توضیح : البته اینگونه اطلاق و توصیف اختصاص به یک اسم و دو اسم ندارد، بلکه هر اسمى که احسن باشد مال خدا است، چون آیه شریفه فرموده: «لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏» و این کلمه هم جمع است و هم با الف و لام آورده شده، و به طور کلى جمع با الف و لام عمومیت را مى‏رساند، علاوه بر این مقدم شدن خبر بر مبتدا انحصار را مى‏رساند، پس تمامى اسماء حسنى منحصرا براى خدا است. [ بستن توضیحات ]

توضیح : ممکن است در اینجا شبهه‏اى به وجود آید و آن این است که در آیه مورد بحث همه صفات را ملک خدا دانسته که عمومیتش شامل صفاتى هم که عین ذات است مى‏شود و حال آنکه صفات عین ذات خدا مانند حى و علیم و قدیر و مانند حیات و علم و قدرت، عین ذات است نه اینکه ملک ذات باشد، در جواب این شبهه مى‏گوییم که اطلاق ملک بر نفس مالک جائز است، هم چنان که این اطلاق در آیه «رَبِّ إِنِّی لا أَمْلِکُ إِلَّا نَفْسِی» (مائده/25) هست که در آن فرموده مالک نفس خود هستم. [ بستن توضیحات ]

توضیح : علامه طباطبایی: احتمالى که مطابق با اعتبار است این است که اصل داستان و ریشه آن همین روایت باشد که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) آن قدر بر پاهاى خود مى‏ایستاد تا متورم مى‏گردید و ناچار یکى را بر مى‏داشت و دیگرى را مى‏گذاشت، و یا سینه کف پا و یا انگشتان پا را به زمین مى‏گذاشته، چیزى که هست در هر روایتى یک قسمتش نقل شده و هر روایتى بعضى از داستان شان نزول را بیان مى‏کند، گو اینکه بعضى از این روایات با این احتمال ما سازگارى ندارد.
در مجمع البیان (ج 7 ص 2) در ذیل آیه «ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‏» گفته است: روایت شده که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) همواره در نماز یک پاى خود را بلند مى‏کرد، تا سنگینیش بر پاى دیگر افتد و خسته‏تر شود، که خداى تعالى فرمود: «طه، ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‏» نظیر این روایت از امام صادق (علیه السّلام) نیز رسیده است.
علامه طباطبایی: این روایت را الدر المنثور (ج 4، ص 289) از عبد اللَّه بن حمید و ابن منذر، از ربیع بن انس، و نیز از ابن مردویه، از ابن عباس روایت کرده است.
و در تفسیر قمى (ج 2، ص 57) به سند خود از ابى بصیر از ابى جعفر و ابى عبد اللَّه (علیه السّلام) روایت کرده که هر دو امام فرمودند: رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) همواره وقتى به نماز مى‏ایستاد روى انگشتان پا تکیه مى‏کرد، تا در نتیجه پاهایش (و یا انگشتانش) ورم کرد، خداى تعالى براى جلوگیرى از اینکار این آیه را فرستاد: «طه، ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‏ إِلَّا تَذْکِرَةً لِمَنْ یَخْشى‏» و کلمه «طه» به لغت قبیله طى به معناى محمد است.
علامه طباطبایی: در این معنا در کافى (اصول کافى، ج 2، ص 95 ح 6) به سند خود از ابى بصیر، از امام باقر (علیه السّلام) و در احتجاج (ج 1، ص 326، ط نجف) از موسى بن جعفر، از آباء گرامش، از على (علیه السّلام) روایت شده و نیز در الدر المنثور (ج 4، ص 288) از ابن منذر و ابن مردویه و بیهقى، از ابن عباس آورده است.
بله دو اشکال بر این روایت باقى مى‏ماند:
اول اینکه: انطباق آیات با سیاقى که دارد بر قصه مذکور در روایت، انطباقى است غیر روشن.
دوم اینکه: در روایت، کلمه «طه» را معنا کرده بود به اینکه «پاهایت را روى زمین‏ بگذرى اى محمد» و همچنین در روایت قمى آمده بود که کلمه «طه» در لغت طى به معناى محمد است، و بنا به روایت اولى کلمه «طه» یک جمله کلامیه مى‏شود که مرکب شده از فعل امر از ماده «وطا- یطا» و مفعولش که ضمیر مؤنث «ها» باشد، که به زمین بر مى‏گردد، یعنى دو پایت را بر زمین بگذار و یکى را بلند مکن و به یک پا نایست.
اشکال این تفسیر این است که بنا بر این ذیل آیه با صدر آن منطبق نمى‏شود، براى اینکه مفاد صدر آیه این مى‏شود که آن جناب در نمازش یک پا را بلند مى‏کرده و یکى را مى‏گذاشته، به خاطر اینکه متورم شده بود و مى‏خواسته با بلند کردنش قدرى درد آن را تسکین دهد، و بتواند به عبادت پروردگارش مشغول باشد و چیزى او را از این کار باز ندارد، بنا بر این در ذیل آیه باید مى‏فرمود: نماز کمتر بخوان تا اینقدر خسته نشوى، نه اینکه بفرماید هر دو پایت را زمین بگذار و در نتیجه درد و تعبت بیشتر شود، و خلاصه بنا به این روایت میان کلمه «طه» و جمله «ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‏» آن طور که باید سازگارى نیست، و شاید جمله «یعنى الأرض بقدمیک» از کلام راوى بوده، و خواسته روایت را نقل به معنا کند، پس معلوم نیست عبارت خود امام چه بوده است.
