سوره غاشیه سوره انذار و بشارت است و «غاشیه» همان روز قیامت است که بر مردم از هر سو احاطه پیدا مى‏کند و در این سوره قیامت را با شرح حال مردم توصیف مى‏کند از این جهت که به دو دسته تقسیم مى‏شوند سعیدها و شقى‏ها و هر طائفه‏اى در جایى که برایشان آماده شده مستقر مى‏گردند یکى در بهشت و دیگرى در دوزخ و رشته کلام بدینجا کشیده مى‏شود که رسول خدا (صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را دستور مى‏دهد که مردم را تذکر دهد به اینکه مقام ربوبى چه فنونى از تدبیر در این عالم بکار برده، فنونى که هر یک دلالت دارد بر ربوبیت او براى همه عالم و براى خصوص ایشان و اینکه بازگشتشان به سوى او و حسابرسى اعمالشان با او است، و این سوره به شهادت سیاقى که آیاتش دارد در مکه نازل شده است. [ نظرات / امتیازها ]

جمله «هل اتیک حدیث الغاشیة» استفهامی است اما نه به منظور سؤال جدی بلکه به منظور مهم جلوه دادن مطلب. [ نظرات / امتیازها ]

مراد از کلمه «غاشیه» روز قیامت است و اگر آن را غاشیه نامیده‏اند یا براى این است که انسانها را از هر جهت فرا مى‏گیرد هم چنان که در جاى دیگر درباره فراگیرى قیامت به طور شکفته و باز فرموده: «وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً» (کهف/47)، و یا به قول بعضى‌ها (تفسیر فخر رازى، ج 31، ص 150) از این جهت است که مواقف و مناظر هولناکش ناگهان مردم را فرا مى‏گیرد و یا به خاطر این بوده که روز قیامت وجوه کفار را به عذاب خود فرا مى‏گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

این سوره بیست و شش آیه دارد و در مکّه نازل شده است.
«غاشیه» یکى از نام‏هاى قیامت است که در آیه اول این سوره و نام سوره نیز قرار گرفته است.
همانند دیگر سوره‏هاى مکى، این سوره نیز به حالات بهشتیان و دوزخیان در قیامت پرداخته و در مقام انذار مشرکان و بشارت به مؤمنان است.
آنگاه نشانه‏هاى قدرت الهى در آفرینش زمین و آسمان و برخى موجودات، بیان شده است، که هم استدلالى بر یگانگى مبدء هستى است و هم دلیلى بر قدرت خداوند بر آفرینش دوباره انسان‏ها در قیامت. و در پایان، پیامبرش را فرمان مى‏دهد تا همواره مردم را تذکّر دهد و ارشاد کند و البتّه بداند که قرار نیست همه به او ایمان آورند و خداوند اراده کرده است که انسان‏ها با اختیارشان راه خود را انتخاب نمایند. [ نظرات / امتیازها ]

«غاشیة» به معناى پوشاننده است، و منظور از آن، حادثه قیامت است که همه را تحت پوشش قرار مى‏دهد. [ نظرات / امتیازها ]

در آغاز این سوره به نام تازه‏اى در باره قیامت برخورد مى‏کنیم که آن" غاشیه" است، مى‏فرماید:
" آیا داستان غاشیه به تو رسیده است"؟! (هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ)" غاشیه" از ماده" غشاوة" به معنى پوشاندن است، انتخاب این نام براى قیامت به خاطر آن است که حوادث وحشتناک آن ناگهان همه را زیر پوشش خود قرار مى‏دهد.
بعضى گفته‏اند به خاطر آن است که خلق و اولین و آخرین در آن روز براى حساب جمع مى‏شوند.
و نیز گفته‏اند که منظور آتشى است که چهره‏هاى کفار و مجرمان را مى‏پوشاند.
ولى تفسیر اول از همه مناسبتر است.
[ نظرات / امتیازها ]

ظاهر این است که مخاطب در این آیه شخص پیامبر ص است و ذکر این جمله به صورت استفهام از شخص پیغمبر اکرم ص براى بیان عظمت و اهمیت آن روز بزرگ است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

