(یعلم ما بین ایدیهم و ما خلفهم ولا یحیطون به علما) (خداوند آنچه راقبلا فرستاده اند و آنچه که به دنبال آنان می رسد، می داند، اما ایشان احاطه علمی به اوندارند) اگر ضمایر جمع به افراد شفاعت کننده برگردد معنا این خواهد بود که سخن پسندیده ایشان بر خدا مخفی نیست و علم خدا به آنها محیط است ولی آنها محیط به خدا نیستندو نمی توانند با کلام غیر واقعی خداوند را بفریبند و اگر ضمایر جمع به مجرمین برگردد،معنا این خواهد بود که خداوند به اعمال آنها در دنیا و نیز نسبت به حالات آنها در بعداز آن و در موقف قیامت آگاه است اما ایشان ابدا احاطه ای به خدا ندارند، پس خداوندایشان را به آنچه کرده اند کیفر می کند و آنها نمی توانند حکم او را رد کنند این احتمال باتوجه به سیاق مناسبتر از احتمال اول است . [ نظرات / امتیازها ]

نکته ها
کلمه «عَنَت» از «عَنوة» به معناى ذلّت در برابر قهر و سلطه است، و «قیّوم» به کسى گفته مى‏شود که قائم به ذات خود و حافظ همه چیز است و مایه‏ى قوام هر چیز را به آن عطا کرده باشد، و کلمه‏ى «خاب» از «خیبة» به معناى از دست دادن مطلوب است.
پیام ها
1- در قیامت، حسابرسى بسیار دقیق است، زیرا حسابگر همه چیز را به خوبى مى‏داند و راهى براى سوء استفاده از شفاعت نیست. «یعلم ما بین ایدیهم و ...»
2- احاطه‏ى علمى خداوند نسبت به همه کارهاى گذشته و آینده مردم یکسان است. «یعلم مابین ایدیهم و ما خلفهم»
3- محدود هرگز نمى‏تواند بر بى‏نهایت احاطه پیدا کند. «لا یحیطون به» نه بر ذات او، نه بر صفات او، نه بر آفریده‏هاى او و نه بر قدرت و کارهاى او.
4- حالات‏روحى انسان، قبل از هرچیز در صورت او جلوه مى‏کند. «عنت‏الوجوه»
5 - سرانجام ظلم، محرومیت از رحمت الهى است. «و قد خاب من حمل ظلما»
6- بسیارى از ظلم‏ها را مى‏توان در دنیا با توبه وعذرخواهى از مردم، جبران و محو کرد، بدبخت آن که ظلم خود را تا قیامت حمل کند. «خاب‏من‏حمل‏ظلما»
[ نظرات / امتیازها ]

أی یعلم ما تقدمهم من الأحوال و ما یستقبلونه و لا یحیطون بمعلوماته علما
[ نظرات / امتیازها ]

یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً (110)
یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ‌: 1- مى‌داند خداوند به علم ازلى آنچه پیش ایشان است از امور آخرت. وَ ما خَلْفَهُمْ‌: و آنچه بعد از ایشان است از کارهاى دنیا.
2- مى‌داند آنچه مقدم ایشان است از احوال گذشته و آنچه بعد از ایشان است از امور آینده، و این قول اکثر مفسران است. 3- مى‌داند جمیع افعال و اقوال ایشان را قبل از خلق آنها و بعد از خلق آنها و در حال حیات و در زمان ممات.
4- على بن ابراهیم قمى (رحمه اللّه): مى‌داند آنچه گذشته از اخبار انبیاء و آنچه در پس ایشان است از اخبار انبیاء و آنچه بعد از ایشان است از اخبار حضرت قائم عجّل اللّه تعالى فرجه.
وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً: و احاطه پیدا نمى‌کنند به معلومات و مقدورات‌خداوند سبحان از جهت دانائى، یعنى دانش مخلوقات در نیابد معلومات و مقدورات الهى را «1».
توحید صدوق (رحمه اللّه) از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در ذیل همین آیه فرماید: احاطه پیدا نمى‌کنند خلایق به خداوند عزّ و جلّ از جهت علم، زیرا خداى تعالى قرار داده بر بینائى قلوب، پرده‌اى، پس هیچ فهمى نیست به کیفیت سبحانى تواند رسید، و هیچ قلبى نیست که براى ذات کبریائى حدى ثابت کند. پس خداى تعالى را وصف نمى‌کنیم مگر چنانکه خود ذات خود را وصف فرموده‌ (لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‌ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ) «2» که شبیه و نظیر و مثل و مانند ندارد، بلکه یکتاى در ذات و یگانه در صفات مى‌باشد [ نظرات / امتیازها ]

