(فاصبر علی ما یقولون وسبح بحمد ربک قبل طلوع الشمس وقبل غروبها و من انای اللیل فسبح واطراف النهار لعلک ترضی ) (پس بر آنچه می گویند صبر کن و پیش از طلوع خورشید و قبل از غروب آن به ستایش ، پروردگارت را تسبیح گو و کناره های شب و اواخر روز نیز به تسبیح او مشغول باش ، شاید که خشنودشوی ) در ادامه می فرماید وقتی قضای خدا چنین است که به کفار مهلت دهد و عذابشان راتأخیر بیاندازد، پس تو ای پیامبر راهی جز صبر نداری و باید به قضای خدا راضی شوی واو را از آنچه از کلمات کفرآمیز که درباره اش می گویند منزه بداری . و در برابرعکس العملهای بدی که در برابر تو نشان می دهند صبر کنی و در مقابل آثار قضا و حکم خدا او را در اوقات مختلف شبانه روز حمد و ستایش بگویی تا شاید به واسطه این حمد وتسبیح قدرت صبر و رضایت بر قضای الهی را بیابی همچنانکه در آیه دیگر امر براستعانت از صبر و نماز می دهد (استعینوا بالصبر و الصلاه )(67) بعضی (68) نیز گفته اند به حمدو تسبیح پروردگارت مشغول باش تا شاید به مقام شفاعت و درجه رفیعی نائل گردی یابه آنچه خدا به تو وعده داده برسی و راضی شوی (69). یعنی آن را هم معنی آیه (و من الیل فتهجد به نافله لک عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا(70) و بخشی از شب را به تهجدمشغول باشی که عملی اضافی برای توست ، باشد که پروردگارت تو را به مقامی ستایش شده (شفاعت ) برانگیزد) دانسته اند و بعضی نیز این اوقات ذکر شده در آیه را منطبق برنمازهای پنجگانه یومیه خوانده اند. [ نظرات / امتیازها ]