سوره مبارکه غاشیه است که باز از سور مکیه قرآن است و مانند اغلب سوره های مکیه دارای آیاتی است کوتاه کوتاه، در آهنگ انذار و بیم دهندگی و ناظر به انسان و گناهان انسان در دنیا از یک طرف و به آثار گناهان در آخرت از طرف دیگر. با استفهام و پرسش آغاز می شود و مکرر گفته ایم که استفهام یا الفاظی که به صورت سؤال مطرح می شود حالت ابتدایی اینها (یعنی وقتی که یک عنایت فصاحت و بلاغتی در کار نباشد) همان سؤال عادی است. سؤال عادی یعنی یک کسی از کس دیگر چیزی را می پرسد که نمی داند، برای اینکه بداند. ولی این در حال عادی است یعنی یک سؤال ساده به این صورت است. انسان به منظورهای خاصی ]نیز از سؤال استفاده می کند.[ گاهی می خواهد یک مطلب را خیلی با قوت و نیرو وارد ذهن طرف کند. به جای این که مطلب را به او القا کند می خواهد از خود او اقرار بگیرد. یا می خواهد تعجب او را برانگیزد. یعنی منظور ، سؤال نیست که از او جوابی بخواهد، منظور بیشتر این است که مثلا تعجب طرف را برانگیزد یا اقرار از او بگیرد. به عنوان مثال، در یک جلسه ای که عده ای حضور دارند، میان شما و یک نفر مجادله ای می شود، بعد آن شخص بر خلاف انتظار از کوره در می رود، حرفهایی را که نباید بزند می زند. جلسه تمام می شود. بعد شما در کوچه به یکی از حضار که او هم در آن جا بوده می رسید و می گویید دیدی او با ما چه کرد؟ معلوم است که او آنجا بوده و دیده، چشمهایش باز بوده گوشهایش هم باز بوده. دیده که او چه کرده، و شنیده که چه گفته است. انسان در حال عادی وقتی که این «آیا دیدی» را به صورت سؤال ذکر می کند سؤال واقعی است. ولی در یک چنین حالی وقتی می خواهد اظهارتعجب کند یا می خواهد اقرار بگیرد یا می خواهد این حرف خودش را از زبان طرف بشنود، به صورت سؤال مطرح می کند: دیدی چه گفت؟ دیدی این آدم چه کرد؟ [ نظرات / امتیازها ]

در این جا از قیامت یا از حوادث قیامت به عنوان «غاشیه» نام برده شده است. غشیان به معنی فراگیرندگی است که در قرآن این کلمه زیاد به کار برده شده است به همین معنای در برگرفتن، احاطه کردن. دو عنایت در این جا ممکن است باشد که هر دو درست است. یکی اینکه ما در این عالم دنیا هیچ روزی و هیچ زمانی را نداریم که در برگیرنده همه مردمها باشد. همیشه هر زمانی یک عده کمی را در بر می گیرد، باقی دیگر را نه. روزهای گذشته، سال های گذشته و قرنهای گذشته مردمی را در برگرفته بود که مثلاً مردم زمان ما را در برنگرفته بود. قرن ما، ما را در برگرفته است، مردم گذشته و مردم آینده را در برنگرفته است. ولی همه این متفرق ها در این سلسله زمان، در قیامت در یک وضع حاضر ] قرار دارند،[ گذشته و آینده به گونه ای هستند که آن ظرف همه مردم را در بر گرفته، اولین و آخرین را در برگرفته است. پس خیلی قضیه بزرگ است. او در برگیرنده است که همه مردم، اولین و آخرین را یکجا در برگرفته است. گذشته ها و آینده هایی که در دنیا گذشته و آینده بودند، این گذشتگی و آیندگی از میانشان برداشته شده است. این یک معنا، که در سوره اذا وقعت الواقعه و سوره های دیگر به آن تصریح شده است: قل ان الاولین و الاخرین. لمجموعون الی میقات یوم معلوم (واقعه 05-94) اولین و آخرین، «جمع شده» و «گردآورده شده» در آن میقات و میعادگاه معین ]هست.[ پس، از این جهت او غاشیه است.
[ نظرات / امتیازها ]