علاوه بر این، این معنا با قرائت‏هاى وارده که کلمه «طه» را دو حرف از حروف مقطعه دانسته‏اند مانند سایر حروف مقطعه اول سوره‏ها نمى‏سازد.
بعضى دیگر از مفسرین (مجمع البیان، ج 7، ص 2) کلمه «طه» را به «یا رجل» معنا کرده‏اند. آن گاه بعضى (مجمع البیان، ج 7، ص 2) گفته‏اند که: این لغتى است نبطى. بعضى دیگر (مجمع البیان، ج 7، ص 2) گفته‏اند: زبان حبشى است. بعضى (مجمع البیان، ج 7، ص 2) گفته‏اند: عبرانى. بعضى دیگر (روح المعانى، ج 16، ص 148) آن را سریانى و بعضى (روح المعانى، ج 16، ص 148) لغت عکل، و بعضى (روح المعانى، ج 16، ص 148) عک، و بعضى (تفسیر ابن کثیر، ج 4، ص 494) لغت قریش دانسته‏اند، زمخشرى احتمال داده لغت عک باشد و اصل آن «یا هذا» بوده «یا» را در اولش قلب به «طا» کرده‏اند، و «ذا» را براى تخفیف از آخرش انداخته‏اند، «طاها» شده است.
بعضى دیگر گفته‏اند: معنایش «اى فلانى» است. طائفه‏اى آن را «طه» به ضمه طاء و سکون هاء، خوانده‏اند، که گویا امر از «وطا- یطا» باشد و هاى سکت را نیز در آخرش در آورده‏اند.
بعضى دیگر (روح المعانى، ج 16، ص 148) گفته‏اند: این کلمه از اسماء خدا است. ولى هیچ یک از این اقوال قابل اعتناء نیست، و بحث و گفتگوى در آنها فائده‏اى ندارد.
بله از امام ابى جعفر (علیه السّلام) به طورى که در روح المعانى (ج 16، ص 148) آمده و از امام صادق (علیه السّلام) به طورى که معانى الاخبار (ص 22 ح 1) آورده، چنین روایت شده که به ثورى فرمود: کلمه «طه» یکى از اسماء رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) است، هم چنان که در روایاتى دیگر آمده که کلمه «یس» یکى از اسماء آن جناب است، و نیز در الدر المنثور (ج 4، ص 289) از ابن مردویه از سیف هر دو اسم را از ابى جعفر روایت کرده است.
و چون از اسماء آسمانى آن جناب بوده مردم آن را نمى‏دانسته‏اند، و قبل از نزول قرآن آن جناب را به آن اسامى نمى‏خواندند، لیکن از آنجایى که این کلمه در لغت معنایى وصفى ندارد، و بعید است که آن جناب را نامى بى‏معنا بگذارند که جز ذات معناى دیگرى در بر نداشته باشد، علاوه بر اینکه آن جناب داراى اسم بود و همه نام او را مى‏دانستند، و نیز با در نظر گرفتن اینکه حق مطلب در خصوص حروف مقطعه قرآن این است که رموزى است که معنایى رمزى را در بر دارد، و خدا آنها را بر آن جناب القاء فرموده، و باز از آنجایى که این سوره با خطاب رسول خدا افتتاح شده، و فرموده: «طه ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ ... » هم چنان که در سوره یس نیز فرموده «یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ- یس قسم به قرآن حکیم که تو هر آینه از مرسلین هستى» ناگزیر از ظاهر این دو سوره استفاده مى‏شود که معناى مشار الیه در دو کلمه «طه» و «یس» امرى است مربوط به شخص آن جناب، که واقعیت آن دو با وجود آن جناب محقق مى‏شود، یعنى غیر از وجود آن حضرت واقعیت دیگرى ندارد به خلاف سایر سوره‏هایى که با حروف مقطعه شروع مى‏شوند، پس مى‏فهمیم که این دو کلمه دو صفت از شخصیت باطنى آن جناب است که مختص به خود او است و دیگرى آن صفت را ندارد، در نتیجه مى‏توان گفت: دو اسم از اسماء مخصوص آن جناب است که وقتى بر او اطلاق مى‏شده معنایش «اى کسى که به طه و یس خطاب شدى» بوده و بعدا به تدریج و کثرت استعمال علم و نام خاص او شده است.
این آن مقدار توجیهى بود که ما توانستیم براى روایت بکنیم، که خلاصه‏اش این شد که روایت از باب مسمى شدن به مثل نام معروف: «تابط شرا» و از قبیل شعر: انا ابن جلا و طلاع الثنایا إذا اضع العمامة تعرفونى‏ مى‏باشد که مقصودش این بوده که من فرزند کسى هستم که گفتار مردم در باره‏اش بسیار شد، و آن قدر به او «جلا جلا» گفتند تا آنکه این کلمه نام او گردید. [ بستن توضیحات ]