(یا ایها الذین امنوا ما لکم اذا قیل لکم انفروا فی سبیل الله اثاقلتم الی الارض ارضیتم بالحیوه الدنیا من الاخره فما متاع الحیوه الدنیا فی الاخره الاقلیل ): (ای کسانی که ایمان آورده اید، شما را چه شده که زمانی که به شما گفته می شود در راه خدا کوچ کنید به زمین سنگینی می کنید و در امر کوچ سستی می نمایید،آیا از آخرت به زندگی دنیا راضی شده اید؟ با آنکه بهره زندگی دنیا درآخرت جز اندکی نیست )، منظور از(نفر) یعنی کوچ و در اینجا سفر کردن به قصدجهاد است ، و (تثاقل در زمین ) یعنی گرایش و تمایل به ماندن ، در اینجا یعنی اهمال کردن در امر خروج و جهاد، می فرماید: ای مؤمنان چه شده که وقتی رسول ما به شما می گوید که برای جهاد بیرون شوید، تثاقل و کندی می کنید، مثل اینکه میلی به جهاد ندارید و از زندگی جاوید آخرت به زندگی دنیا کفایت نموده اید؟ اگر چنین است که بهره های دنیوی مثل حب حیات و مال و لذائذ ومصالح و متاع دنیوی را بر آخرت ترجیح داده اید و جویای راحتی و استقرار درمکان خود هستید، بدانید که آخرت زندگی حقیقی و جاوید است و بهره های دنیوی در زندگی مادی دنیا نسبت به زندگی آخرت جز یک امر بسیار حقیر واندک چیزی نیست و لذا هیچ مؤمنی از امر خروج برای جهاد سستی نمی کند جزاینکه در ایمانش سستی و ضعفی باشد، (از روایات استفاده می شود که این آیات در رابطه با جنگ تبوک نازل شده است ) . [ نظرات / امتیازها ]

1299. The immediate reference is to the expedition to Tabuk (A.H. 9), for which see the Introduction to this Surah. But the lesson is perfectly general. When a call is made on behalf of a great cause, the fortunate ones are those who have the privilege of responding to the call. The unfortunate ones are those who are so engrossed in their parochial affairs that they turn a deaf ear to the appeal. They are suffering from a spiritual disease.
1300. (Cf. 13:26 ). The choice is between two courses: will you choose a noble adventure and the glorious privilege of following your spiritual leader, or grovel in the earth for some small worldly gain or for fear of worldly loss? The people who hesitated to follow the call of TabTik were deterred by (1) the heat of the summer, in which the expedition was undertaken on account of the threat to the existence of the little community, and (2) the fear of losing the fruit harvest, which was ripe for gathering. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه" اثاقلتم" اصلش" تثاقلتم" بوده مانند" ادارکوا" که اصلش" تدارکوا" بوده، و همچنین کلماتى دیگر نظیر آن، و گویا در این کلمه معناى میل نهفته شده، و به همین جهت با کلمه" الى" متعدى شده، و گفته شده است:" اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ" و معنایش این است که با گرانى میل کردید بسوى زمین، و یا این است که تثاقل ورزیدید در حالى که میل مى‏کردید به زمین. و مقصود از" نفر در راه خدا" سفر کردن براى جهاد است." أَ رَضِیتُمْ بِالْحَیاةِ الدُّنْیا مِنَ الْآخِرَةِ" مثل اینکه در اینجا در کلمه" رضا" معناى قناعت نهفته که با حرف" من" متعدى است، هم چنان که خود ما هم مى‏گوئیم:" من از مال به خوبش راضیم" یعنى قانعم، و یا مى‏گوئیم:" من از همه این مردم به دوستى با فلانى راضیم" یعنى قانعم. و بنا بر این، در حقیقت در کلام نوعى عنایت مجاز بکار رفته، و چنین مى‏فهماند که زندگى دنیا یک درجه پستى از زندگى آخرت است، و زندگى دنیا و آخرت یکى حساب شده، و مردم مورد نظر آیه از این زندگى به درجه پستش قناعت کرده‏اند و جمله" فَما مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِیلٌ" هم به این عنایت مجاز، اشعار دارددر این آیه و آیه بعدش به مؤمنین عتابى شدید و تهدیدى سخت شده، و هم چنان که در روایات شان نزول آمده، این آیات با داستان جنگ تبوک انطباق دارد. [ نظرات / امتیازها ]