ز یک جنبه دیگر هم آن روز برای عده ای از مردم غاشیه است و آن این است که گناهان اهل عذاب بر آنها احاطه می کند، دور آنها را می گیرد چون هر عملی که انسان در این دنیا مرتکب می شود، چه خوب و چه بد، تجسم یافته آن را در آن جهان می بیند یعنی خود عملش را مجسم در آن جا می بیند. مثل کسی که فرزند تولید می کند و این فرزندان می آیند دور و بر انسان را می گیرند اعمال دور انسان را می گیرد، با این تفاوت که کسی که فرزند دارد یک یا چند فرزند دور او را می گیرد اما اعمال انسان میلیون ها عمل دور انسان را می گیرد. عمل های خیر، آزادکننده و رهایی بخش انسان هستند، به منزله یک مرکوب برای انسان اند و به منزله پروبال برای انسان اند که انسان را پرواز می دهند و به حرکت در می آورند. اعمال شر بر عکس، مثل یک عده فرزندان افلیج اند که بار دوش انسان هستند و بر انسان احاطه می کنند و دور او را می گیرند آنچنان که دیگر منفذی برای وجود او باقی نمی گذارند.
در یک آیه قرآن می خوانیم که بلی من کسب سیئه و احاطت به خطیئته (بقره 18) آن کسی که کسب گناه کرده است، اکتسابش همه گناه بوده و خطیئات و خطایای او بر او احاطه کرده اند. ولی ما راجع به کارهای خیر تعبیر «احاطه» نداریم. احاطه مانند این که کرم ابریشم می تند و کار می کند ولی به دور خودش می تند، آنقدر به دور خودش می تند و می تند که ناگهان در آن وسط، خودش خفه می شود. گناهان انسان مثل حالت همین کرم ابریشم است، یعنی مثل این است که انسان هر چه گناه می کند مرتب دارد به دور خودش دیوار می کشد اما دیوارهای آتشین، تا آنجا که آخرین منفذها را هم بر خودش می بندد و دیگر راه بیرون آمدن ندارد.

در مورد جهنم آمده است که و ان جهنم لمحیطه بالکافرین (عنکبوت 45) ولی در مورد بهشت نگفته اند که بهشت محیط به ]مؤمنین[ است چون بهشت فضای باز و آزاد است نه زندان، و جهنم است که برای انسان زندان است. گناه، انسان را در زندان خودش محبوس می کند ولی طاعت به منزله بال است، انسان را با خودش حرکت و پرواز می دهد.
[ نظرات / امتیازها ]

این سوره دارای چند فراز است. در نخستین فراز،سخن از رستاخیز و عظمت آن به میان آمده است و مردم در دو چهره معرّفی شده‌اند:

1-تیره بختان که چهره‌هایی ننگین‌ و ذلّت بار دارند.آنان کسانی هستند که در دنیا رنجی بیهوده برده و آتش سوزان دوزخ را برای خویشتن خریده‌اند و از هر گونه آسایش‌ و لذّتی در آن محرومند.

2-نیکبختان که دارای چهرهایی‌ شاداب و مسرورند و از تلاش و کوشش‌ خهود راضی و خشنودند و در بهشت برین‌ جای گرفته‌اند:بهشتی که از هر گونه کاستی‌ به دور است و سخن بیهوده‌ای در آن به‌ گوش نمی‌رسد...چشمه‌ها در آن جاری‌ است...تختهایی بلند در آن نهاده شده است‌ و بالشها در کنار یکدیگر قرار گرفته و فرشها گسترده شده‌اند..!

در فراز دوّم،بخشی از نشانه‌های‌ قدرت خدا مطرح شده و به آفرینش شتر، آسمان،کوهها و زمین اشارت رفته است تا انسانها از این رهگذر به قدرت پروردگار توجّه یابند.

در سوّمین فراز،وظیفهء پیامبر در برابر مردم که همان تبلیغ رسالت و پند دادن و یاد آوری است مطرح گردیده و به این نکته‌ اشاره شده است که این پند و یاد آوری، برای همگان سودمند است جز برای کسانی‌ که از حق و حقیقت روی گردانده و کفر وزریده‌اند که آنان هرگز در برابر حق تسلیم‌ نمی‌شوند،از این رو خداوند در روز رستخیز آنان را به سخت ترین عذابها کیفر خواهد کرد.

در پایان سوره از واقعیت دیگری سخن‌ به میان آمده و آن این است که در روز واپسین‌ همگان بسوی خدا باز می‌گردند و بررسی‌ اعمال آنان تنها بر عهدهء خداست. [ نظرات / امتیازها ]

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که‌ فرمود:«من أدمن قراءة هل أتاک حدیث‌ الغاشیة فی فرائضه أو نوافله غشّاه اللّه‌ برحمته فی الدنیا و الآخرة و أعطاه الأمن یوم‌ القیامة من عذاب النّار»1هر کس در نمازهای‌ واجب یا مستحب خود بر خواندن سورهء
«هل أتاک حدیث الغاشیة»

مداومت کند، خداوند او را در دنیا و آخرت زیر پوشش‌ رحمت خود در می‌آورد و روز رستاخیز از عذاب آتش ایمنش می‌دارد. [ نظرات / امتیازها ]

