از این آیه معلوم مى‏شود امت دیگرى بوده که این امت را موعظه مى‏کرده‏اند، پس تقدیر آیه چنین است: «اذ قالت امة منهم لامة اخرى کانت تعظهم آن زمان که امتى از ایشان به امت دیگرى که ایشان را موعظه مى‏کرد گفتند ...» و جمله «لامة اخرى کانت تعظهم» براى اختصار حذف شده است. و ظاهر اینکه گفتند: «چرا موعظه مى‏کنید مردمى را که خدا هلاکشان خواهد کرد» این است که ایشان اهل تقوا بوده‏اند، و از مخالفت امر خدا پروا داشته‏اند جز اینکه دیگران را که اهل فسق بودند نهى از منکر نمى‏کردند، چون اگر خود این امت نیز اهل فسق و تعدى بودند آن قوم دیگر ایشان را نیز موعظه مى‏کردند و در پاسخ اعتراض و ملامتشان نمى‏گفتند: «مَعْذِرَةً إِلى‏ رَبِّکُمْ تا نزد پروردگار شما معذور باشیم» و نیز از گفتار عده‏اى که سکوت کردند بر مى‏آید که اهل فسق و فجور مساله تجاوز و عصیان را به حدى رسانده بودند که علنا مرتکب فسق مى‏شدند، و دیگر نهى از منکر در ایشان اثر نمى‏کرده، چیزى که هست آن امت دیگر که سکوت نکرده و هم چنان نهى از منکر مى‏کردند مایوس از موعظه نبودند و هنوز امیدوار بودند بلکه در اثر پافشارى بر موعظه و نهى از منکر دست از گناه بردارند، و لا اقل چند نفرى از ایشان، تا اندازه‏اى به راه بیایند.
علاوه بر این، غرضشان از اصرار بر موعظه این بوده که در نزد خداى سبحان معذور باشند، و بدین وسیله مخالفت با فسق، و انزجار خود را از طغیان و تمرد اعلام داشته باشند. و لذا در پاسخ امت ساکت که به ایشان مى‏گفتند: «چرا موعظه مى‏کنید «اظهار داشتند: «مَعْذِرَةً إِلى‏ رَبِّکُمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ تا هم نزد پروردگارتان معذور باشیم و هم شاید ایشان از گناه دست بردارند».
و در اینکه گفتند: «نزد پروردگارتان» و نگفتند «نزد پروردگارمان» اشاره است به اینکه نهى از منکر به ما اختصاص ندارد، شما هم که سکوت کرده‏اید مسئولید، و باید این سکوت را شکسته و این قوم را نصیحت کنید، براى اینکه اعتذار به سوى پروردگار بخاطر مقام ربوبیتیش بر هر کسى واجب است، و همه مربوبین این پروردگار باید ذمه خود را از تکالیفى که به ایشان شده و وظائفى که به آنان محول گشته فارغ سازند، همانطور که ما مربوب این رب هستیم شما نیز هستید، پس آنچه که بر ما واجب است بر شما نیز واجب است. [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
بنى‏اسرائیل سه گروه بودند: یکدسته قانون‏شکن، دسته‏ى دیگر دلسوزان نصیحت‏گر و دسته‏ى سوّم گروه بى‏تفاوت. بى‏تفاوت‏ها به نصیحت‏گران مى‏گفتند: خود را خسته نکنید، چون حرف‏هایتان در فاسقان اثر ندارد و آنها به هر حال جهنّمى هستند. ولى ناهیان از منکر مى‏گفتند: کار ما بى‏اثر نیست، حداقل آنکه ما نزد خدا معذوریم. و چه بسا آنها به واسطه‏ى سخن ما دست بردارند و تقوا پیشه کنند. در آیه 5 و6 سوره‏ى مرسلات، خداوند به کسانى سوگند یاد مى‏کندکه ذکر خدا را به دیگران القا مى‏کنند، چه براى اتمام حجّت، چه براى