(ذلک الیوم الحق فمن شاء اتخذ الی ربه مـابا):(آن روز محقق است ، پس هرکه می خواهد،نزد خدای خود مقام و منزلتی یابد، بکوشد) [ نظرات / امتیازها ]

این است آن روز حق، پس هر که بخواهد، راه بازگشتى به سوى پروردگار خود در پیش گیرد.

1 - روز قیامت، روزى عظیم و برپایى آن کارى حکیمانه است.

ذلک الیوم الحقّ

«ذلک» اشاره به دور است. به قرینه «عذاباً قریباً» ـ در آیه بعد ـ مراد از دورى قیامت، تأخیر زمانى آن نیست; بلکه بیانگر عظمت والا و فراتر از حد تصور آن است. «حقّ» به چیزى گفته مى شود که براساس حکمت پدید آمده باشد.

2 - برپایى قیامت، حتمى و صحنه هاى آن، سراسر حق و منزّه از هر گونه باطل است.

ذلک الیوم الحقّ

درباره «حقّ»، معانى گوناگونى گفته شده است از جمله این که این کلمه مصدر و به معناى لزوم و ثبوت است و نیز نقطه مقابل باطل را «حقّ» گویند (مصباح). هر گاه مصدرى صفت قرار گیرد، بر مبالغه دلالت دارد; بنابراین «روز حق»; یعنى، روزى سراسر حق.

3 - انتخاب راه خدا و هدف قرار دادن قرب او، دعوت الهى از تمام مردم

فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا

تعبیر «إلى ربّه مأباً» ـ به قرینه «للطاغین مأباً» در آیات پیشین ـ دعوت به اعراض از فرجام طغیانگران (جهنم) و برگزیدن قرب خداوند به عنوان مقصد نهایى است. حرف «إلى» در «إلى ربّه» دلالت مى کند که مقصد نهایى، راهى است که سمت و جهت آن به سوى خداوند باشد. این تعبیر کنایه از قرب به خداوند است; نه وصول به آن ذات اقدس; زیرا در آن صورت به حرف «إلى» نیازى نبود.

4 - توجّه به حقانیت قیامت، زمینه ساز جهت دادن تلاش ها و حرکت ها به سوى خداوند

فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا

«فاء» در «فمن شاء...» براى تفریع است. مفاد آیه شریفه این است که چون قیامت حق است، بنابراین باید مقصد را به گونه اى برگزید که به سوى خدا باشد.

5 - انسان فرجام نیک یا بد را به خواست خود، انتخاب مى کند و بر آن مجبور نیست.

فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا

6 - حرکت به سوى خداوند و دستیابى به مقام قرب او، براى تمام انسان ها امکان پذیر است.

فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا

7 - توجّه به حاکمیت تدبیر خداوند بر نظام زندگانى انسان ها، وادار کننده انسان به قرار دادن خویش در راه قرب به خدا

فمن شاء اتّخذ إلى ربّه مـابًا

از واژه «ربّ» و جایگاه آن در مفاد آیه، برداشت یاد شده استفاده مى شود. [ نظرات / امتیازها ]

[39] به همان گونه که عظمت خدا در آن روز متجلّى مى‏شود، حق نیز به همین گونه تجلّى پیدا مى‏کند، و شفاعت از طریق باطل و دروغ و نادرستى و احکام ستمگرانه صورت نخواهد گرفت.

ذلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ- آن روز حق است.»

پس حق است و شکى در آن نیست، و چون حوادث آن که آسمانها و زمین به سختى بار آنها را تحمل مى‏کنند بسیار هولناک و هراس انگیز است، از انسان مسکین در آن روز چه کارى برخواهد آمد؟! و به همین سبب شایسته است که به نام حق خوانده شود، و در آن چیزى جز حق سودمند واقع نمى‏شود، و آن خواستار رضاى پروردگار شدن است.

فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى‏ رَبِّهِ مَآباً- پس هر که خواهد، راه بازگشت به پروردگارش را در پیش گیرد.»

مگر نه این است که ما با فطرت ایمان به دنیا آمده‏ایم و سپس دنیا و شهوتهاى آن ما را منحرف کرده است، پس بیایید تا به راه اول باز گردیم و از این راه به پروردگار مهربان خود برسیم. [ نظرات / امتیازها ]

در آیه بعد در اشاره به این روز بزرگ مى فرماید:

ذلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُ

این است روز حق، که پیامبران ما هماره نسبت به فرارسیدن آن به شما مردم هشدارها دادند، و روشنگرى کردند که در آمدن آن هیچ تردیدى نیست.

فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى رَبِّهِ مَآباً

پس هرکس مى خواهد راهى به سوى پروردگارش در پیش گیرد و به سوى او باز گردد.

آرى، هرکس مى خواهد راهى به سوى خدا در پیش گیرد، اینک در این جهان فرصت دارد که راه توحیدگرایى و پروا و رعایت حقوق مردم را در پیش گیرد و از زشتى و گناه دورى جوید، چرا که موانع بر کنارند و فرصت ها و امکانات آماده، و راه ها به وسیله پیامبران روشن و آشکار است.