بازگویی صحنه های هولناک و مجازات شدید روز قیامت: آیات 1تا 7
آیه 1: آیا خبر قیامت (که از نامهای آن غاشیه است و سختی ها و تر س های آن، مردم را فراگیرد)به تو رسیده است.
[ نظرات / امتیازها ]

محتوی این سوره بر سه محور دور میزند: 1- معاد و سرانجام مجرمان و مومنان2- توحید و توجه به نشانه های خدا در خلقت3- نبوت و بیان گوشه ای از وظایف پیامبر (ص) [ نظرات / امتیازها ]

حضرت امام صادق علیه السلام فرموده اند : « هر که سوره هل اتاک حدیث الغاشیه را همیشه در نمازهای واجب یا مستحب بخواند خدا در دنیا و آخرت او را از رحمت و مهربانی بهره مند می گرداند و روز قیامت او را از عذاب و شکنجه آتش ایمن و آسوده می نماید . [ نظرات / امتیازها ]

آری، منکران لجوج ربوبیت آفریدگار، برای خدا حق تشریع هم قائل نمی­شوند و به جای عمل به دستورات و فرامین پروردگار، مطابق هوای نفس و منافع زودگذر مادی خویش عمل می­کنند و مسلماً چنین عملی، نتیجه­ای جز خستگی نخواهد داشت. در نقطه مقابل، کسانی که به ربوبیت آفریدگار مؤمن باشند، اعمالشان مطابق تشریع پروردگار و منتهی به جزای خیر است و در رویداد فراگیر قیامت، از سعی خویش در دنیا راضی و خشنود خواهند بود و این رضایت در چهره­هایشان هویدا خواهد شد.

با اندک توجهی به کیفیت آفرینش، تدبیر و ربوبیت را از خالقیت جدا نخواهیم پنداشت و گرفتار کفر به ربوبیت نمی­گردیم. کیفیت خلق شتران، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و تسطیح زمین، به وضوح بر ربوبیت خالق آنها دلالت دارد؛ بدین ترتیب، با این وجود چه جایی برای کفر به ربوبیت الهی باقی خواهد بود؟

به رغم این، می­بینیم که کسانی بر کفر به ربوبیت پافشاری می­کنند؛ تا جایی که رسول مکرم و شفیق اسلام(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) را به اصرار وامی­دارند، اما خدای متعالی چنین ره می­نماید که تذکر کافی است و نیازی به اصرار نیست؛ زیرا بازگشت همگان به سوی خداست و حساب همگان بر عهده خداست. بنابراین هر کس از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی رویگردان باشد و به ربوبیت خدا کفر ورزد، به عذابی سخت گرفتار خواهد شد.

رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت

در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند.

[ نظرات / امتیازها ]

این سوره دارای دو سیاق است: آیه ۱ – ۱۶ و آیه ۱۷ – ۲۶٫

وجه گسست سیاق دوم از سیاق نخست: انفصال ادبی و مفهومی آیه ۱۷ از آیات پیشین.

پیوست درونی سیاق دوم: این سیاق دارای دو مطلب است: آیه ۱۷ تا ۲۰ و ۲۱ تا ۲۶٫ قرینه اتصال سیاقی این دو دسته، وجود «فاء» و وابستگی مفهومی دسته دوم به دسته نخست است. بدین بیان که امر به تذکر (فذکر) در دسته دوم، در ادامه دسته نخست، معنای روشنی دارد و با قطع نظر از دسته اول، مبهم خواهد بود.

[ نظرات / امتیازها ]

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق نخست

فضای سخن: این سیاق در فضای انجام اعمالی خارج از چارچوب قوانین الهی است. در نقطه مقابلِ سعی و تلاشی که مطابق قوانین الهی است؛ به قرینه بجا بودن آیات، بویژه (…عاملة ناصبة… لسعیها راضیة…).
جهت هدایتی: آیه ۱ به صورت مجمل از رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۲ تا ۱۶ این مجمل را در دو فراز با معرفی دو گروه در این رویداد تفصیل داده است. فراز نخست از آیه ۲ تا ۷ و فراز دوم از آیه ۸ تا ۱۶٫

‌أ. فراز نخست: آیه ۲ از چهره­هایی خوار و زبون در رویداد فراگیر قیامت سخن گفته است. آیه ۳ آنان را با وصف «عمل­کننده رنجور» معرفی کرده و آیات ۴ تا ۷ به عذاب سخت آنان اشاره کرده است.

