(انا انزلنا علیک الکتاب للناس بالحق فمن اهتدی فلنفسه و من ضل فانمایضل علیها و ما انت علیهم بوکیل ): (همانا این کتاب را بر تو به حق نازل کردیم برای مردم ، پس هر کس از هدایت آن بهره مند شود، به نفع خود اوست و هر کس گمراه گردد، علیه خود اوست و تو مسئول و وکیل آنها نیستی ) یعنی ما این کتاب قرآن را بر تو فرستادیم برای آنکه تو آنرا بر مردم تلاوت کنی ومطالبش را به آنان برسانی و این کتاب ملازم حق است و هیچ باطلی با آن آمیخته نیست ،پس هر کس که از هدایت قرآن بهره مند شود، نفع این هدایت که سعادت دنیا و آخرت است عاید خود او می گردد و هر کس که به گمراهی خود باقی بماند و هدایت قرآن رانپذیرد شقاوت و وبال گمراهیش که بدبختی دنیا و آخرت است عاید خود او می شود،پس خدای سبحان بزرگتر و منزه است از اینکه از هدایت بندگان منتفع گشته یا از ضلالت ایشان متضرر گردد. و تو ای پیامبر مسئول تدبیر امور آنها نیستی تا تلاش کنی هدایت رابه هر ترتیبی که شده در قلب آنها وارد نمایی بلکه تو فقط یک فرستاده و بیم دهنده هستی و از بابت آنها اختیار و مسئولیت دیگری به تو واگذار نشده . [ نظرات / امتیازها ]

بعد از ذکر دلائل توحید، و بیان سرگذشت مشرکان و موحدان ، در این آیه این حقیقت را توضیح مى دهد که پذیرش و عدم پذیرش شما سود و زیانش متوجه خودتان است ، و اگر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) در این زمینه اصرار مى ورزد نه بخاطر نفعى است که عائد او شود، بلکه صرفا انجام وظیفه الهى است ، مى فرماید: ((ما این کتاب آسمانى را به حق براى مردم بر تو نازل کردیم )) (انا انزلنا علیک الکتاب للناس بالحق ).
((هر کس هدایت را پذیرا شود به نفع خود او است ، و هر کس گمراهى را برگزیند تنها به زیان خود او تمام مى شود)) (فمن اهتدى فلنفسه و من ضل فانما یضل علیها).
و در هر حال ((تو مامور نیستى که حق را در قلوب آنها به اجبار داخل کنى )) وظیفه تو تنها ابلاغ و انذار است (و ما انت علیهم بوکیل ).
این سخن که هر کس راه حق را پیش گیرد سودش عائد خود او مى شود، و هر کس در بیراهه گام نهد زیانش دامن خود او را مى گیرد، کرارا در آیات قرآن آمده است ، و تاکیدى است بر این واقعیت که نه خدا نیازى به ایمان بندگان و وحشتى از کفر آنها دارد و نه پیامبر او، او این برنامه را تنظیم نکرده تا سودى کند، ((بلکه تا بر بندگانش جودى کند.))
تعبیر ((و ما انت علیهم بوکیل )) (با توجه به اینکه وکیل در اینجا به معنى کسى است که موظف بر ایمان آوردن گمراهان باشد) کرارا در آیات قرآن با همین عبارت و یا شبیه به آن تکرار شده ، و بیانگر این حقیقت است که پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مسئول ایمان مردم نیست ، اصولا ایمان از طریق اجبار به دست نمى آید، و او تنها موظف است که در ابلاغ فرمان الهى به مردم لحظه اى کوتاهى و سستى نکند، خواه پذیرا شوند یا رویگردان ؟ [ نظرات / امتیازها ]