واژه «مَآب» از ریشه «اوب» به معنى مکان بازگشت و یا راه بازگشت آمده است. این واژه در شعر نیز به همین معنا آمده است که «عبید» مى گوید:


و کل ذى غیبة یوؤب

و غائب الموت لا یؤوب

و هر مسافرى باز مى گردد، امّا مسافر مرگ باز نخواهد گشت. [ نظرات / امتیازها ]

«ذلک» اشاره به دور است. به قرینه «عذاباً قریباً» ـ در آیه بعد ـ مراد از دورى قیامت، تأخیر زمانى آن نیست; بلکه بیانگر عظمت والا و فراتر از حد تصور آن است. «حقّ» به چیزى گفته مى شود که براساس حکمت پدید آمده باشد.
درباره «حقّ»، معانى گوناگونى گفته شده است از جمله این که این کلمه مصدر و به معناى لزوم و ثبوت است و نیز نقطه مقابل باطل را «حقّ» گویند (مصباح). هر گاه مصدرى صفت قرار گیرد، بر مبالغه دلالت دارد; بنابراین «روز حق»; یعنى، روزى سراسر حق.
تعبیر «إلى ربّه مأباً» ـ به قرینه «للطاغین مأباً» در آیات پیشین ـ دعوت به اعراض از فرجام طغیانگران (جهنم) و برگزیدن قرب خداوند به عنوان مقصد نهایى است. حرف «إلى» در «إلى ربّه» دلالت مى کند که مقصد نهایى، راهى است که سمت و جهت آن به سوى خداوند باشد. این تعبیر کنایه از قرب به خداوند است; نه وصول به آن ذات اقدس; زیرا در آن صورت به حرف «إلى» نیازى نبود.
«فاء» در «فمن شاء...» براى تفریع است. مفاد آیه شریفه این است که چون قیامت حق است، بنابراین باید مقصد را به گونه اى برگزید که به سوى خدا باشد.
1 - روز قیامت، روزى عظیم و برپایى آن کارى حکیمانه است.
2 - برپایى قیامت، حتمى و صحنه هاى آن، سراسر حق و منزّه از هر گونه باطل است.
3- توجّه به حقانیت قیامت، زمینه ساز جهت دادن تلاش ها و حرکت ها به سوى خداوند است
4- انسان فرجام نیک یا بد را به خواست خود، انتخاب مى کند و بر آن مجبور نیست
5- توجّه به حاکمیت تدبیر خداوند بر نظام زندگانى انسان ها، وادار کننده انسان به قرار دادن خویش در راه قرب به خدا [ نظرات / امتیازها ]

این روز، ( با این اوصاف اتفاق می‌افتد) روز حقی است. هرکس که بخواهد به سوی پروردگارش راهی را اتخاذ کند.
در این آیات اصل یوم الفصل مطرح شد و فصل بودن آن باز شد که جدا کردن طاغین و متقین بود، و اینکه حکم صادر شده برای این افراد حتمی و قطعی است. [ نظرات / امتیازها ]

اشاره به این روز بزرگ که هم روز قیام انسانها و هم فرشتگان ، و هم یوم الفصل و روز کیفر طاغین و پاداش متقین است کرده مى‏فرماید : آن روز حق است ( ذلک الیوم الحق).
حق به معنى چیزى است که ثابت است ، واقعیت دارد و تحقق مى‏یابد ، و این معنى درباره قیامت کاملا صادق است ، بعلاوه روزى است که حق هر کسبه او داده مى‏شود ، حقوق مظلومان از ظالمان گرفته خواهد شد ، و حقایق و اسرار درون به ظهور مى‏پیوندد ، بنابراین روزى است به تمام معنى حق .
و چون توجه به این واقعیت مى‏تواند مؤثرترین انگیزه انسان براى حرکت به سوى پروردگار ، و اطاعت فرمان او گردد ، بلافاصله مى‏افزاید : پس هر کسى بخواهد راهى به سوى پروردگارش مى‏گزیند ، و به سوى او باز مى‏گردد ( فمن شاء اتخذ الى ربه مابا).
یعنى تمام اسباب این حرکت الهى فراهم است ، راه و چاه ارائه شده ، انبیا به قدر کافى ابلاغ فرمان حق کرده‏اند ، عقل انسانى نیز که پیامبرى از درون او است ، سرنوشت طاغیان و پرهیزگاران نیز به خوبى تبیین شده ، و دادگاه و دادخواه و دادرس نیز تعیین گردیده ، تنها چیزى که باقیمانده تصمیم قاطع انسان است که با استفاده از اختیارى که خدا به او داده است راه را برگزیند و پیش رود .
ماب به معنى محل بازگشت است ، به معنى طریق و راه نیز آمده است.
سپس به عنوان تاکید روى مساله مجازات مجرمان ، و بیان نزدیک بودن آن روز بزرگ در برابر کسانى که آن را دور ، یا نسیه‏اش مى‏پندارند ، مى‏افزاید : ما شما را از عذاب نزدیکى بیم مى‏دهیم ( انا انذرناکم عذابا قریبا).
چرا که عمر دنیا هر قدر باشد در برابر عمر آخرت ساعتى بیش نیست ، ونیز طبق ضرب المثل معروف عرب هر چه قطعا مى‏آید نزدیک است کل ما هو آت قریب ! و لذا در آیه 5 تا 7 معارج خداوند به پیامبرش مى‏فرماید : فاصبر صبرا جمیلا انهم یرونه بعیدا و نراه قریبا : صبر کن صبرى جمیلو خالى از هرگونه جزع و فزع ، آنها آن روز را دور مى‏بینند و ما نزدیک مى‏بینیم.
امیر مؤمنان على (علیه‏السلام‏) نیز در این زمینه ، مى‏فرماید : کل آت قریب دان هر چیزى که مى‏آید قریب و نزدیک است.
چرا نزدیک نباشد در حالى که مایه اصلى عذاب الهى اعمال خود انسانها است که همیشه با آنها است و جهنم هم اکنون کافران را احاطه کرده و ان جهنم لمحیطة بالکافرین ( عنکبوت - 54 ) . [ نظرات / امتیازها ]