‌ب. فراز دوم: آیه ۸ از چهره­هایی خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۹ آنان را با وصف «رضایتمندی از تلاش خود» معرفی کرده و آیات ۱۰ تا ۱۶ به پاداش آنان اشاره کرده است.

وحدت اسلوب بیانی این دو فراز، راهنمای خوبی برای کشف جهت هدایتی این سیاق است: «اقسام چهره­­ها در رویداد فراگیر قیامت: چهره­هایی خوار و زبون که از اعمالشان جز رنج، نصیبی نبرده­اند و عذاب می­شوند و چهره­هایی خرم و شاداب که از تلاش خویش رضایت دارند و پاداش می­گیرند».

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق دوم

فضای سخن: مطلب اول از این سیاق در فضای انکار ربوبیت پروردگار بجاست. مطلب دوم از این سیاق، تابع مطلب نخست است. بجا بودن آیات این مطلب، قرینه­ای بر اصرار رسول حق(صلی‏الله‏علیه‏وآله) بر ایمان آوردن کافران به ربوبیت است و بی­تردید، اصرار آن حضرت ناشی از لجاجت کافران است. بدین ترتیب، فضای این سیاق، انکار لجوجانه ربوبیت است.
جهت هدایتی: نخستین گام در تشخیص جهت هدایتی این سیاق، فهم منسجم هر یک از مطالب آن است:

‌أ. مطلب نخست: آیات این مطلب با لحنی توبیخ­آمیز، از عدم توجه به کیفیت آفرینش شتر، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و گسترده شدن زمین سؤال می­کند. هدف چیست؟ از تکرار واژه «کیف» می­توان فهمید که هدف، توجه دادن به تدبیر مشهود در خلق این پدیده­هاست. آری، اصل آفرینش از کیفیت آفرینش جدا نیست و به همین دلیل، خلق از تدبیر جدا نیست و نیز آفریدگار، پروردگار هم هست.

‌ب. مطلب دوم: رویکرد آیه ۲۱ و ۲۲ فرمان تذکر به رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و تثبیت آن حضرت در جایگاه تذکر است. رویکرد آیه ۲۳ تا ۲۶ تهدید پشت­کنندگان به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کافران به دعوت آن حضرت است. ارتباط این دو رویکرد روشن است؛ هرچند که سیاق سوره حاکی از اصالت رویکرد دوم است.

ربوبیت خدای خالق (مطلب اول)، محتوای تذکری است که رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) بر آن فرمان یافته است (مطلب دوم). بدین ترتیب، جهت هدایتی این سیاق چنین است: «تهدید پشت­کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی: کسانی که به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت خدای خالق، پشت می­کنند و کفر می­ورزند، منتظر عذاب سخت خدا در روز قیامت باشند».

فضای سخن و جهت هدایتی سوره

فضای سخن: براساس آنچه گذشت، فضای کلی سوره آن است که برخی ربوبیت خدای خالق را قبول ندارند و در نتیجه، اعمالشان مطابق قوانین الهی نیست. تشریع، از شئون ربوبیت است و منکران ربوبیت خدا برای او حق تشریع قائل نمی­شوند و مطابق شریعت الهی عمل نمی­کنند. آنان بر این اعتقاد و رفتار غلط پای می­فشرند و به تذکر پیامبر خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی نیز بی­اعتنایی می­کنند.
جهت هدایتی: برای دستیابی به جهت هدایتی سوره باید به ارتباط دو سیاق توجه شود:

در سیاق اول می­خوانیم که در رویداد فراگیر قیامت، چهره­هایی خوار و زبون و چهره­هایی خرم و شاداب­اند. گروه نخست، کسانی هستند که از عمل خویش در دنیا بهره­ای جز خستگی نصیبشان نشده است و گروه دوم، کسانی­اند که از سعی و تلاش خویش در دنیا راضی و خشنودند. از محتوای این سیاق، علت این وضعیت مشخص نمی­شود و سیاق دوم، علت آن را نشان می­دهد. در این سیاق، سخن از کسانی است که از تذکر پیامبر خدا(صلی‏الله‏علیه‏وآله) برای هدایت به ربوبیت رویگردان هستند و به ربوبیت خدای خالق کفر می­ورزند.

اقتضای انسجام دو سیاق در یک سوره آن است که همینان چهره­های خوار و زبون در رویداد فراگیر «غاشیه» باشند و در نقطه مقابل، پذیرندگان تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و مؤمنان به ربوبیت خدای خالق، چهره­های خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت باشند.