شأن نزول
(آیه 38) از «ابن عباس» و دیگران نقل شده که این آیه و آیه بعد در باره جنگ «تبوک» نازل گردیده است.
در روایات اسلامى آمده است که پیامبر معمولا مقاصد جنگى و هدفهاى نهایى خود را قبل از شروع جنگ براى مسلمانان روشن نمى ساخت تا اسرار نظامى اسلام به دست دشمنان نیفتد، ولى در مورد «تبوک» چون مسأله شکل دیگرى داشت قبلا با صراحت اعلام نمود که ما به مبارزه با «رومیان» مى رویم زیرا مبارزه با امپراتور روم شرقى کار ساده اى نبود، و مى بایست مسلمانان براى این درگیرى بزرگ کاملا آماده شوند و خودسازى کنند.
به علاوه فاصل میان مدینه و سرزمین رومیان بسیار زیاد بود، و از همه گذشته فصل تابستان و گرما و برداشت محصول غلات و میوه ها بود.
همه این امور دست به دست هم داده و رفتن به سوى میدان جنگ را فوق العاده بر مسلمانان مشکل مى ساخت، تا آنجا که بعضى در اجابت دعوت پیامبر(صلى الله علیه وآله) تردید و دودلى نشان مى دادند!
این دو آیه نازل شد و با لحنى قاطع و کوبنده به مسلمانان هشدار داد و اعلام خطر کرد و آنها را آماده این نبرد بزرگ ساخت.

تفسیر
همان گونه که در شأن نزول گفتیم، آیه فوق ناظر به جریان جنگ «تبوک» است.
«تبوک» منطقه‏اى است میان «مدینه» و «شام» که اینک مرز کشور «عربستان سعودى» محسوب مى‏شود، و در آن روز نزدیک سرزمین امپراتورى روم شرقى که بر شامات تسلط داشت محسوب مى‏شد. این واقعه در سال نهم هجرى یعنى حدود یک سال بعد از جریان فتح مکّه روى داد.
قرآن با شدت هر چه تمامتر مردم را به جهاد دعوت مى‏کند، گاهى به زبان تشویق، و گاهى به زبان ملامت و سرزنش، و گاهى به زبان تهدید، با آنها سخن مى‏گوید و از هر درى براى آماده ساختن آنها وارد مى‏شود.
نخست مى‏گوید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! چرا هنگامى که به شما گفته مى‏شود در راه خدا و به سوى میدان جهاد حرکت کنید سستى و سنگینى به خرج مى‏دهید»؟ (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ما لَکُمْ إِذا قِیلَ لَکُمُ انْفِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ).
سپس با سخن ملامت آمیزى مى‏گوید: «آیا به این زندگى دنیا، این زندگى پست و زود گذر و ناپایدار، به جاى زندگى وسیع و جاویدان آخرت راضى شدید»؟
(أَ رَضِیتُمْ بِالْحَیاةِ الدُّنْیا مِنَ الْآخِرَةِ). «با این که فوائد و متاع زندگى دنیا در برابر زندگى آخرت یک امر ناچیز بیش نیست» (فَما مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِیلٌ).
چگونه یک انسان عاقل تن به چنین مبادله زیانبارى ممکن است بدهد؟
و چگونه متاع فوق العاده گرانبها را به خاطر دستیابى به یک متاع ناچیز و کم ارزش از دست مى‏دهد؟ [ نظرات / امتیازها ]

بعد از آن عتاب فرماید مؤمنان به تکاهل در جهاد را: یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا :اى کسانى که ایمان آورده اید مٰا لَکُمْ إِذٰا قِیلَ لَکُمُ :چه شده است شما را که وقتى بخواند مر شما را رسول و بفرماید، اِنْفِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ :بیرون روید به جهاد در راه خدا با مشرکین اِثّٰاقَلْتُمْ إِلَى اَلْأَرْضِ :اظهار ثقالت و سنگینى نمودید در خروج، و به زمین و مکان خود اقامه کردید