تأثیر و هشدار. «فالملقیات ذکراً عُذراً أو نُذراً» در کتاب امر به معروف و نهى از منکر، بیش از ده فایده براى امر و نهى،ر حتّى در صورتى که اثر نکند، ذکر کرده‏ام که خلاصه‏اش را در اینجا بیان مى‏کنم، <313> تا شاید سکوت و ترس و بى‏تفاوتى در مقابل ترک معروف و عمل به منکر از بین برود: 1- گاهى امر و نهى ما امرور اثر نمى‏کند، ولى در تاریخ، فطرت و قضاوت دیگران اثر دارد. چنانکه امام حسین علیه السلام در راه امر به معروف و نهى از منکر شهید شد، تا وجدان مردم در طول تاریخ بیدار شود. 2- گاهى امر و نهى، فضا را براى دیگران حفظ مى‏کند. چنانکه فریاد اذان مستحبّ است، گرچه شنونده‏اى نباشد، ایستادن به هنگام قرمز شدن چراغ راهنمایى لازم است، گرچه ماشینى نباشد. زیرا حفظ قانون و فضاى احترام به قانون، لازم است. 3- گاهى امر و نهى ما، گناهکاران را از گناه باز نمى‏دارد، ولى گفتن‏هاى پى در پى، لذّت گناه را در کام او تلخ مى‏کند و لااقل با خیال راحت گناه نمى‏کند. 4- براى حفظ آزادى باید امر و نهى کرد، زیرا نگفتن، جامعه را به محیط خفقان و ترس و سکوت تبدیل مى‏کند. 5 - امر ونهى براى خود انسان مقام‏آفرین است، گرچه دیگران گوش ندهند. قرآن مى‏فرماید: «و من احسن قولاً ممّن دعا الى اللّه» <314> 6- امر به معروف و نهى از منکر، اگر در دیگران اثر نکند، لااقل براى خود ما یک نوع قرب به خداوند، تلقین و تمرین شجاعت و جلوه‏ى سوز و تعهّد است. 7- گاهى امر و نهى ما امروز اثر نمى‏کند، امّا روزى که خلافکار در بن‏بست قرار گرفت و وجدانش بیدار شد، مى‏فهمد که شما حقّ گفته‏اید. بنابراین اگر امروز اثر نکند، روزگارى اثر خواهد کرد. 8 - امر و نهى، وجدان انسان را آرام مى‏کند، انسان با خود مى‏گوید که من به وظیفه‏ام، عمل کردم، این آرامش وجدان با ارزش است، گرچه دیگران گوش ندهند. 9- امر به معروف ونهى از منکر، سیره‏ى انبیاست، گرچه دیگران گوش ندهند. قرآن مى‏فرماید: «و اذا ذکّروا لایذکرون» <315> و یا بارها مى‏فرماید: مردم سخنان و ارشادهاى پیامبران را گوش نمى‏دادند و از آنها روى مى‏گرداندند. بنابراین ما نباید توقّع داشته باشیم که همه به سخنان ما گوش بدهند. 10- امر به معروف، یک اتمام حجّت براى خلافکار است تا در قیامت نگوید کسى به من نگفت، علاوه بر آنکه عذرى هم براى گوینده است تا به او نگویند چرا نگفتى؟ 11- هنگام قهر الهى، آمرین به معروف نجات خواهند یافت. (آیه‏ى بعد به آن اشاره مى‏کند) به هرحال، انبیا و اوصیا در راه امر به معروف و نهى از منکر شهید شدند تا حقّ گم نشود واز میان نرود، چنانکه قرآن در آیاتى مى‏فرماید: «یقتلون الانبیاء» <316> ، «یقتلون النبیّین» <317> و «یقتلون الّذین یأمرون بالقسط» <318> که از این آیات استفاده مى‏شود، گاهى در امر به معروف باید تا مرز شهادت پیش رفت. حضرت على علیه السلام در نامه‏اى به نماینده‏ى خود، به خاطر حضورش در سر سفره‏ى اشراف او را توبیخ نمود. <319> یعنى آن حضرت براى آنکه منش زهد به اشرافى‏گرى کشیده نشود، فردى را فداى مکتب نمود. 1- عدّه‏اى، نه خود موعظه مى‏کنند ونه تحمّل موعظه کردن دیگران را دارند. «و اذ قالت اُمّة منهم لِمَ‏تعظون...» 