جمله «أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ وَصَّاکُمُ اللَّهُ بِهذا ...» یک شق از دو شق تردید است و شق دیگر آن حذف شده، و سیاق کلام دلالت بر آن مى‏کند، و تقدیر کلام این است که: آیا شما علمى را که به خیال خود دارید از طریق فکر تحصیل کرده و به دلیل عقلى و یا نقلى دست یافته‏اید و یا از خود خدا شنیدید که این چارپایان را تحریم نمود، که اینطور سخت و محکم ادعاى حرمت آن را مى‏کنید؟.
و جمله «فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ کَذِباً ...» تفریع بر ما قبل است، و این تفریع خود اشاره به نکته‏اى است، و آن این است که مدعیان حرمت چارپایان از جواب این سؤال بازماندند، و از این رو، معناى آیه چنین مى‏شود:" پس کیست ستمگرتر از شما". [ نظرات / امتیازها ]

جمله «مِمَّنِ افْتَرى‏» کنایه است از همین مدعیان یعنى مشرکین. و اگر نفرمود: «فمن اظلم منکم- کیست ستمگرتر از شما» و بجاى کلمه «شما» جمله «آن کس که به خدا افترا بست» را قرار داد براى این است که سبب آن حکمى را که از استفهام انکارى مفهوم مى‏شود بیان کرده و فرموده باشد: هیچ کس از شما ستمگرتر نیست، براى اینکه شما به دروغ به خدا افتراء بستید تا بدین وسیله مردم را بدون علم گمراه کنید، و معلوم است که با چنین ظلمى دیگر به راه خدا هدایت نمى‏شوید، چون خداوند مردم ستمگر را هدایت نمى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

ایوب بن نوح قال: سألت أباالحسن الثالث (ع) عن الجاموس و اعلمته أن أهل العراق یقولون إنه مسخ فقال: او ما سمعت قول الله: «و من الإبل اثنین و من البقر اثنین».(تفسیر عیاشى، ج 1، ص 380، ح 115 ; تفسیر برهان، ج 1، ص 558، ح 4)

ایوب بن نوح گوید، از امام هادى (ع) درباره گاو میش سؤال کردم و گفتم: اهل عراق آن حیوانات مسخ شده مى دانند، آن حضرت فرمود: آیا نشنیده اى سخن خداوند را که فرمود: «از شتر دو نوع آن و از گاو دو نوع آن» براى شما آفرید. (یعنى اینکه گاو میش نیز از جنس «گاو» است و از حیوانات مسخ شده نیست.) [ نظرات / امتیازها ]

«میتة»، تنها حیوانى نیست که خود به خود مرده باشد، بلکه اگر طبق دستور اسلام، ذبح نشود در حکم مردار و حرام است.
حرمت مردار و خون، چهار مرتبه در قرآن مطرح شده است، دوبار در سوره‏هاى مکّى [496] و دوبار در سوره‏هاى مدنى [497].
«اُهِلّ» از «اِهلال» به معناى بلند کردن صدا هنگام دیدن هلال اوّل ماه است. سپس به هر صداى بلندى گفته شده است. مشرکان در هنگام ذبح حیوانات، با صداى بلند نام بت‏ها را مى‏بردند، از این رو «اُهِلَّ» گفته شده است.
جمله «لا أجد... الاّ أن یکون میتة» در برابر تحریم‏هاى جاهلانه مشرکان است وگرنه گوشت بعضى پرندگان و درّندگان دیگر نیز حرام است که در این آیه نیامده است و به اصطلاح این حصر، حصر اضافى است نه حقیقى.
از نظر اسلام مضطر به کسى مى‏گویند که خود را از راه ستمگرى وگردن‏کشى وگناه مضطر نکرده باشد، «غیر باغٍ» وتنها به مقدار رفع اضطرار، مجاز است نه بیشتر. «و لاعاد»

--------------------------------------------------------------------------------
496) انعام، 145 ونحل، 115.
497) بقره، 173 و مائده، 3.
[ نظرات / امتیازها ]