گفتنی است که در محتوای سوره، جنبه انذار بر تبشیر غلبه دارد. از این رو جهت هدایتی سوره با این بیان قابل طرح است: «رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت: در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند».

[۱]. تقابل «عاملة ناصبة» با «لسعیها راضیة» می­فهماند که ظرف «عاملة»، دنیا و ظرف «ناصبة»، آخرت است (المیزان، ج۲۰، ص۲۷۳).

[ نظرات / امتیازها ]

فضای سخن: براساس آنچه گذشت، فضای کلی سوره آن است که برخی ربوبیت خدای خالق را قبول ندارند و در نتیجه، اعمالشان مطابق قوانین الهی نیست. تشریع، از شئون ربوبیت است و منکران ربوبیت خدا برای او حق تشریع قائل نمی­شوند و مطابق شریعت الهی عمل نمی­کنند. آنان بر این اعتقاد و رفتار غلط پای می­فشرند و به تذکر پیامبر خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی نیز بی­اعتنایی می­کنند.
جهت هدایتی: برای دستیابی به جهت هدایتی سوره باید به ارتباط دو سیاق توجه شود:

در سیاق اول می­خوانیم که در رویداد فراگیر قیامت، چهره­هایی خوار و زبون و چهره­هایی خرم و شاداب­اند. گروه نخست، کسانی هستند که از عمل خویش در دنیا بهره­ای جز خستگی نصیبشان نشده است و گروه دوم، کسانی­اند که از سعی و تلاش خویش در دنیا راضی و خشنودند. از محتوای این سیاق، علت این وضعیت مشخص نمی­شود و سیاق دوم، علت آن را نشان می­دهد. در این سیاق، سخن از کسانی است که از تذکر پیامبر خدا(صلی‏الله‏علیه‏وآله) برای هدایت به ربوبیت رویگردان هستند و به ربوبیت خدای خالق کفر می­ورزند.

اقتضای انسجام دو سیاق در یک سوره آن است که همینان چهره­های خوار و زبون در رویداد فراگیر «غاشیه» باشند و در نقطه مقابل، پذیرندگان تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و مؤمنان به ربوبیت خدای خالق، چهره­های خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت باشند.

گفتنی است که در محتوای سوره، جنبه انذار بر تبشیر غلبه دارد. از این رو جهت هدایتی سوره با این بیان قابل طرح است: «رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت: در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند».

[۱]. تقابل «عاملة ناصبة» با «لسعیها راضیة» می­فهماند که ظرف «عاملة»، دنیا و ظرف «ناصبة»، آخرت است (المیزان، ج۲۰، ص۲۷۳). [ نظرات / امتیازها ]

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق نخست

فضای سخن: این سیاق در فضای انجام اعمالی خارج از چارچوب قوانین الهی است. در نقطه مقابلِ سعی و تلاشی که مطابق قوانین الهی است؛ به قرینه بجا بودن آیات، بویژه (…عاملة ناصبة… لسعیها راضیة…).
جهت هدایتی: آیه ۱ به صورت مجمل از رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۲ تا ۱۶ این مجمل را در دو فراز با معرفی دو گروه در این رویداد تفصیل داده است. فراز نخست از آیه ۲ تا ۷ و فراز دوم از آیه ۸ تا ۱۶٫

‌أ. فراز نخست: آیه ۲ از چهره­هایی خوار و زبون در رویداد فراگیر قیامت سخن گفته است. آیه ۳ آنان را با وصف «عمل­کننده رنجور» معرفی کرده و آیات ۴ تا ۷ به عذاب سخت آنان اشاره کرده است.

‌ب. فراز دوم: آیه ۸ از چهره­هایی خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۹ آنان را با وصف «رضایتمندی از تلاش خود» معرفی کرده و آیات ۱۰ تا ۱۶ به پاداش آنان اشاره کرده است.

وحدت اسلوب بیانی این دو فراز، راهنمای خوبی برای کشف جهت هدایتی این سیاق است: «اقسام چهره­­ها در رویداد فراگیر قیامت: چهره­هایی خوار و زبون که از اعمالشان جز رنج، نصیبی نبرده­اند و عذاب می­شوند و چهره­هایی خرم و شاداب که از تلاش خویش رضایت دارند و پاداش می­گیرند».

