أَ وَ لَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِقادِرٍ عَلى أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلى وَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِیمُ (81)
بعد به جهت توبیخ ایشان فرماید:
أَ وَ لَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ: (استفهام تقریعى) آیا نیست آن ذاتى که بیافرید آسمان و زمین را بزرگى جرم آن، بِقادِرٍ عَلى أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ: توانا بر اینکه بیافریند مانند ایشان را که نسبت به آسمان و زمین در نهایت حقارت و صغارتند، بَلى وَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِیمُ: آرى قادر است بر اعاده آدمیان، و او است بسیار آفریننده مخلوقات، بسیار دانا به کیفیت احوال موجودات.
تحقیق:
آیه شریفه دال است بر اثبات معاد و حشر اجساد با ارواح و رفع استبعاد منکرین معاد جسمانى به امکان مثل آن و امکان اعجب و امکان اکبر از آن:
1- اما امکان مثل آن، فرمود: (أَ وَ لَمْ یَرَ الْإِنْسانُ أَنَّا خَلَقْناهُ مِنْ نُطْفَةٍ ...) چه احیاى موتى و عود ارواح به اجساد اولیه و عظام نخره، اولى نخواهد بود از خلقت
انسان از نطفه مهین متساوى الاجزاء تا آنکه به قدرت کامله حق تعالى تسویه شد اجزاء مختلفة الاجزاى او و صورت انسانى که احسن صور است به او عطا شد تا بحد کمال و بلوغ رسید که مخاصم ذى بیان، پس ذاتى که قادر بر همه اینها است چگونه مستبعد باشد از او که زنده فرماید از استخوانهاى پوسیده.
2- اشاره به امکان اعجب از آن فرمود بقوله: (الَّذِی جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً ...) و معروف نزد اعراب است که دو درخت (مرخ و غفار) شاخه هر یک را به دیگرى زند آتش از آن ظاهر و حال آنکه قطرات آب در وقت شکستن شاخه هر یک تراوش کند؛ یعنى ذاتى که قادر است بر اظهار آتش از درختى که در غایت رطوبت و مضاده میان آتش و رطوبت است، هر آینه اعجب از عود ارواح به اجساد باشد، پس چگونه قادر بر آن نباشد.
3- اشاره به امکان اکبر و اعظم از آن فرموده بقوله: (أَ وَ لَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِقادِرٍ ...)
تتمه:
از کلمات حضرت سید سجاد علیه السلام: و العجب کلّ العجب لمن انکر النّشاة الاخرى و هو یرى النّشاة الاولى: و عجب و تمام عجب است براى کسى که انکار کند عالم آخرت را و حال آنکه مى‌بیند عالم دنیا را.
[ نظرات / امتیازها ] أَ وَ لَیس‌َ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأَرض‌َ بِقادِرٍ عَلی أَن یَخلُق‌َ مِثلَهُم بَلی وَ هُوَ الخَلاّق‌ُ العَلِیم‌ُ (81)
آیا نیست آن کسی که خلق فرمود آسمانها و زمین را که قدرت داشته باشد بر اینکه خلق کند مثل آنها را بلی قادر است و او است خلاق دانا که هر چه را بموقع خود میتواند خلق فرماید.
أَ وَ لَیس‌َ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ سماوات شامل میشود تمام عوالم بالا را که جمیع اینکه کرات سماویه میشود که چه بسیار کراتیست که هزار برابر کره زمین است و چه بسیار کراتیست که از زیادتی دوری از کره زمین اصلا مشاهده نمیشود یا فقط یک نوری بیش دیده نمیشود مثل کهکشان فلک و گفتیم تمام اینکه کرات علویه در طبقه اول آسمانها است بدلیل قوله تعالی وَ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنیا بِمَصابِیح‌َ فصلت آیه 11 و قوله تعالی إِنّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنیا بِزِینَةٍ الکَواکِب‌ِ و الصافات آیه 6 و قوله تعالی وَ لَقَد زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنیا بِمَصابِیح‌َ ملک آیه 5 و خود میداند که در شش طبقه دیگر چه آفریده و شامل میشود کرسی را که محیط بجمیع اینکه آسمانها و زمین است بدلیل قوله تعالی وَسِع‌َ کُرسِیُّه‌ُ السَّماواتِ وَ الأَرض‌َ
آیة الکرسی و شامل میشود عرش اعظم را که بر تمام اینها احاطه دارد و سایر عوالم بالا را از لوح و قلم و سدرة المنتهی و جنّة المأوی که لیلة المعراج پیغمبر اکرم تا آنجا رفت که میفرماید وَ لَقَد رَآه‌ُ نَزلَةً أُخری عِندَ سِدرَةِ المُنتَهی عِندَها جَنَّةُ المَأوی و النجم آیه 13 إلی 15 و شامل میشود قاب قوسین را که میفرماید وَ هُوَ بِالأُفُق‌ِ الأَعلی ثُم‌َّ دَنا فَتَدَلّی فَکان‌َ قاب‌َ قَوسَین‌ِ أَو أَدنی و النجم آیه 7 الی 9.
وَ الأَرض‌َ تمام عوالم سفلی از کره زمین و آب و هوا و آتش و آنچه در آنها است.
بِقادِرٍ عَلی أَن یَخلُق‌َ مِثلَهُم فردای قیامت خلق فرماید امر بسیار کوچکی است در جنب کارهای الهی.
بَلی وَ هُوَ الخَلّاق‌ُ العَلِیم‌ُ تعبیر بخلاق نه بخالق برای تاکید در قدرت و توانایی و کثرت مخلوقات الهی آنهم تمام از روی حکمت و علم و مصلحت است.
[ نظرات / امتیازها ]