یَعلَم‌ُ ما بَین‌َ أَیدِیهِم‌ وَ ما خَلفَهُم‌ وَ لا یُحِیطُون‌َ بِه‌ِ عِلماً (110)
میداند خداوند آنچه‌ پیش‌ ‌از‌ روی‌ ‌آنها‌ و مقابل‌ ‌آنها‌ ‌از‌ احوال‌ گذشتگان‌ ‌از‌ انبیاء و امم‌ سابقه‌ و ‌ما قبل‌ ‌آنها‌ ازلا و آنچه‌ عقب‌ سر ‌آنها‌ ‌است‌ ‌تا‌ قیامت‌ و احوال‌ اهل‌ محشر و اهل‌ سعادت‌ و شقاوت‌ ابدا و ‌آنها‌ احاطه‌ بخداوند ندارند احاطه علمیّه‌.
(یَعلَم‌ُ ما بَین‌َ أَیدِیهِم‌ وَ ما خَلفَهُم‌) مکرر بیان‌ ‌شده‌ ‌که‌ علم‌ الهی‌ عین‌ ذات‌ ‌او‌ ‌است‌ و ذات‌ ‌او‌ صرف‌ وجود ‌است‌ و محدود بحدّی‌ نیست‌ ‌یعنی‌ ماهیّت‌ ندارد چون‌ ماهیّت‌ حدّ وجود ‌است‌ ازلا و ابدا و سرمدا حدی‌ ‌از‌ ‌برای‌ علم‌ ‌او‌ قدرت‌ ‌او‌ سایر صفات‌ ذاتیه‌ ‌او‌ نیست‌ ازلا میداند آنچه‌ ‌در‌ ابد ‌است‌ و ابدا میداند آنچه‌ ‌در‌ ازل‌ بوده‌ و بعبارت‌ دیگر علم‌ ذات‌ بذات‌.
(وَ لا یُحِیطُون‌َ بِه‌ِ عِلماً) چون‌ ممکن‌ ‌هر‌ چه‌ ‌باشد‌ و ‌هر‌ ‌که‌ ‌باشد‌ و ‌لو‌ صادر اوّل‌ نور مقدّس‌ محمّد صلّی‌ اللّه‌ ‌علیه‌ و ‌سلّم‌ محدود ‌است‌ اوّل‌ دارد و حادث‌ ‌است‌ و محدود محال‌ ‌است‌ احاطه علمی‌ بغیر محدود پیدا کند و ‌اینکه‌ عقیده‌ مطابق‌ عقل‌ و برهان‌ و آیات‌ شریفه قرآن‌ و اخبار متواتره‌ ‌از‌ آل‌ اطهار (‌علیهم‌ ‌السلام‌) و ضرورت‌ مذهب‌ شیعه‌ ‌است‌، و لکن‌ عامّه عمیاء و طبقات‌ کفّار ‌که‌ قائل‌ بتجسّم‌ هستند و ‌خدا‌ ‌را‌ جسم‌ پنداشتند قائل‌ هستند ‌که‌ ‌خدا‌ روز قیامت‌ دیده‌ می‌شود و ‌بر‌ عرش‌ و تخت‌ ‌خود‌ مینشیند و مؤمنین‌ ‌او‌ ‌را‌ مشاهده‌ می‌کنند و کفار ممنوع‌ هستند و سایر مزخرفاتی‌ ‌که‌ ‌در‌ کتب‌ عهدین‌ و ‌در‌ کتب‌ عامّه‌ ‌است‌ ‌که‌ قبلا تذکر داده‌ ‌شده‌ و ‌در‌ برهان‌ حدیثی‌ ‌از‌ حضرت‌ رضا ‌علیه‌ ‌السلام‌ نقل‌ کرده‌ ‌از‌ کلینی‌ مسندا ‌از‌ صفوان‌ ‌إبن‌ یحیی‌ ‌که‌ ابو قرّه محدث‌ ‌از‌ ‌من‌ تقاضا کرد ‌که‌ ‌او‌ ‌را‌ خدمت‌ حضرت‌ رضا ‌علیه‌ ‌السلام‌ ببرم‌ ‌از‌ ‌آن‌ حضرت‌ استیذان‌ کردم‌ اجازه‌ داد ‌او‌ ‌را‌ خدمت‌ حضرت‌ بردم‌ ‌پس‌ ‌از‌ سؤالات‌ ‌از‌ حلال‌ و حرام‌ و احکام‌ سؤال‌ ‌از‌ توحید کرد ‌گفت‌:
روایاتی‌ ‌بما‌ رسیده‌ ‌که‌ ‌خدا‌ رؤیت‌ ‌را‌ قسمت‌ کرده‌ و کلام‌ ‌را‌ ‌بین‌ انبیاء کلام‌ ‌را‌
جلد 13 - صفحه 103
بموسی‌ و رؤیت‌ ‌را‌ ‌به‌ محمّد صلّی‌ اللّه‌ ‌علیه‌ و ‌سلّم‌ حضرت‌ فرمود:
