مع الغیر - ثلاثی مزید از باب إفعال
ریشه : ا م ن (مثال(معتل الفاء) ) - معنا : ایمان آوردیم [ نظرات / امتیازها ]

9) تمام فعلهای این آیه :
1- یُخادِعُونَ : فعل مضارع جمع مذکر غایب ثلاثی مزید از باب مفاعله.
ریشه : خ د ع (سالم) - معنا : می فریبند
2- آمَنُوا : فعل ماضی جمع مذکر غایب ثلاثی مزید از باب إفعال
ریشه : ا م ن (مثال(معتل الفاء) ) - معنا : ایمان آوردند. (ترجمة خلاصة " الَّذینَ آمَنُوا " = مؤمنین)
3- یَخْدَعُونَ : فعل مضارع جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد.
ریشه : خ د ع (سالم) - معنا : می فریبند
ما یَخْدَعُونَ : حرف نفی " ما " بر سر فعل مضارع آمده و آنرا منفی کرده است.(نمی فریبند)
4- یَشْعُرُونَ : فعل مضارع جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد.
ریشه : ش ع ر (سالم) - معنا : می دانند-درمی یابند
ما یَشْعُرُونَ : حرف نفی " ما " بر سر فعل مضارع آمده و آنرا منفی کرده است.(نمی دانند)
 توضيح : یکی از معانی باب مفاعله ، معنای ثلاثی مجرد است و غالباً چون فعلی از این باب به خداوند نسبت داده شود ، به همین معناست. مانند قاتلهُمُ الله = قَتَلهُمُ الله ؛ یُخادعون الله = یَخدَعون الله
(کتاب صرف ساده تألیف محمدرضا طباطبایی صفحة 174) [ نظرات / امتیازها ]

10) تمام فعلهای این آیه :
1- زادَ : ماضی - مفرد مذکر غایب - ثلاثی مجرد
ریشه : ز.ا.د (اجوف(معتل العین) ) - معنا : زیاد کرد

2- کانُوا یَکْذِبُونَ :
کانُوا : ماضی - جمع مذکر غایب - ثلاثی مجرد - ریشه : ک.ا.ن (اجوف(معتل العین) ) - معنا : بودند
یَکْذِبُونَ : مضارع - جمع مذکر غایب - ثلاثی مجرد - ریشه : ک ذ ب (سالم) - معنا : دروغ گفتند
وقتی فعل کان(متناسب با صیغه) بر سر فعل مضارع بیاید ، مجموعاً فعل ماضی استمراری حاصل می شود. (کانُوا یَکْذِبُونَ = دروغ می گفتند) [ نظرات / امتیازها ]

11) تمام فعلهای این آیه :
1- قیلَ : فعل ماضی مجهول مفرد مذکر غایب - ثلاثی مجرد
ریشه : ق و ل (اجوف(معتل العین) واوی) - معنا : گفته شد
2- لا تُفْسِدُوا : فعل نهی جمع مذکر مخاطب ثلاثی مزید از باب إفعال.(مضارع : تُفْسِدُونَ)
ریشه : ف س د (سالم) - معنا : إفساد(تباه سازی) نکنید
3- قالُوا : ماضی جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد.
ریشه : ق و ل (اجوف(معتل العین) واوی) - معنا : گفتند [ نظرات / امتیازها ]

12) تنها فعل این آیه : لایَشْعُرُونَ :
یشعرون فعل مضارع جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد است که در ابتدای آن لای نافیه آمده است و معنای آن می شود درنمی یابند. ریشة فعل " ش ع ر " می باشد که سالم است.
 توضيح : اگر لای ناهیه بود بصورت لایشعروا مجزوم میشد و معنای آن : " درنیابند(= نباید دریابند) " [ نظرات / امتیازها ]

13) تمام فعلهای این آیه :
1- قیلَ : فعل ماضی مجهول مفرد مذکر غایب - ثلاثی مجرد
ریشه : ق و ل (اجوف(معتل العین) واوی) - معنا : گفته شد
2- آمِنُوا : (بروزن أفعِلوا) فعل امر جمع مذکر مخاطب ثلاثی مزید از باب إفعال.(مضارع : تُؤْمِنُونَ)
ریشه : ا م ن (مثال(معتل الفاء) ) - معنا : ایمان آورید
3- آمَنَ : (بروزن أفعَلَ) فعل ماضی مفرد مذکر غایب ثلاثی مزید از باب إفعال.
ریشه : ا م ن (مثال(معتل الفاء) ) - معنا : ایمان آورد(در ترجمه چون مردم جمع هستند بصورت ایمان آوردند معنا می شود)
4- قالُوا : ماضی جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد.
ریشه : ق و ل (اجوف(معتل العین) واوی) - معنا : گفتند
5- أَ نُؤْمِنُ :
نُؤْمِنُ (بروزن نُفعِلُ) فعل مضارع متکلم مع الغیر ثلاثی مزید از باب إفعال است که با حرف استفهام همزه تبدیل به مضارع استفهامی شده است.
ریشه : ا م ن (مثال(معتل الفاء) ) - معنا : آیا ایمان آوریم
6- آمَنَ : در بند 3 شرح داده شده است.
7- لا یَعْلَمُونَ :
یعلمون فعل مضارع جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد است که در ابتدای آن لای نافیه آمده است و معنای آن می شود نمی دانند. ریشة فعل " ع ل م " می باشد که سالم است.
[ نظرات / امتیازها ]

14) تمام فعلهای این آیه :
1- لَقُوا : (بر وزن فَعُلُوا) مضارع - جمع مذکر غایب - ثلاثی مجرد از باب فَعُلَ یفعُلُ
ریشه : ل ق و (ناقص(معتل اللام) واوی) - معنا : روبرو شدند
2- آمَنُوا : فعل ماضی جمع مذکر غایب ثلاثی مزید از باب إفعال
ریشه : ا م ن (مثال(معتل الفاء) ) - معنا : ایمان آوردند. (ترجمة خلاصة " الَّذینَ آمَنُوا " = مؤمنین)
3- قالُوا : ماضی جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد.
ریشه : ق و ل (اجوف(معتل العین) واوی) - معنا : گفتند
4- آمَنَّا : (بروزن أفعَلنا) فعل ماضی متکلم مع الغیر ثلاثی مزید از باب إفعال.
ریشه : ا م ن (مثال(معتل الفاء) ) - معنا : ایمان آوردیم
5- خَلَوْا : (بر وزن فَعَلُوا) مضارع - جمع مذکر غایب - ثلاثی مجرد
ریشه : خ ل و (ناقص(معتل اللام) واوی) - معنا : خلوت کردند
6- قالُوا : در بند 3 شرح داده شده است. [ نظرات / امتیازها ]

15) تمام فعلهای این آیه :
1- یَسْتَهْزِئُ : مضارع مفرد مذکر غایب ثلاثی مزید از باب استفعال
ریشه : هـ ز ء (صحیح و مهموز) - معنا : استهزاء(تمسخر) می کند
2- یَمُدُّ : (بروزن یَفعُلُ) مضارع مفرد مذکر غایب ثلاثی مجرد
ریشه : م د د (صحیح و مضاعف) - معنا : یاری می کند
3- یَعْمَهُونَ : مضارع جمع مذکر غایب ثلاثی مجرد
ریشه : ع م هـ (سالم) - معنا : سرگشته و متحیّر هستند [ نظرات / امتیازها ]