- شکنجه گران و سوزانندگان مردمِ با ایمان، به عذاب جهنم گرفتار خواهند شد.
إنّ الذین فتنوا المؤمنین و المؤمنـت ثمّ لم یتوبوا فلهم عذاب جهنّم
«فتن» (مصدر «فتنوا») در اصل به معناى داخل کردن طلا در آتش است; ولى در مورد داخل کردن انسان در آتش نیز استعمال دارد (مفردات راغب). «فتنة» در قرآن، گاهى به معناى تعذیب (شکنجه دادن) آمده است. (بصائر فیروزآبادى)
2 - شکنجه گران و سوزانندگان مؤمنان، علاوه بر عذاب جهنم، به عذاب سوزانى سخت تر از آن، گرفتار خواهند شد.
فلهم عذاب جهنّم و لهم عذاب الحریق
جمله «و لهم عذاب الحریق» چنانچه تأکید قبل نباشد، بر وجود عذابى دیگر ـ علاوه بر عذاب جهنم ـ دلالت دارد. برخى آن را بر عذاب دوران برزخ و قیامت تطبیق داده اند. وصف حریق بودن، بیانگر شدّت سوزندگى آن است; در حدى که اوصاف دیگر آن را تحت الشعاع قرار مى دهد.
3 - وجود عذابِ سوزانى شدیدتر از عذاب جهنم در قیامت
فلهم عذاب جهنّم و لهم عذاب الحریق
4 - جهنم، داراى عذاب هایى متفاوت است. *
فلهم عذاب جهنّم و لهم عذاب الحریق
چنانچه جمله «و لهم عذاب الحریق» تأکید جمله قبل باشد، نظیر ذکر خاص بعد از عام خواهد بود. در این صورت از بین عذاب هاى موجود در جهنم، به شدیدترین آن تصریح نشده است.
5 - «حریق» از اوصاف جهنم *
و لهم عذاب الحریق
6 - تناسب گناه و عذاب، در نظام کیفرى خداوند
الذین فتنوا ... فلهم عذاب جهنّم
7 - اصحاب اخدود، حتى زنان مؤمن را نیز در آتش سوزاندند.
فتنوا المؤمنین و المؤمنـت
8 - پایدارى برخى از زنان مؤمن تا نیل به شهادت، در عهد اصحاب اخدود
فتنوا المؤمنین و المؤمنـت
9 - گناه شکنجه دادن و سوزاندن مرد و زن مؤمن، برابر و عذاب اخروى آن یکسان است.
الذین فتنوا المؤمنین و المؤمنـت ... فلهم عذاب جهنّم
10 - برخى از مردان و زنان مؤمن در عصر بعثت، به جهت ایمان خود، گرفتار شکنجه کافران شدند.
إنّ الذین فتنوا المؤمنین و المؤمنـت
قید «ثمّ لم یتوبوا» ـ که ترغیب به توبه است ـ با شأن نزول هایى که درباره ارتباط آیه به مؤمنان صدراسلام نقل شده، سازگارتر است; زیرا در مورد گذشتگان ترغیب به توبه وجهى ندارد; هر چند که اصل موضوع درباره آنان نیز صادق است.
11 - کافران صدراسلام، مردمى سنگدل بودند که حتى بر زنان مؤمن نیز رحم نکردند.
فتنوا المؤمنین و المؤمنـت
12 - خداوند، گنه کاران ـ حتى قاتلان مردم مؤمن ـ را به توبه دعوت کرده است.
ثمّ لم یتوبوا
بیان اختصاص عذاب به کسانى که توبه نکرده اند، ترغیب به توبه است.
13 - توبه گنه کاران، حتى شکنجه گران و سوزانندگان مردم با ایمان، پذیرفته مى شود.
ثمّ لم یتوبوا فلهم عذاب جهنّم
14 - توبه، مانع عذاب جهنم است.
ثمّ لم یتوبوا فلهم عذاب جهنّم
15 - توبه، هر چند با تأخیر باشد، پذیرفته مى شود.
ثمّ لم یتوبوا
حرف «ثمّ» ـ براى تراخى است ـ دلالت دارد که توبه با تأخیر نیز مؤثر است.
16 - خداوند، اصحاب اخدود را به جهنم و عذاب سوزانى سخت تر از آن گرفتار خواهد کرد.
إنّ الذین ... فلهم عذاب جهنّم و لهم عذاب الحریق
عبارت «الذین فتنوا» عام است و شامل تمام آزار دهندگان مردم مؤمن مى شود; چه در گذشته بدون توبه مرده باشند و یا در آینده و حال پیدا شده و فرصت توبه را از دست دهند. سیاق آیات، قرینه بر این است که اصحاب «اخدود» مصداق بارز این گروه بودند.
17 - اصحاب اخدود، چنانچه از گناه سوزاندن مؤمنان توبه مى کردند، از عذاب جهنم رهایى مى یافتند.
ثمّ لم یتوبوا فلهم عذاب جهنّم
18 - رهایى اصحاب اخدود از آتش جهنم، تنها در صورتى امکان پذیر است که از کفر خویش توبه کرده باشند.