‌پس‌ کیست‌ ‌که‌ تبلیغ‌ کرده‌ ‌از‌ جانب‌ ‌خدا‌ ‌که‌ فرمود: (لا تُدرِکُه‌ُ الأَبصارُ) و فرمود: (وَ لا یُحِیطُون‌َ بِه‌ِ عِلماً) ‌پس‌ بگوید: ‌من‌ بچشم‌ ‌خود‌ دیدم‌ ‌او‌ ‌را‌ آیا حیا نمی‌کنند زنادقه‌ اینکه‌ حضرت‌ تناقض‌ بگوید: و ‌بر‌ خلاف‌ قرآن‌ دعوی‌ رؤیت‌ کند ابو قرّه‌ ‌گفت‌: ‌در‌ ‌اینکه‌ ‌آیه‌ چه‌ می‌گویی‌!: (وَ لَقَد رَآه‌ُ نَزلَةً أُخری‌) حضرت‌ فرمود:
مراد رؤیت‌ آیات‌ کبری‌ ‌است‌ ‌که‌ بعدا میفرماید: (لَقَد رَأی‌ مِن‌ آیات‌ِ رَبِّه‌ِ الکُبری‌) و رؤیت‌ آیات‌ ‌غیر‌ ‌از‌ رؤیت‌ اوست‌ ابو قرّه‌ ‌گفت‌: ‌پس‌ ‌اینکه‌ روایات‌ ‌را‌ تکذیب‌ کنیم‌ فرمود: ‌هر‌ روایت‌ ‌که‌ مخالف‌ قرآن‌ ‌است‌ باید تکذیب‌ کرد (اقول‌) مخالف‌ برهان‌ و عقل‌ و اجماع‌ ‌هم‌ هست‌ بعلاوه‌ سند معتبر ‌هم‌ ندارد. [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 110)- و از آنجا که حضور مردم در صحنه قیامت برای حساب و جزا، نیاز به آگاهی خداوند از اعمال و رفتار آنها دارد، در این آیه چنین اضافه می‌کند:
«خداوند آنچه را (مجرمان) پیش رو دارند و آنچه را (در دنیا) پشت سر گذاشته‌اند،
همه را می‌داند (و از تمام افعال و سخنان و نیات آنها در گذشته و پاداش کیفری را که در آینده در پیش دارند، از همه با خبر است) ولی آنها به (علم) او احاطه ندارند» (یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً).
و به این ترتیب احاطه علمی خداوند هم نسبت به اعمال آنهاست و هم نسبت به جزای آنها، و این دو در حقیقت دو رکن قضاوت کامل و عادلانه است. [ نظرات / امتیازها ]

یَعْلَمُ مٰا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ مٰا خَلْفَهُمْ وَ لاٰ یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً با ملاحظه همین آیه در سورۀ بقرۀ 255 معلوم مى شود که این آیه راجع به شفاعت کنندگان است و روشن مى کند که خدا به آنها احاطه علمى مطلق دارد ولى آنها احاطه علمى به خدا ندارند، یعنى: خدا به هر کس اجازۀ شفاعت نمى دهد بلکه به کسانى که کاملا از وضع آنها آگاه است و مى داند که شایستگى این کار را دارند و مطابق رضاى او سخن مى گویند و بر خلاف نمى گویند، على هذا ضمیر «هم» به مَنْ أَذِنَ لَهُ راجع است به اعتبار معناى آن مراد از مٰا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ حالات حاضر آنها در قیامت است و از مٰا خَلْفَهُمْ حالات آنها در دنیا است که در آن روز پشت سر آنها خواهد بود و اگر مراد گناه کاران باشد، منظور آنست که خدا امروز و گذشته آنها را مى داند و مى داند که مستحق شفاعتند [ نظرات / امتیازها ]