این را بزرگان ما مثل مرحوم شیخ طوسی در تبیان و سایر مفسّران به همین نمازهای چند وقت حمل کردند ﴿وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ﴾ در روایات هم البته این‌چنین آمده ﴿وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ﴾ که می‌شود نماز فجر, نماز صبح ﴿وَقَبْلَ غُرُوبِهَا﴾ می‌شود نماز عصر, ﴿وَمِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ﴾ می‌شود مغربین نماز مغرب و عشا ﴿وَأَطْرَافَ النَّهَارِ﴾ که طرفِ نهار اختصاصی به اول و آخر روز ندارد وسط روز هم طرفِ نهار است این می‌شود نماز ظهر. برخیها این نمازهای پنج‌گانه را از این آیه در آوردند اما خب به زحمت افتادند که چگونه نماز ظهر در اطراف نهار است این جمعش به چه مناسبت است گفتند که چون نمازهای ظهر متعدّد است روزها متعدّدند وقتی که ما روز را به دو نیم تقسیم بکنیم که شمس از دایرهٴ نصف‌النهار می‌گذرد یک طرفش به صبح است یک طرفش به عصر این می‌شود دو طرف یا لااقل چون هر روز این دایرهٴ نصف‌النهار نصف می‌شود آفتاب از این دایره می‌گذرد به این مناسبت اطراف تعبیر کردند لکن استفادهٴ نمازهای پنج‌گانه از این آیه آسان نیست. در سورهٴ مبارکهٴ «هود» هم مشابه این تعبیر آمده است که شما این نمازها را در چند وقت در فرصتهای مناسب انجام بدهید آیهٴ 114 سورهٴ مبارکهٴ «هود» این است ﴿وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَیِ النَّهَارِ﴾ می‌شود صبح و عصر ﴿وَزُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ﴾ می‌شود نماز مغربین ﴿إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ﴾ در سورهٴ مبارکهٴ «اسراء» هم بخشی از این نمازهای پنج‌گانه آمده که ﴿أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَی غَسَقِ اللَّیْلِ﴾ آیهٴ 78 سورهٴ مبارکهٴ «اسراء» ﴿أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ﴾ یعنی عند زوال شمس ﴿إِلَی غَسَقِ اللَّیْلِ﴾ تا وسط شب که می‌شود چهارتا نماز, ظهرین و مغربین از ظهر تا وسط شب چهارتا نماز را به همراه دارد ظهرین و مغربین ﴿وَقُرْآنَ الْفَجْرِ﴾ که نماز صبح است ﴿إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُوداً﴾ که گفتند فرشته‌هایی که مأمور ضبط اعمال شب‌اند و فرشته‌هایی که مأمور ضبط اعمال روزند اینها در بین‌الطلوعین تلاقی دارند هر دو گروه نماز صبح را می‌نویسند هم آنها که مأموران شب بودند هنوز نرفتند می‌نویسند هم آنها که مأموران روزند وقتی آمدند می‌نویسند بعد فرمود آنچه مخصوص پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) است نماز شب است ﴿وَمِنَ الَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَی أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَاماً مَّحمُوداً﴾[4] خب, اینها می‌تواند ناظر به صلوات پنج‌گانهٴ معهود باشد اما استفادهٴ صلوات پنج‌گانه از آیهٴ 130 سورهٴ مبارکهٴ «طه» که محلّ بحث است و در مکه نازل شد این باید به کمک روایات باشد ﴿فَاصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ﴾ نماز صبح, ﴿وَقَبْلَ غُرُوبِهَا﴾ نماز عصر, ﴿وَمِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ﴾ برخیها گفتند که در آن دو قسمت نماز را قبل از زمان ذکر کرد فرمود: ﴿وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ﴾ این یک, ﴿وَقَبْلَ غُرُوبِهَا﴾ این دو, که نماز را قبل از آن زمان ذکر کرده اما دربارهٴ شب زمان را قبل از نماز ذکر کرده فرمود: ﴿وَمِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ﴾ نفرمود «و سبّح من آناء اللیل» آن وقت این ﴿آناءِ﴾ از «إنی» یا «إنو» به معنای ظرف است یعنی زمان است در سورهٴ مبارکهٴ «احزاب» هم مشابه این آمده است که ﴿غَیْرَ نَاظِرِینَ إِنَاهُ﴾[5] آنجا «اِنا» به معنای همین ظرف زمان است خب, ﴿وَمِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ﴾ یعنی این «سبِّح» را شاید برای اینکه تکرار نشود هم بعد از ﴿آناءِ اللَّیْلِ﴾ ذکر کردند هم قبل از ﴿أَطْرَافَ النَّهَارِ﴾ که هم به گذشته مرتبط باشد هم به آینده ولی اگر قبلاً هم ذکر می‌‌فرمود ممکن بود هر دو را زیرمجموعهٴ خود بگیرد فرمود این ﴿لَعَلَّکَ تَرْضَی﴾ برای اینکه از این دشواریها نجات پیدا کنی به رضا برسی اهل عبادت باش این دشواریها بالأخره آدم را می‌رنجاند وقتی کسی بداند هدف بالاتر از اینهاست و تحمّل این رنجها تحقّق هدف را به همراه دارد اولاً, و فوض و فیض انسان را تأمین می‌کند ثانیاً, انسان خرسند می‌شود ثالثاً, فرمود خوشحالی تو و نشاط تو در صبر و بردباری است از یک سو و ادامهٴ یاد و نام خداست از سوی دیگر, این تفصیل در کنار آن اجمال است که ﴿وَاسْتَعِینُوْا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ﴾[6] به طور اجمال در آیات گذشته این مطلب سابقه دارد که فرمود دو عامل است که فرد و ملّت را نجات می‌دهد یکی صبر و بردباری, یکی هم عبادت که فرمود از اینها کمک بگیرید ﴿وَاسْتَعِینُوْا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ﴾ یکی از مصادیق صبر البته روزه است ولی این‌چنین نیست که صبر به معنی صوم باشد آنچه را که در آیات دیگر به صورت متن بیان شده در این آیات به صورت شرح ذکر شده که فرمود: ﴿فَاصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ﴾ یک, ﴿وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ﴾ صلوات پنج‌گانه دو, آنچه اجمالاً به صورت ﴿وَاسْتَعِینُوْا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ﴾[7] آمده اینجا تفصیلاً بیان شده که ﴿فَاصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ﴾ یک, ﴿وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ﴾ تا پایان آیه این دو [ نظرات / امتیازها ]