ثمّ لم یتوبوا
سیاق آیه شریفه، گرچه قرینه است بر این که متعلق «لم یتوبوا» فتنه گرى و سوزاندن مؤمنان است; ولى آیه بعد، مى تواند قرینه باشد که مراد از توبه، روى آوردن به ایمان و عمل صالح است و نیز توبه از شکنجه مؤمنان، زمانى توبه به درگاه خداوند است که شخص منکر او نباشد.
19 - گناه کافران، بر عذاب آنان مى افزاید.
إنّ الذین فتنوا ... فلهم عذاب جهنّم و لهم عذاب الحریق
مصداق «الذین فتنوا» ـ به قرینه مقابله با آیه بعد ـ کافران اند. حرف «فاء» در «فلهم» دلالت مى کند که این عقوبت، کیفر شکنجه گرى آنان است. بنابراین کافران، علاوه بر این که بر کفر خویش مؤاخذه مى شوند، بر کردار خویش نیز کیفر خواهند شد.
[ نظرات / امتیازها ]
[10] و گواهی خدا تنها برای تاریخ نیست، بلکه برای پاداش و کیفر دادن عادلانه است، و طاغوتان را به جهنمی آکنده از آتش سوزان و عذاب سوزاننده میراند.
إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا المُؤمِنِینَ وَ المُؤمِناتِ- کسانی که مؤمنین و مؤمنات را در معرض فتنه و آزمایش و بلا قرار دادند.»
اینکه حکمتی خدایی است که به طاغیان فرصت آزمایش داده است، چه آنان با اینکه علم خود مؤمنان را در معرض آزمایش قرار دادند و از قدرت اراده ایشان آگاه شدند، و چنان بود که ارزش و معنی ایمان برای مردمان آشکار شد، و اینکه نکته را دریافتند که چنین ارزشی برتر از مادّیّات است و دعوت فرستاده خدا و پیروانش برای به دست آوردن مال و سلطهای نیست، و سپس چون مؤمنان را آزمودند، ایمان اینان از رسوبات شرک خلاصی پیدا کرد، و بازماندههای نادانی و غفلت از نفوس ایشان زدوده شد و ناتوانان از صفهای ایشان بیرون رفتند، و مؤمنان پاکی طلایی را پیدا کردند که چون در بوته گداخته میشود از هر چه جز طلا است تهی میشود.
حکمت خدا برای فرصت دادن به جباران تا به اینکه کشتارهای زشت در حق خوانندگان به خدا دست یازند، از اینکه قرار بود. و شاید بعضی از ایشان به خدا بازگشتند و از کرده خود پشیمان شدند و توبه کردند، و به همین سبب پروردگار مامیگوید:
ثُمَّ لَم یَتُوبُوا فَلَهُم عَذابُ جَهَنَّمَ وَ لَهُم عَذابُ الحَرِیقِ- و سپس توبه نکردند، برای ایشان عذاب جهنم است و عذاب آتش.»
و میان عذاب سختتر و ماندگارتر جهنم و میان عذاب اخدودی که همچون یک چشم برهم زدن پایان میپذیرد، تفاوت بسیار است، و پس از آن معذبان اخدود به روح و ریحان دسترس پیدا میکنند.
[ نظرات / امتیازها ]
پس از ترسیم شکنجه هاى ضدانسانى خودکامگان و ظالمان،
در مورد آزادیخواهان، اینک در هشدار به شکنجه گران و جلّادان مى فرماید:
إِنَّ الَّذِینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ ثُمَّ لَمْ یَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذابُ جَهَنَّمَ
بى گمان آن کسانى که مردان و زنان توحیدگرا و کمال جو را شکنجه کردند، و آن گاه از جنایت و بیداد خویش توبه نکردند و اصلاح نپذیرفتند، براى آنان به کیفر بیدادشان عذاب دوزخ خواهد بود...
وَ لَهُمْ عَذابُ الْحَرِیقِ
و نیز به کیفر شکنجه و سوزانیدن انسان ها عذاب آتش شعله ور دوزخ خواهند داشت.
از آیه شریفه چنین دریافت مى گردد که «عذاب دوزخ» و «عذاب آتش» یکى است، با این وصف چگونه در آیه، هر کدام جداگانه وعده داده شده اند؟
پاسخ این است که منظور از «عذاب دوزخ»، عبارت از انواع و اقسام عذاب ها، غیر از سوختن از بلاى «زقوم» و «غسلین» و گرزها و عمودهاى آتشین است. با این بیان دو بخش قراردادن عذاب درست است.
«ربیع» مى گوید: براى این کفرگرایان و شکنجه گران «عذاب حریق» در سراى آخرت خواهد بود، و در دنیا عذاب سوختن در آتش؛ به همین جهت هم، آتش از کنارهاى خندق زبانه کشید و آنان را سوزانید.
و «فرّاء» بر آن است که آتش به فرمان خدا از درون گودال ها و خندق ها زبانه کشید و شکنجه گران و ظالمان را - که بر کنار خندق ها نشسته و آن منظره دلخراش را تماشا مى کردند - سوزاند و مردم با ایمان نجات یافتند.
[ نظرات / امتیازها ]