شأن نزول: در تفسیر شیخ ابو الفتوح رازى (قدس اللّه سره) بعد از حرب طائف، پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله عازم غزوۀ تبوک شد بعضى مریض، و روزگار عسرت و تنگى و زمان قحطى بود وقت آمدن، میوه رسیده، مردم را دل نمى داد که وطن رها کرده به جهاد روند، لذا جمعى تکاسل و تغافل ورزیدند؛ آیۀ شریفه در توبیخ و تقریع ایشان نازل شد که: اى مؤمنان، چه شده است شما را که وقتى پیغمبر مکرم صلّى اللّه علیه و آله شما را دعوت به جهاد نماید سنگین آمده تغافل کنید، و مایل و راغب به خروج نباشید نزد جبائى آیه عموم، لکن ارادۀ خصوص شده، زیرا تکاهل مخصوص جمعى از مؤمنین بود نه تمام ایشان

أَ رَضِیتُمْ بِالْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا مِنَ اَلْآخِرَةِ :آیا راضى شدید به زندگانى دنیا بدل از آخرت فَمٰا مَتٰاعُ اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا فِی اَلْآخِرَةِ إِلاّٰ قَلِیلٌ :پس نیست بهرۀ زندگانى دنیا در جنب آخرت مگر اندکى، زیرا متاع دنیا فانى و لکن نعیم آخرت باقى است

حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام در ذیل خطبۀ (113) فرماید: و اعلموا انّ ما نقص من الدّنیا و زاد فى الآخرة خیر ممّا نقص من الآخرة و زاد فى الدّنیا فکم من منقوص رابح و مزید خاسر انّ الّذى امرتم به اوسع من الّذى نهیتم عنه و ما احلّ لکم اکثر ممّا حرّم علیکم فذروا ما قلّ لما کثر

یعنى: بدانید آن چیزى که ناقص شود از دنیا و زیاد شود بر آخرت، بهتر است از چیزى که ناقص شود از آخرت و زیاد شود بر دنیا، پس چه بسا کم شده اى که باعث ربح و منفعت است، و بسا زیاده اى که موجب ضرر و خسارت بتحقیق آنچه خداى تعالى امر به آن فرموده، یعنى سعى در آخرت وسیع تر است از چیزى که نهى فرموده یعنى کوشش بر دنیا و چیزى که حلال شده براى شما اکثر است از حرام، پس ترک نمائید آنچه اندک است براى چیزى که بسیار است، و چیزى که ضیق است براى چیزى که وسعت دارد

تبصره جهاد بر دو قسم است: اول: جهاد اصغر، یعنى حرب با دشمنان خدا به اذن پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله یا امام علیه السّلام

دوم: جهاد اکبر، یعنى مجاهده با نفس در ارتکاب معاصى؛ و اولى گرچه به سبب غیبت امام عصر عجل اللّه فرجه متروک است، لکن دومى باقى و عموم مکلفین مأمورند به آن

در وسائل عن الصّدوق باسناده عن الصّادق علیه السّلام قال: من ملک نفسه اذا رغب و اذا رهب و اذا اشتهى و اذا غضب و اذا رضى حرّم اللّه جسده على النّار

در وسائل از حضرت صادق علیه السّلام مروى است که فرمود: هرکه مالک نفس خود شود، وقتى مایل به چیزى گردد، و زمانى که بترسد، و هنگامى که اشتها به طعام دارد، و وقتى که غضب نماید، و زمانى که راضى شود؛ در این احوال، عنان نفس را به دست، و نگذارد مخالفت رضاى الهى نماید

حق تعالى، حرام فرماید بدن او را بر آتش جهنم [ نظرات / امتیازها ]

«مٰا لَکُمْ إِذٰا قِیلَ لَکُمُ اِنْفِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ اِثّٰاقَلْتُمْ » 38 طبرى: مجاهد گفته است: پس از فتح مکّه و جنگ حنین و طائف مسلمانان مأمور به جنگ تبوک شدند و هنگام تابستان بود و رسیدن میوه و مردم مى خواستند رنج گرما نبینند و از میوه هاى خود بهره مند شوند و سفر و جنگ بر آنها دشوار بود، با این آیه تنبیه شدند