2- گناه بى‏تفاوتى خود را نباید با «خواستهِ الهى» توجیه کرد. «لِمَ‏تعظون قوماً اللّه مهلکهم» 3- بى‏تفاوت‏ها، به جاى اعتراض به اهل گناه، به آمرین به معروف اعتراض مى‏کنند. «لم تعظون» 4- در مقابل آنان که موعظه و تلاش تربیتى را بى‏اثر مى‏دانند باید مقاومت کرد. «لِمَ تَعِظون... قالوا معذرةً» زیرا بازنداشتن مردم از گناه، مسئولیّت دارد و باید پاسخگو باشیم. 5 - قضاوتِ عجولانه، ممنوع است. نمى‏توان گفت: خداوند این گروه را عذاب یا هلاک خواهد کرد، شاید پرهیزکار شوند. «مهلِکُهم أو معذّبهم... لعلّهم یتّقون» 6- نهى از منکر واجب است، یا براى اینکه افراد فاسق با ایمان شوند، «لعلّهم یتّقون» یا براى عذر داشتن خود انسان نزد خداوند. «معذرةً» (پس لازم نیست حتماً اثر کند، تا بر ما واجب شود، زیرا ما مأمور به وظیفه‏ایم، نه ضامن نتیجه) 7- مردان خدا، از اصلاح جامعه نا امید نمى‏شوند و امر به معروف و نهى از منکر را ترک نمى‏کنند. «و لعلّهم یتقون» [ نظرات / امتیازها ]

و در اینکه گفتند: (نزد پروردگارتان ) و نگفتند (نزد پروردگارمان ) اشاره است به اینکه نهى از منکر به ما اختصاص ندارد، شما هم که سکوت کرده اید مسؤ ولید، و باید این سکوت را شکسته و این قوم را نصیحت کنید، براى اینکه اعتذار به سوى پروردگار بخاطر مقام ربوبیتیش بر هر کسى واجب است ، و همه مربوبین این پروردگار باید ذمه خود را از تکالیفى که به ایشان شده و وظائفى که به آنان محول گشته فارغ سازند، همانطور که ما مربوب این رب هستیم شما نیز هستید، پس آنچه که بر ما واجب است بر شما نیز واجب است .
مقصود از نسیان در آیه شریفه بى اثر شدن تذکرات در دلهاى بنىاسرائیل است .

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در این آیه به نهایت لطف و فضل الهی اشاره می کند . کسانی که با توجه به عملکرد منفی گذشته شان باز مورد انذار خدا قرار می گیرند ، تا شاید اخرین اتمام حجت ها با آنها انجام پذیرد و به رااه الهی بازگردند . [ نظرات / امتیازها ]

امتی از خود قوم به اعتراض برخاستند ( امه منهم )
گااهی خود افراد یک قوم پی به ستم های قوم خود می برند و از دست آنها به ستوه می آیند .
در حالیکه پیامبر و خدا بر آنها رئوف و مهربان ترند .
[ نظرات / امتیازها ]

در کتاب امر به معروف و نهى از منکر، بیش از ده فایده براى امر و نهى،ر حتّى در صورتى که اثر نکند، ذکر کرده‏ام که خلاصه‏اش را در اینجا بیان مى‏کنم، [313] تا شاید سکوت و ترس و بى‏تفاوتى در مقابل ترک معروف و عمل به منکر از بین برود:
1- گاهى امر و نهى ما امرور اثر نمى‏کند، ولى در تاریخ، فطرت و قضاوت دیگران اثر دارد. چنانکه امام حسین علیه السلام در راه امر به معروف و نهى از منکر شهید شد، تا وجدان مردم در طول تاریخ بیدار شود.