در آیات قبل سخن از، هشدار از عذاب پایدار و مرگبار براى بیدادگران و شرک‏پیشگان بود؛ اینک در ادامه سخن مى‏فرماید:
إِنَّا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِ‏
به یقین ما این کتاب پرشکوه را به حق و بى‏آنکه باطل و بیهوده‏اى در آن باشد، براى هدایت مردم بر تو فرو فرستادیم.
در مورد واژه «حق» در آیه دو نظر است:
1- به باور گروهى منظور این است که: ما قرآن را به حق و بى‏آنکه در آن باطل و بیهوده‏اى باشد بر تو فرو فرستادیم، که در این صورت حال از «کتاب» مى‏باشد.
2- امّا به باور برخى منظور این است که: ما قرآن را در حالى که حق و یا براساس حق است براى هدایت مردم بر تو فرو فرستادیم؛ بنابراین باید به کران تا کران آن نگریست و آن گاه آنچه را آیات آن درست مى‏شمارد، درست شمرد و آنچه را باطل و بیهوده مى‏شمارد، دور ریخت و از آنها دورى جست؛ به سوى آنچه تشویق و ترغیب مى‏کند، باید شتافت و آن را به کار بست و از آنچه هشدار مى‏دهد، باید هشدار پذیرفت و دورى کرد. به هرچه قرآن فرا مى‏خواند، آن را رشد و هدایت به حساب آورد و از آنچه روى مى‏گرداند، آن را باطل و ناروا شمرد و روى برتافت.
در ادامه آیه شریفه مى‏افزاید:
فَمَنْ اهْتَدَى فَلِنَفْسِهِ
پس هرکس راه هدایت را پذیرا گردد و با دلیل و برهان به سوى حق راه یابد به سود خود اوست؛ چرا که نتیجه حق پذیرش به خود او باز مى‏گردد.
وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا
و هرکس گمراه گردد و از حق انحراف جوید، به زیان خود گمراه مى‏گردد؛ چرا که کیفر انحرافش به خود او دامانگیر مى‏شود.
وَمَا أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ
و تو اى پیامبر! بر آنان به عنوان وکیل و مراقب گماشته نشده‏اى، و موظّف نیستى که حق را به قلب و جان آنان رسانده و مراقب باشى که از آن انحراف نجویند؛ چرا که تو نمى‏توانى آنان را به اسلام و ایمان اجبار سازى. تنها وظیفه تو رساندن پیام خداست، نه نگهبانى از دلهاى آنان و یا اجبارشان به پذیرش حق. [ نظرات / امتیازها ]

إِنَّا أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدى‌ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یَضِلُّ عَلَیْها وَ ما أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ (41)

إِنَّا أَنْزَلْنا عَلَیْکَ‌: بدرستى که ما نازل فرمودیم بر تو، الْکِتابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِ‌: این کتاب را که قرآن است براى هدایت تمام مردمان به راستى و درستى، یا به سبب بیان حق، چه مناط مصالح معاش و معاد است. فَمَنِ اهْتَدى‌ فَلِنَفْسِهِ‌: پس هر که قبول کند هدایت قرآن را و بر وفق آن عمل کند، پس مر نفس او راست فایده و پاداش عمل به آن. وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یَضِلُّ عَلَیْها: و هر که گمراه شود بسر پیچى و تمرد و عمل ننمودن به آن، پس جز این نیست گمراه شده بر نفس خود؛ یعنى نتیجه گمراهى که وبال و نکال و عقاب است به او باز گردد. وَ ما أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ‌: و نیستى تو اى پیغمبر بر ایشان نگهبان، یعنى اجبار کننده ایشان به ایمان و حافظ آن بر قلوب آنان بر وجهى که نگذارى از حق منصرف و در ضلالت افتند، زیرا این از تحت اختیار تو بیرون است بلکه بر تو فقط ابلاغ است و مبناى تکلیف بر اختیار باشد نه اجبار تا مستحق ثواب و عقاب شوند. [ نظرات / امتیازها ]

إِنّا أَنزَلنا عَلَیک‌َ الکِتاب‌َ لِلنّاس‌ِ بِالحَق‌ِّ فَمَن‌ِ اهتَدی‌ فَلِنَفسِه‌ِ وَ مَن‌ ضَل‌َّ فَإِنَّما یَضِل‌ُّ عَلَیها وَ ما أَنت‌َ عَلَیهِم‌ بِوَکِیل‌ٍ (41)

بدرستی‌ ‌که‌ ‌ما نازل‌ فرمودیم‌ ‌برای‌ ‌شما‌ کتاب‌ ‌را‌ بجهت‌ انتفاع‌ ناس‌ و انزال‌ کتاب‌ بحق‌ ‌است‌ ‌پس‌ کسی‌ ‌که‌ قبول‌ هدایت‌ کرد ‌پس‌ بنفع‌ نفس‌ ‌خود‌ کرده‌ و کسی‌ ‌که‌ گمراه‌ شد ‌پس‌ جز ‌اینکه‌ نیست‌ ‌که‌ گمراه‌‌-‌ شدن‌ ‌او‌ ‌بر‌ ضرر نفس‌ ‌خود‌ بوده‌ و نیستی‌ تو ‌بر‌ ‌آنها‌ وکیل‌ و عهده‌دار إِنّا أَنزَلنا عَلَیک‌َ الکِتاب‌َ قرآن‌ مجید ‌که‌ ‌در‌ مدت‌ بیست‌ و دو سال‌ ‌از‌ اول‌ بعثت‌ ‌تا‌ حین‌ رحلت‌ نجوما نازل‌ شد سوره‌ بسوره‌ ‌آیه‌ بآیه‌ چنانچه‌ میفرماید وَ قال‌َ الَّذِین‌َ کَفَرُوا لَو لا نُزِّل‌َ عَلَیه‌ِ القُرآن‌ُ جُملَةً واحِدَةً کَذلِک‌َ لِنُثَبِّت‌َ بِه‌ِ فُؤادَک‌َ وَ رَتَّلناه‌ُ تَرتِیلًا فرقان‌ آیه 34 و تعبیر بعلی‌ و نفرمود لک‌ ‌برای‌ اینست‌ ‌که‌ ‌از‌ عالم‌