مجمع: جمله ى «اِثّٰاقَلْتُمْ » تلفّظى است از «تثاقلتم» که تاء تبدیل به ثاى سه نقطه شده است و ادغام شده است و براى امکان تلفّظ ، همزه به اوّل افزوده شده است و معنى چنین است: مایل شدید که در سرزمین خود بمانید، و جبّائى گفته است مقصود از این عدّه اى از مردم هستند نه همگى [ نظرات / امتیازها ]

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا مٰا لَکُمْ إِذٰا قِیلَ لَکُمُ اِنْفِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ اِثّٰاقَلْتُمْ إِلَى اَلْأَرْضِ الخ در شأن نزول آیه گفته اند این آیه راجع به جنگ تبوک است در سنه عشر پس از بازگشت مسلمانها از طائف رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلّم آنها را طلبید و گفت براى جهاد با کفار بیرون روید در آن موقع قحطى و شدت گرما و راه دور با کثرت عدد کفار توأم گردیده بود این بود که این امر بر مؤمنین دشوار آمد و تهاون و سستى کردند،و گویند رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلّم سفرى نکرده بود که دورتر و شدیدتر از این سفر باشد آن وقت این آیه نازل گردید

(اِثّٰاقَلْتُمْ ) در اصل(تثاقلتم)بوده[تا]را در[ثا]ادغام کردند چون قریب المخرج بودند پس الف وصل در ابتدایش درآوردند تا ممکن باشد ابتداء به آن

(مٰا لَکُمْ ) [بما]استفهامى عتاب مى نماید و مؤمنین را توبیخ مى کند که اى مؤمنین چیست شما را که وقتى بشما گفته شد بیرون روید و در راه خدا جهاد نمائید شما تهاون و سستى مى نمائید و به زمین دل بسته اید و حیات دنیاى دنى خود را برمى گزینید بر حیات آخرت یعنى دنیاى پست فانى را گرفته اید و آخرت باقى را رها کرده اید درصورتى که حیات دنیا نسبت بحیات جاودانى نیست مگر چیزى اندک [ نظرات / امتیازها ]

نکته ها:
این آیه اشاره به جنگ تبوک دارد که برخى از شرکت در آن سستى نشان مى دادند عوامل و بهانه هاى سستى، فاصله ى زیاد مدینه تا تبوک (حدود 600 کیلومتر)، گرمى هوا، فصل برداشتِ محصول و تبلیغات منافقان نسبت به عظمت و قدرت سپاه روم بود [ نظرات / امتیازها ]

یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا مٰا لَکُمْ إِذٰا قِیلَ لَکُمُ اِنْفِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ اِثّٰاقَلْتُمْ إِلَى اَلْأَرْضِ

هنگامى که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله براى شرکت در غزوۀ تبوک به مسلمانان آماده باش داد، این کار بر عدّه اى از آنان دشوار آمد و آنها ماندن در سرزمین و خانه هایشان را [بر شرکت در جنگ] ترجیح دادند عادت پیامبر صلّى اللّه علیه و آله آن بود که هرگاه به قصد غزوه اى بیرون مى رفت، به مردم چنین وانمود مى کرد که وى به جاى دیگرى مى رود؛ زیرا صلاح جنگ در پنهان کارى است، لکن رفتن به این غزوه را آشکارا اعلام کرد، تا مردم از مشکلات و دشوارى هایى که در آن خواهند دید آگاه باشند برخى از مفسران تأخیر و شرکت نکردن برخى از افراد را در این جنگ، چنین توجیه مى کنند که در آن هنگام، هوا به شدّت گرم بود، مردم براثر کمبود خوراک در تنگنا قرار داشتند و زمان چیدن میوه هاى مدینه فرارسیده بود در هر حال، خطاب، طبیعتا متوجّه کسانى است که از شرکت در جهاد خوددارى کرده بودند و خداوند آنان را مورد سرزنش قرار داده، مى گوید: أَ رَضِیتُمْ بِالْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا مِنَ اَلْآخِرَةِ فَمٰا مَتٰاعُ اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا فِی اَلْآخِرَةِ إِلاّٰ قَلِیلٌ ؛ یعنى آیا ایمان و خردتان سزاوار مى داند که شما نعمت پست و نابودشدنى دنیا را بر نعمت باارزش و همیشگى آخرت ترجیح دهید؟ [ نظرات / امتیازها ]