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق دوم

فضای سخن: مطلب اول از این سیاق در فضای انکار ربوبیت پروردگار بجاست. مطلب دوم از این سیاق، تابع مطلب نخست است. بجا بودن آیات این مطلب، قرینه­ای بر اصرار رسول حق(صلی‏الله‏علیه‏وآله) بر ایمان آوردن کافران به ربوبیت است و بی­تردید، اصرار آن حضرت ناشی از لجاجت کافران است. بدین ترتیب، فضای این سیاق، انکار لجوجانه ربوبیت است.
جهت هدایتی: نخستین گام در تشخیص جهت هدایتی این سیاق، فهم منسجم هر یک از مطالب آن است:

‌أ. مطلب نخست: آیات این مطلب با لحنی توبیخ­آمیز، از عدم توجه به کیفیت آفرینش شتر، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و گسترده شدن زمین سؤال می­کند. هدف چیست؟ از تکرار واژه «کیف» می­توان فهمید که هدف، توجه دادن به تدبیر مشهود در خلق این پدیده­هاست. آری، اصل آفرینش از کیفیت آفرینش جدا نیست و به همین دلیل، خلق از تدبیر جدا نیست و نیز آفریدگار، پروردگار هم هست.

‌ب. مطلب دوم: رویکرد آیه ۲۱ و ۲۲ فرمان تذکر به رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و تثبیت آن حضرت در جایگاه تذکر است. رویکرد آیه ۲۳ تا ۲۶ تهدید پشت­کنندگان به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کافران به دعوت آن حضرت است. ارتباط این دو رویکرد روشن است؛ هرچند که سیاق سوره حاکی از اصالت رویکرد دوم است.

ربوبیت خدای خالق (مطلب اول)، محتوای تذکری است که رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) بر آن فرمان یافته است (مطلب دوم). بدین ترتیب، جهت هدایتی این سیاق چنین است: «تهدید پشت­کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی: کسانی که به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت خدای خالق، پشت می­کنند و کفر می­ورزند، منتظر عذاب سخت خدا در روز قیامت باشند». [ نظرات / امتیازها ]

این سوره دارای دو سیاق است: آیه ۱ – ۱۶ و آیه ۱۷ – ۲۶٫

وجه گسست سیاق دوم از سیاق نخست: انفصال ادبی و مفهومی آیه ۱۷ از آیات پیشین.

پیوست درونی سیاق دوم: این سیاق دارای دو مطلب است: آیه ۱۷ تا ۲۰ و ۲۱ تا ۲۶٫ قرینه اتصال سیاقی این دو دسته، وجود «فاء» و وابستگی مفهومی دسته دوم به دسته نخست است. بدین بیان که امر به تذکر (فذکر) در دسته دوم، در ادامه دسته نخست، معنای روشنی دارد و با قطع نظر از دسته اول، مبهم خواهد بود. [ نظرات / امتیازها ]

آری، منکران لجوج ربوبیت آفریدگار، برای خدا حق تشریع هم قائل نمی­شوند و به جای عمل به دستورات و فرامین پروردگار، مطابق هوای نفس و منافع زودگذر مادی خویش عمل می­کنند و مسلماً چنین عملی، نتیجه­ای جز خستگی نخواهد داشت. در نقطه مقابل، کسانی که به ربوبیت آفریدگار مؤمن باشند، اعمالشان مطابق تشریع پروردگار و منتهی به جزای خیر است و در رویداد فراگیر قیامت، از سعی خویش در دنیا راضی و خشنود خواهند بود و این رضایت در چهره­هایشان هویدا خواهد شد.

با اندک توجهی به کیفیت آفرینش، تدبیر و ربوبیت را از خالقیت جدا نخواهیم پنداشت و گرفتار کفر به ربوبیت نمی­گردیم. کیفیت خلق شتران، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و تسطیح زمین، به وضوح بر ربوبیت خالق آنها دلالت دارد؛ بدین ترتیب، با این وجود چه جایی برای کفر به ربوبیت الهی باقی خواهد بود؟

به رغم این، می­بینیم که کسانی بر کفر به ربوبیت پافشاری می­کنند؛ تا جایی که رسول مکرم و شفیق اسلام(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) را به اصرار وامی­دارند، اما خدای متعالی چنین ره می­نماید که تذکر کافی است و نیازی به اصرار نیست؛ زیرا بازگشت همگان به سوی خداست و حساب همگان بر عهده خداست. بنابراین هر کس از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی رویگردان باشد و به ربوبیت خدا کفر ورزد، به عذابی سخت گرفتار خواهد شد.

رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت

در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند.
[ نظرات / امتیازها ]

در تقسیم بندی سوره می‌توان سوره را سه دسته در نظر گرفت که دسته سوم که «فذکر» است به هر دو دسته قبلی متفرع باشد، در دسته اول روز قیامت را گفته و در دسته دوم ربوبیت را گفته، وقتی که دسته سوم به دو دسته اول و دوم متفرع می‌شود، پیام سوره می‌شود:

پیامبر! تو به مردم تذکر بده به اینکه ربوبیت را قبول کنید والا در روز قیامت شما همان وجوه یومئذ خاشعه خواهید بود. و این یک نگاهی دقیق به آنچه که گفته شده است، اضافه می‌کند و آن اینکه در بیان قبلی گفته شد: تذکر پیامبر به ربوبیت ولی با این بیان می‌شود: تذکر پیامبر به ربوبیت و به قیامت. [ نظرات / امتیازها ]

تهدید پشت کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی.

کسانی که به تذکر رسول خدا برای هدایت به ربوبیت خدای خالق پشت می‌کنند و کفر می‌ورزند، منتظر عذاب سخت خدا در روز قیامت باشند.

شاید کسی سوال کند که در دسته دوم سیاق دوم، شما جهت را در «تولی و کفر» جستجو کردید و در آخر جهت هدایتی شد تهدید پشت کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی؛ سرّ این مسئله در چیست؟

سرّ این مسئله به ارتباط دو سیاق در سوره برمی‌گردد، یعنی در سیاق اول دو وجوه خاشعه و یک وجوه ناعمه وجود داشت، در ادامه و در دسته اول سیاق دوم با وجوه خاشعه کار داشت و در دسته دوم این سیاق هم با «لست علیهم بمصیطر» به ما خبر می‌دهد که در واقع تذکر دادن پیامبر به نقطه‌ای رسیده که حضرت مستعصل است که چرا مردم ایمان نمی‌آروند، یعنی ایشان انتظار دارند که آنها ایمان بیاورند ولی اینها ایمان نمی‌آروند.

و باز در ادامه چیزی که حلقه وصل سیاق دوم با سیاق اول می‌شود: همین آیات مَنْ تَوَلَّى وَکَفَرَ (٢٣)فَیُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذَابَ الأکْبَرَ (٢۴)إِنَّ إِلَیْنَا إِیَابَهُمْ (٢۵)ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ (٢۶)

و از این حلقه وصل دو سیاق می‌توان فهمید که جهت کدام سمت است.

سیاق دوم سرّ تقسم انسانها به دو دسته «خاشعه» و «ناعمه» در «حدیث الغاشیه» که در سیاق اول مطرح شده است را بیان می‌کند که سرّ آن پشت کردن به تذکر پیامبر مبنی بر توحید ربوبی است. یعنی هر سه مفهوم اعتقادی توحید و نبوت و معاد در سوره با ترکیب زیبایی در سوره وجود دارند.

کسانی در قیامت دارای وجوه خاشعه هستند که به تذکر پیامبر پشت کردند و به توحید ربوبی کافر شدند.

بنابراین با توجه به ارتباط دو سیاق جهت هدایتی این گونه بیان می‌شود:

[ نظرات / امتیازها ]

رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا و کفر به ربوبیت.

در رویداد فراگیر قیامت کسانی که به تذکر پیامبر برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می‌کنند و کفر می‌ورزند، صاحب چهره‌هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت بهره‌ای ندارند و به سختی عذاب می‌شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می‌پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می‌آورند، صاحب چهره‌هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می‌رسند.
[ نظرات / امتیازها ]

بسم الله الرحمن الرحیم
غشا بمعنى پوشیدن و پوشانیدن آمده و یکى از اسماء قیامت غاشیه است و قیامت را غاشیه نامیده باعتبار آنکه عذاب کفّار را فرا میگیرد. خطاب برسول اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم است که آیا تو خبر دار شده‏اى از حکایت غاشیه؟ [ نظرات / امتیازها ]

سوره غاشیه در مکه نازل شده و شامل بیست و شش آیه و هفتاد و دو کلمه و سیصد و هشتاد و یک حرف میباشد.
در خواص و ثواب تلاوت این سوره ابن بابویه از حضرت صادق(ع) روایت کرده فرمود: هر کس سوره غاشیه را در نمازهای واجب و مستحب تلاوت کند خداوند در دنیا رحمت خود را باو بپوشاند و در آخرت او را از عذاب دوزخ ایمن دارد.

در خواص القرآن از پیغمبر اکرم(ص) روایت کرده فرمود هر کس این سوره را قرائت کند خداوند حسابش را آسان گرداند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]