جلد 15 - صفحه 319

بالا نازل‌ ‌شده‌ ‌که‌ مفهوم‌ نزول‌ ‌هم‌ همین‌ ‌است‌ و فرق‌ ‌بین‌ لام‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌برای‌ نفع‌ ‌است‌ و ‌علی‌ ‌که‌ ‌برای‌ ضرر ‌است‌ ‌در‌ جایی‌ ‌که‌ متعلق‌ تاب‌ ‌هر‌ دو ‌را‌ داشته‌ ‌باشد‌ مثل‌ نفس‌ ‌که‌ میفرماید فلنفسه‌ و علیها و اما جایی‌ ‌که‌ متعلق‌ نفع‌ فقط دارد و هیچ‌ ضرری‌ ندارد بعلی‌ ‌هم‌ تعبیر میشود مثل‌ صل‌ ‌علی‌ ‌محمّد‌ و آله‌ ‌ یا ‌ متعلق‌ ضرر صرف‌ دارد بلام‌ ‌هم‌ تعبیر میشود مثل‌ و ‌لهم‌ عذاب‌ الیم‌.

لِلنّاس‌ِ ‌که‌ غرض‌ ‌از‌ نزول‌ کتاب‌ هدایت‌ ناس‌ ‌است‌ ‌که‌ إِن‌َّ هذَا القُرآن‌َ یَهدِی‌ لِلَّتِی‌ هِی‌َ أَقوَم‌ُ اسراء آیه 9 بسعادت‌ دارین‌ و نجات‌ نشئتین‌.

بِالحَق‌ِّ ‌که‌ ‌از‌ جانب‌ ‌خدا‌ آمده‌ و موافق‌ حکم‌ و مصالح‌ ‌است‌ و مشتمل‌ ‌بر‌ جمیع‌ منافع‌ و خالی‌ ‌از‌ ‌هر‌ گونه‌ عیب‌ و نقص‌ ‌است‌.

فَمَن‌ِ اهتَدی‌ فَلِنَفسِه‌ِ ‌هر‌ ‌که‌ بهره‌برداری‌ کرد ‌از‌ ‌اینکه‌ کتاب‌ و بدستورات‌ و فرامین‌ ‌او‌ عمل‌ نمود و ‌از‌ منهیات‌ ‌او‌ منتهی‌ شد و بمعارف‌ ‌او‌ معتقد شد و بمتشابهات‌ ‌او‌ تفسیر برأی‌ نکرد و بالجمله‌ متمسک‌ بقرآن‌ شد و ‌او‌ ‌را‌ احد ثقلین‌ دانست‌ و هدایت‌ شد باین‌ کتاب‌ ‌پس‌ بنفع‌ خودش‌ تمام‌ میشود و سعادت‌ دارین‌ و نجات‌ ‌از‌ مهالک‌ نشئتین‌ پیدا میکند.

وَ مَن‌ ضَل‌َّ فَإِنَّما یَضِل‌ُّ عَلَیها و ‌هر‌ ‌که‌ ‌اینکه‌ کتاب‌ ‌را‌ مهجور کرد و عقب‌ سر انداخت‌ ‌که‌ میفرماید وَ قال‌َ الرَّسُول‌ُ یا رَب‌ِّ إِن‌َّ قَومِی‌ اتَّخَذُوا هذَا القُرآن‌َ مَهجُوراً فرقان‌ آیه 32 و بآراء ‌خود‌ تأویلاتی‌ نمود و بدستورات‌ ‌او‌ عمل‌ نکرد و ‌از‌ منهیات‌ ‌او‌ منتهی‌ نشد و بفرامین‌ و احکام‌ ‌او‌ اعتنایی‌ نکرد و ‌در‌ ضلالت‌ افتاد خودش‌ ‌خود‌ ‌را‌ بضلالت‌ انداخته‌ و ‌بر‌ ضرر نفس‌ ‌خود‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ ‌که‌ ‌در‌ معرض‌ عقوبات‌ و مضار و عذابهای‌ اخروی‌ و محروم‌ ‌از‌ منافع‌ ‌آن‌ درآورده‌.

وَ ما أَنت‌َ عَلَیهِم‌ بِوَکِیل‌ٍ تو بوظیفه ‌خود‌ ابلاغ‌ فرمودی‌ دیگر عهده‌دار ‌آنها‌ نیستی‌. [ نظرات / امتیازها ]