خداوند در قرآن کریم، 19 مرتبه پیامبر صلى الله علیه وآله را به صبر، فرمان داده است.
این آیه همچون آیه‏ى «واستعینوا بالصبر والصلوة»(155) پیامبر صلى الله علیه وآله را به شکیبایى و حمد وستایش پروردگار دعوت مى‏کند، وگرچه مخاطب این آیه ظاهراً پیامبرصلى الله علیه وآله است، امّا بدیهى است که آیه جنبه عمومى دارد.
بر طبق بعضى از روایات(156) و نظر برخى از مفسّرین، این آیه با نمازهاى یومیه و شبانه روزى تطبیق دارد و مراد از «اطراف النهار» نوافل روزانه است.
155) بقره، 45.
156) کافى، ج‏3، ص‏444.
پیام ها
1- توجّه به تدبیر خداوند و قانون‏مند بودن کیفر و عذاب و توجّه به سنّت‏هاى الهى، مقدمه‏ى صبر و تسبیح وتحمید است. «فاصبر» (با توجّه به آیات قبل)
2- صبر در امور باید به اندازه‏ى مشکلات باشد. «فاصبر على ما یقولون»
3- حمد و تسبیح الهى وسیله‏اى براى تقویت روحیه در مقابل لجاجت‏ها و تبلیغات دشمن است. «فاصبر - سبّح»
4- تنزیه خداوند از راه ستایش و حمد او است. «سبّح بحمد»
5 - پیرایش از بدى‏ها بر آرایش به خوبى‏ها مقدم است. تسبیح بر تحمید تقدم دارد.«سبّح بحمد»
6- قرآن براى بیان زمان انجام تکالیف، از ابزار و معیارهاى طبیعى استفاده کرده است. «قبل طلوع... وقبل غروبها»
7- تسبیح و حمد الهى قبل از طلوع وغروب آفتاب اثر خاصى دارد. «قبل طلوع... و قبل غروبها»
8 - اوقات خود را با یاد خدا پر کنیم تا زمینه‏اى براى سایر افکار باقى نماند. «قبل طلوع - قبل غروب - آناء اللیل - اطراف النهار»
9- شب، تنها براى استراحت و خواب نیست، باید بخشى از آن را به عبادت اختصاص داد. «و من آناء اللیل»
10- اگر ذکر خدا با سایر شرایط انجام شود، نتیجه بخش خواهد بود. «لعلّک»(157)
11- مقام رضا، بالاترین درجه‏ى تکامل است. «لعلّک ترضى»
(تکامل داراى درجاتى است: اوّل: صبر «فاصبر»، دوّم: تنزیه خداوند «وسبّح... فسبّح»، سوّم: سپاس و ستایش پروردگار «فسبّح بحمد ربّک»، چهارم: رضا به قضاى الهى. «لعلّک ترضى»)
157) کلمه‏ى «لعلّ» به معناى آن است که رسیدن به این غنچه، چند درصد است نه صد در صد و این به خاطر آن است که یاد خدا به تنهایى کافى نیست، بلکه تلاش، وحدت، اخلاص و سایر شرایط باید جمع شود تا نتیجه صد در صد باشد. [ نظرات / امتیازها ]

آیه 130)- سپس روى سخن را به پیامبر (ص) کرده، مى‏گوید: «اکنون (که بنا نیست این بد کاران فورا، مجازات شوند) تو در برابر آنچه آنها مى‏گویند صابر و شکیبا باش» (فَاصْبِرْ عَلى‏ ما یَقُولُونَ).

و براى تقویت روحیه پیامبر (ص) و تسلى خاطر او دستور راز و نیاز با خدا و نماز و تسبیح را مى‏دهد و مى‏گوید: «قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن، همچنین در اثناء شب و اطراف روز تسبیح و حمد پروردگارت را به جا آور تا راضى و خشنود شوى» و قلب تو در برابر سخنان درد آور آنها ناراحت نشود (وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضى‏).

