تبدیل چیزى به چیز دیگر، نهادن دومى است در موضع اولى. [ نظرات / امتیازها ]

معناى کلمه «سیئه» و «حسنه» معلوم است، و مراد از آنها گرفتارى و آسایش و ناامنى و امنیت و خلاصه نقمت و نعمت است، به شهادت اینکه در آخر همین آیه مى‏فرماید: «قَدْ مَسَّ آباءَنَا الضَّرَّاءُ وَ السَّرَّاءُ». [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «عفوا» از ماده «عفو» است که به معناى کثرت تفسیر شده، یعنى تا آنکه زیاد کردند مال و اولاد را بعد از آنکه خداوند با فرستادن بلا کم کرده بود مال و اولادشان را ممکن هم هست که به معناى محو اثر بوده باشد و لو اینکه مفسرین این احتمال را نداده‏اند- هم چنان که شاعر مى‏گوید:
ربع عفاه الدهر طولا فانمحى قد کاد من طول البلاء أن یمسحا (خانه‏اى است که دهر مدت مدیدى است آن را در هم کوبیده و فعلا از هم ریخته و نزدیک است از طول مدت بلایا، زمین یکسان شود)
بنا بر این احتمال، معناى جمله چنین مى‏شود که: ایشان به وسیله حسنه و نعمت‏هایى که به آنها داده شده بود آثار سوء سیئات و نقمت‏هاى قبلى را محو کردند و لیکن بجاى اینکه به راه حق هدایت شده و ضراء و سراء را از ناحیه خداى تعالى بدانند گفتند: «قَدْ مَسَّ آباءَنَا الضَّرَّاءُ وَ السَّرَّاءُ» یعنى انسان از آنجایى که در عالم طبیعت قرار گرفته و این عالم همواره در تحول و دگرگونى است لذا خواه ناخواه محکوم به تحول و ناکامى و کامروایى است، پس نه کامروائیش امتحان خدا است و نه ناکامیش عذاب و نقمت او است.
و بنا بر اینکه معناى دوم درست باشد ممکن است جمله «وَ قالُوا ...» را عطف تفسیر جمله «حَتَّى عَفَوْا» گرفته و بگوییم: منظور از «حَتَّى عَفَوْا» این است که ایشان با گفتن اینکه «سراء و ضراء از عادت دهر ناپایدار است که هر روز نعمتى را از شخصى گرفته و به شخص دیگرى مى‏دهد هم چنان که رفتارش با پدران ما هم همین طور بود» امتحان الهى را انکار و رسم آن را محو کردند، و این همان معنایى است که آیه شریفه «وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ رَحْمَةً مِنَّا مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ هذا لِی وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً» (حم سجده/50) متعرض آن است. [ نظرات / امتیازها ]

«حتى» در جمله «حَتَّى عَفَوْا وَ قالُوا ...»، براى غایت و معنى آن این است که: ما به آنها به جاى آن گرفتارى‏ها که داشتند نعمت‏ها دادیم، و آنها چنان غرق نعمت شدند که شدت و محنت قبل را فراموش نموده و گفتند: نعمت الآن و گرفتارى‏هاى قبل ما از عادت روزگار است. آرى، نتیجه ضراء و سرایى که ما بدانها دادیم این شد، و حال آنکه ما این کار را براى این کردیم که متذکر شده و به سوى شکرگزارى بیشترى هدایت شوند، و لیکن به جاى گرفتن آن نتیجه، این نتیجه سوء را گرفتند، خداوند هم به کیفر این کفران، مهر بر دل‏هاشان نهاده تا دیگر کلمه حقى نشنوند. [ نظرات / امتیازها ]

اگر کلمه «ضراء» مقدم بر «سراء» ذکر شده شاید براى این است که در جمله قبلى سیئه مقدم بر حسنه ذکر شده بود. [ نظرات / امتیازها ]

اقوام گذشته هنگام برطرف شدن مشکلات به جای اینکه به این نکته توجه کنند که نعمت و نقمت در دست خداست و رو به سوی او آورند ، گرفتار این منطق شدند که اگر برای ما مشکلاتی پیش آمد چیز تازه ای نیست چون پدران ما نیز گرفتار چنین مصایبی شدند ، دنیا فراز و نشیب دارد و برای هر کس دوران راحتی و سختی بوده است ، سختی ها امواجی زودگذر و ناپایدارند . هنگامی که کار بدینجا رسید و آنها تنها بر غرور خود افزودند ، مجازاتی سخت دردناک برای آنها در نظر گرفته شد [ نظرات / امتیازها ]

1 واژه ى «عَفْو»، یا اشاره به آن است که به آن مردم امکانات دادیم تا افزایش یابند، یا این که به آنان نعمت دادیم تا خدا را فراموش و یادش را ترک کردند و یا این که به آنان نعمت دادیم تا به وسیله ى آن، آثار دوران سختى را از بین بردند

البته در هر صورت، اشاره به آن است که رفاه زدگى یکى از عوامل غفلت و سرکشى است

2 آیات 42 44 سوره ى انعام نیز مشابه این آیه اند در آنجا مى فرماید:

به سوى امت هاى پیش از تو نیز (پیامبرانى) فرستادیم و آنان را با مشکلات جانى و مالى گرفتار کردیم تا شاید توبه و زارى کنند و به سوى خدا بازگردند ولى قلب هاى آنان سخت شده بود و شیطان اعمالشان را برایشان جلوه مى داد؛ پس هنگامى که تذکرات ما را فراموش کردند، درهاى هر نعمتى را به روى آنان گشودیم و پس از کامیابى ها، ناگهان گرفتارشان کردیم [ نظرات / امتیازها ]