توضیح : نکات آیه

۱ - شب، بهترین زمان براى برگزارى نماز و انجام دادن عبادت (قم الّیل ... إنّ ناشئة الّیل ... و أقوم قیلاً) «ناشئة» مشتق از «نَشْأ» (حادث شدن، پدید آمدن) و به معناى حادثه و پدیده است (مصباح المنیر). اضافه «ناشئة» به «اللیل»، مى تواند اضافه بیانیه و یا اضافه ظرفیه باشد. گفتنى است که آیه یاد شده تعلیل براى «قم اللیل...» مى باشد; یعنى، شب را به پاخیز چون شب... .

۲ - ایستادن در پیشگاه خدا با گامى استوارتر و گفتوگو در محضر او با سخنانى راست تر و ریشه دارتر، دو امتیاز برجسته نماز و عبادت شبانه (هى أشدّ وطًا و أقوم قیلاً) ضمیر «هى» به «ناشئة» بازمى گردد. «أشدّ» معادل «أثبت» (با ثبات تر، استوارتر) و «وطىء» مرادف «قیام» (ایستادن) است (لسان العرب). «أقوم» نیز به معناى «أسدّ» (محکم تر) و «قیلاً» همتاى «مقال» (سخن گفتن) است; یعنى، آن (پدیده شب) از حیث ایستادن (ایستادن در پیشگاه خدا) استوارتر و از حیث سخن (سخن گفتن در محضر خدا) محکم تر است.

۳ - نماز شب، پدیده اى بس ارزشمند و والا در پیشگاه خداوند (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ) در صورتى که اضافه «ناشئة اللیل» ظرفیه باشد; مقصود از پدیده، عبادت شبانه بوده و معناى «إنّ ناشئة اللیل» چنین خواهد بود: «به راستى پدیده اى (عبادتى) که در شب واقع مى شود...». گفتنى است که آیه شریفه در مقام تمجید و ستایش از عبادت شبانه است.

۴ - قیام و قرائت، اساسى ترین ارکان عبادت و نماز (هى أشدّ وطًا و أقوم قیلاً) اختصاص به ذکر یافتن دو رکن قیام (أشدّ وطئًا) و قرائت (أقوم قیلاً) از میان ارکان پنجگانه نماز، بیانگر مطلب یاد شده است.

۵ - لزوم پرداختن به تهّجد، پس از استراحت (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ وطًا) برخى از اهل لغت «ناشئة اللیل» را به برخاستن پس از خوابیدن (القومة بعد النومة) معنا کرده اند (قاموس المحیط).

۶ - برگزارى نماز شب، اختصاص به ساعتى مشخص ندارد. (إنّ ناشئة الّیل) «ناشئة اللیل»، به معناى هر ساعتى از شب نیز آمده است (قاموس المحیط).

۷ - بخش نخست شب، زمان مناسب براى عبادت و نماز (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ وطًا) یکى از معانى «ناشئة اللیل»، ساعات اول شب است (قاموس المحیط).

۸ - انسان هاى اهل تهّجد، استوارتر و با صلابت تر از دیگران در کردار و گفتار (إنّ ناشئة الّیل هى أشدّ وطًا) یکى از احتمالات مطرح در آیه شریفه، این است که «ناشئة» صفت براى موصوف محذوف است; یعنى، «إنّ النفس الناشئة فى اللیل». گفتنى است که برداشت یاد شده بر این اساس است که مفضل علیه «أشدّ» و «أقوم»، انسان هاى غیر متهجد باشند; یعنى، «النفس الناشئة فى اللیل هى أشدّ وطئاً... من النفس الغیر الناشئة فیه».

http://www.alketab.org/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B2%D9%85%D9%84_%D9%A6 [ بستن توضیحات ]