بدون شک این حمد و تسبیح مبارزه‏اى است با شرک و بت پرستى در عین صبر و شکیبایى در برابر بد گوییها و سخنان ناهنجار مشرکان.
[ نظرات / امتیازها ]

سپس روى سخن را به پیامبر (ص) کرده، مى‏گوید: «اکنون (که بنا نیست این بد کاران فورا، مجازات شوند) تو در برابر آنچه آنها مى‏گویند صابر و شکیبا باش» (فَاصْبِرْ عَلى‏ ما یَقُولُونَ).

و براى تقویت روحیه پیامبر (ص) و تسلى خاطر او دستور راز و نیاز با خدا و نماز و تسبیح را مى‏دهد و مى‏گوید: «قبل از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن، همچنین در اثناء شب و اطراف روز تسبیح و حمد پروردگارت را به جا آور تا راضى و خشنود شوى» و قلب تو در برابر سخنان درد آور آنها ناراحت نشود (وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضى‏).

بدون شک این حمد و تسبیح مبارزه‏اى است با شرک و بت پرستى در عین صبر و شکیبایى در برابر بد گوییها و سخنان ناهنجار مشرکان.

[ نظرات / امتیازها ]

فَاصْبِرْ عَلى‌ ما یَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضى‌ (130)
بعد از آن امر مى‌فرماید پیغمبر محترم را به صبر بر آزار قوم:
فَاصْبِرْ عَلى‌ ما یَقُولُونَ‌: پس بردبارى نما بر آنچه مى‌گویند مکذبان و منکران. مراد سخنان جسارت‌آمیز است که مى‌گفتند، مانند مجنون و ساحر وشاعر. یا مراد تکذیب آنها است نبوت آن حضرت را. یا مراد ترک قبول است از آن حضرت، زیرا تمام اینها نسبت به ساحت جلال نبوى، بى‌اندازه موجب تأثر بود. حق تعالى به جهت تسلى خاطر مبارک آن سرور، امر به صبر فرماید. وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ‌: و تسبیح کن به شکر و سپاس گزارى پروردگار خود. قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ‌: پیش از برآمدن آفتاب. وَ قَبْلَ غُرُوبِها: و پیش از فرو رفتن و پنهان شدن آفتاب. وَ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ‌: و بعض ساعات شب پس تسبیح نما.
وَ أَطْرافَ النَّهارِ: و کناره‌هاى روز. لَعَلَّکَ تَرْضى‌: تا آنکه راضى شوى (قرائت عاصم «ترضى» یعنى قیام نما به تسبیح پروردگار خود تا آنکه خشنود کرده شوى به آنچه نائل گردى از ثواب یا شفاعت).
جماعتى حمل نموده‌اند «تسبیح» را بر ظاهر خود، و مراد مداومت بر تسبیح و تحمید است در جمیع اوقات، لکن جمهور و اکثر مفسرین فرموده‌اند: مراد نماز پنجگانه شبانه‌روزى است، بدین تقریر که مراد از تسبیح قبل از طلوع آفتاب، نماز صبح است. مراد از تسبیح قبل از غروب آفتاب، نماز ظهر و عصر است؛ زیرا هر دو پیش از غروب است. مراد «آناءِ اللَّیْلِ» نماز مغرب و عشا مى‌باشد. و فرمایش‌ «وَ أَطْرافَ النَّهارِ» تأکید است بر سجده و نماز که واقع مى‌شوند در دو طرف روز که نماز صبح و مغرب است، چنانچه «صلاة الوسطى» مخصوص است براى تأکید، این قول ابن عباس و جمعى باشد. و بعضى به تقریب دیگر بیان نموده‌اند و وجه تسمیه «نماز» به «تسبیح» به جهت آنست که فرد اکمل تسبیح و تحمید نماز مى‌باشد، و بعضى در (لَعَلَّکَ تَرْضى‌) گفته‌اند: این فرمایش مانند آنست که پادشاه کبیر به کسى گوید: تو مشغول خدمت من باش، من تو را به درجه رفیع مى‌رسانم. پس آیه شریفه اشاره است بقوله‌ «وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى‌» «1» و «عَسى‌ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» «2» و یا مراد آنچه وعده فرموده تو را از نصرت و اعزاز دین در دنیا و شفاعت و مقام محمود و بهشت عالى در آخرت [ نظرات / امتیازها ]