2- گاهى امر و نهى، فضا را براى دیگران حفظ مى‏کند. چنانکه فریاد اذان مستحبّ است، گرچه شنونده‏اى نباشد، ایستادن به هنگام قرمز شدن چراغ راهنمایى لازم است، گرچه ماشینى نباشد. زیرا حفظ قانون و فضاى احترام به قانون، لازم است.
3- گاهى امر و نهى ما، گناهکاران را از گناه باز نمى‏دارد، ولى گفتن‏هاى پى در پى، لذّت گناه را در کام او تلخ مى‏کند و لااقل با خیال راحت گناه نمى‏کند.
4- براى حفظ آزادى باید امر و نهى کرد، زیرا نگفتن، جامعه را به محیط خفقان و ترس و سکوت تبدیل مى‏کند.
5 - امر ونهى براى خود انسان مقام‏آفرین است، گرچه دیگران گوش ندهند. قرآن مى‏فرماید: «و من احسن قولاً ممّن دعا الى اللّه» [314]
6- امر به معروف و نهى از منکر، اگر در دیگران اثر نکند، لااقل براى خود ما یک نوع قرب به خداوند، تلقین و تمرین شجاعت و جلوه‏ى سوز و تعهّد است.
7- گاهى امر و نهى ما امروز اثر نمى‏کند، امّا روزى که خلافکار در بن‏بست قرار گرفت و وجدانش بیدار شد، مى‏فهمد که شما حقّ گفته‏اید. بنابراین اگر امروز اثر نکند، روزگارى اثر خواهد کرد.
8 - امر و نهى، وجدان انسان را آرام مى‏کند، انسان با خود مى‏گوید که من به وظیفه‏ام، عمل کردم، این آرامش وجدان با ارزش است، گرچه دیگران گوش ندهند.
9- امر به معروف ونهى از منکر، سیره‏ى انبیاست، گرچه دیگران گوش ندهند. قرآن مى‏فرماید: «و اذا ذکّروا لایذکرون» [315] و یا بارها مى‏فرماید: مردم سخنان و ارشادهاى پیامبران را گوش نمى‏دادند و از آنها روى مى‏گرداندند. بنابراین ما نباید توقّع داشته باشیم که همه به سخنان ما گوش بدهند.
10- امر به معروف، یک اتمام حجّت براى خلافکار است تا در قیامت نگوید کسى به من نگفت، علاوه بر آنکه عذرى هم براى گوینده است تا به او نگویند چرا نگفتى؟
11- هنگام قهر الهى، آمرین به معروف نجات خواهند یافت. (آیه‏ى بعد به آن اشاره مى‏کند)
به هرحال، انبیا و اوصیا در راه امر به معروف و نهى از منکر شهید شدند تا حقّ گم نشود واز میان نرود، چنانکه قرآن در آیاتى مى‏فرماید: «یقتلون الانبیاء» [316] ، «یقتلون النبیّین» [317] و «یقتلون الّذین یأمرون بالقسط» [318] که از این آیات استفاده مى‏شود، گاهى در امر به معروف باید تا مرز شهادت پیش رفت.
حضرت على علیه السلام در نامه‏اى به نماینده‏ى خود، به خاطر حضورش در سر سفره‏ى اشراف او را توبیخ نمود. [319] یعنى آن حضرت براى آنکه منش زهد به اشرافى‏گرى کشیده نشود، فردى را فداى مکتب نمود.
313) جالب اینکه این سطرها را در هفته امر به معروف ودهه‏ى عاشورا مى‏نویسم که امام حسین علیه السلام فلسفه‏ى قیام خود را عمل نکردن جامعه به حقّ و نهى از منکر نکردن مى‏داند
314) فصّلت، 33
315) صافّات، 13
316) آل‏عمران، 112
317) بقره، 61
318) آل‏عمران، 21
319) نهج البلاغه، نامه 45 [ نظرات / امتیازها ]