فَاصبِر عَلی‌ ما یَقُولُون‌َ وَ سَبِّح‌ بِحَمدِ رَبِّک‌َ قَبل‌َ طُلُوع‌ِ الشَّمس‌ِ وَ قَبل‌َ غُرُوبِها وَ مِن‌ آناءِ اللَّیل‌ِ فَسَبِّح‌ وَ أَطراف‌َ النَّهارِ لَعَلَّک‌َ تَرضی‌ (130)
‌پس‌ صبر کن‌ ‌بر‌ آنچه‌ میگویند و مشغول‌ بوظایف‌ شخصیّه‌ ‌خود‌ باش‌ و تسبیح‌ و تحمید پروردگار ‌خود‌ کن‌ پیش‌ ‌از‌ طلوع‌ شمس‌ ‌بین‌ الطلوعین‌ و پیش‌ ‌از‌ غروب‌ شمس‌ وقت‌ عصر و ‌از‌ ساعات‌ شب‌ مغرب‌ و عشاء و ‌بعد‌ ‌از‌ نصف‌ شب‌ ‌تا‌ طلوع‌ صبح‌ و اطراف‌ روز ‌پس‌ تسبیح‌ کن‌ ‌باشد‌ ‌که‌ خشنود شوی‌.
(فَاصبِر عَلی‌ ما یَقُولُون‌َ) ‌از‌ اینکه‌ ترا تکذیب‌ میکنند و نسبت‌ جنون‌ و کذب‌ و افتراء میدهند و اذیّت‌ و آزار بتو میرسانند ‌پس‌ باید صبر کنی‌ صبر ‌از‌ صفات‌ بارزه‌ ‌است‌ و ‌در‌ ‌هر‌ مقامی‌ اسمی‌ دارد صبر ‌بر‌ طاعت‌ صبر ‌بر‌ ترک‌ معصیت‌ صبر ‌بر‌ بلاء صبر ‌در‌ میدان‌ جنگ‌ صبر ‌بر‌ ترک‌ زخارف‌ دنیوی‌ و ‌در‌ اینجا صبر ‌بر‌ اذیّت‌ قوم‌ لسانا.
(وَ سَبِّح‌ بِحَمدِ رَبِّک‌َ) بعضی‌ گفتند: مراد صلوات‌ یومیّه‌ ‌است‌ ‌بر‌ طبقش‌ اخبار ‌هم‌ رسیده‌ ‌که‌ فرائض‌ و نوافل‌ شبانه‌روز ‌باشد‌ پنجاه‌ و یک‌ رکعت‌ ‌که‌ ‌از‌ علائم‌ مؤمن‌ شمرده‌ ‌شده‌ بنا ‌بر‌ ‌اینکه‌ تفسیر.
(قَبل‌َ طُلُوع‌ِ الشَّمس‌ِ) فریضه صبح‌ ‌است‌.
(وَ قَبل‌َ غُرُوبِها) فریضه عصر.
(وَ مِن‌ آناءِ اللَّیل‌ِ فَسَبِّح‌) فریضه مغرب‌ و نوافل‌ ‌آن‌ و فریضه عشاء وو نافله ‌آن‌ و یازده‌ رکعت‌ نافله شب‌ ‌بعد‌ ‌از‌ نصف‌ شب‌ ‌تا‌ قبل‌ ‌از‌ طلوع‌ و نافله صبح‌.
(وَ أَطراف‌َ النَّهارِ) نوافل‌ ظهر و فریضه ‌آن‌ و نوافل‌ عصر و نوافل‌ جمعه‌ قبل‌ ‌از‌ ظهر.
(لَعَلَّک‌َ تَرضی‌) لعل‌ّ بمعنی‌ ‌باشد‌ ‌که‌ البتّه‌ خداوند رضایت‌ بنده‌ ‌را‌ ‌در‌ اثر ‌اینکه‌ صلوات‌ بدست‌ میآورد ‌از‌ نعم‌ دنیویّه‌ و رفع‌ شرّ اعداء و فیوضات‌ اخرویّه‌ و اخبار و آیات‌ ‌در‌ فضیلة ‌اینکه‌ صلوات‌ بسیار داریم‌ و نافله شب‌ ‌هم‌ ‌بر‌ حضرت‌ رسالت‌ واجب‌ و ‌بر‌ امّت‌ مستحب‌ّ ‌است‌ و بعضی‌ تفسیر کرده‌اند باذکار وارده‌ ‌در‌ اوقات‌ شبانه‌ روز و ‌آنها‌ ‌هم‌ بسیار ‌است‌ ولی‌ آنچه‌ بنظر میرسد ‌به‌ اینکه‌ ‌اینکه‌ صلوات‌ و اذکار مصادیق‌ ‌آیه‌ ‌است‌ و ‌آیه‌ شامل‌ تمام‌ اذکار میشود باید انسان‌ غافل‌ ‌از‌ ‌خدا‌ نباشد و فراموش‌ نکند و دائما زبانش‌ بذکر ‌خدا‌ مشغول‌ ‌باشد‌ ‌حتی‌ موقع‌ خواب‌ ‌که‌ دارد تسبیح‌ بگوید و زیر سر بگذارد و ملائکه‌ ‌تا‌ مادامی‌ ‌که‌ ‌در‌ خوابست‌ ‌برای‌ ‌او‌ ثواب‌ تسبیح‌ مینویسند مخصوصا ذکر شریف‌ ‌لا‌ اله‌ الا اللّه‌ ‌که‌ کلمه توحید و کلمه اخلاص‌ و کلمه طیّبه‌ نام‌ نهاده‌اند و ذکر شریف‌ صلوات‌ و الحمد للّه‌ و سبحان‌ اللّه‌ و اللّه‌ اکبر ‌که‌ تهلیل‌ و تحمید و تسبیح‌ و تکبیر نام‌ نهاده‌اند و سایر اذکار تمام‌ مشغول‌ ‌اینکه‌ آیه شریفه‌ ‌است‌ [ نظرات / امتیازها ]

«بِحَمْدِ رَبِّکَ » این جمله در محلّ نصب و حال است، یعنى در حالى که تو پروردگارت را بستایى که تو را بر تسبیح موفّق داشته و بر آن کمک کرده است مراد از «تسبیح» نماز است یا همان معناى ظاهرش (که بزودى توضیح آن مى آید) قَبْلَ طُلُوعِ اَلشَّمْسِ ؛ نماز صبح و قبل غروبها، نماز ظهر و عصر مى باشد، زیرا این دو نماز در نصف آخر روز بین زوال خورشید و غروب آن واقع مى شوند وَ مِنْ آنٰاءِ اَللَّیْلِ ؛ منظور ساعات شب است ابن عبّاس مى گوید: مقصود تمام نمازهایى است که شب خوانده مى شود بعضى گفته اند: قبل از غروب خورشید، نماز عصر و اطراف النّهار نماز ظهر است، زیرا وقت آن زوال است یعنى طرف نصف اوّل و طرف نصف دوم از روز و نیز تسبیح در «آنٰاءِ اَللَّیْلِ » به نماز عتمه و در «أَطْرٰافَ اَلنَّهٰارِ» به نماز صبح و مغرب تفسیر شده است و تکرار تسبیح به دلیل خصوصیت و اهمیت آن در اوقات شب مى باشد، مثل حٰافِظُوا عَلَى اَلصَّلَوٰاتِ وَ اَلصَّلاٰةِ اَلْوُسْطىٰ ؛ «نمازها را مواظبت کنید به ویژه نماز وسطى را» (بقره 239) مقصود کسى که تسبیح را به معناى ظاهرى حمل کرده است، مداومت بر ذکر و ستایش خداوند در تمام اوقات مى باشد لَعَلَّکَ تَرْضىٰ ؛ با فتح و ضمّ تا، یعنى به امید این که با اعطاى مقام شفاعت و درجات عالى از طرف خداوند خشنود شوى این معنا در صورتى است که با فتح خوانده شود مثل وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضىٰ ؛ «بزودى پروردگارت آن قدر به تو بدهد تا خشنود شوى» (الضحى 5) و با ضمّ تاء؛ یعنى به امید این که خداوند از تو خشنود شود [ نظرات / امتیازها ]