(و سیجنبها الاتقی ):(و بزودی افرادی که با تقواترند از آن آتش دورمی شوند) [ نظرات / امتیازها ]

1 - کسانى که از همه باتقواتر و داراى مراقبت بیشتراند، از آتش دوزخ دور گردانده خواهند شد.

و سیجنّبها الأتقى

«جَنَبْتُ»; یعنى، دور ساختم (مفردات) و باب تفعیل آن، براى مبالغه است. بنابراین «یُجنّب»; یعنى، به طور کامل دور نگه داشته مى شود.

2 - امدادهاى ویژه الهى، مایه دور ماندن اهل تقوا از آتش دوزخ است.

و سیجنّبها

فعل «یُجنّب» گرچه مجهول است، ولى به قرینه «إلاّ ابتغاء وجه ربّه» در آیات بعد، این موهبت را خداوند در اختیار آنان مى گذارد.

3 - وعده رهایى تقواپیشگان از آتش دوزخ، حتمى و تخلّف ناپذیر است.

سیجنّبها الأتقى

حرف «سین» براى تأکید بر وعده است.

4 - مراقبت خویش از تکذیب هدایت هاى الهى و انذارهاى او و مصون داشتن خود از پیامدهاى آن، از ویژگى هاى با تقواترین انسان ها است.

الذى کذّب و تولّى . و سیجنّبها الأتقى

وصف «الأتقى» ـ به قرینه آیه قبل ـ ناظر به پرهیز از تکذیب و تولّى است; بنابراین تمام مؤمنان را شامل است. گفتنى است که محافظت خود از تکذیب و تولّى، (مراقبت هاى دینى) در مقایسه با پرهیز از خسارت هاى مالى و بدنى، (مراقبت هاى غیر دینى) مفیدتر و برتر است. از این رو همه افرادى که تقواى دینى دارند، از کسانى که مراقب خطرهاى غیر دینى اند; متقى تر (أتقى) معرفى شده اند.

5 - تفاوت درجات تقواپیشگان با یکدیگر

الأتقى

مراد از تقوا در وصف «الأتقى»، چنانچه تقواى مصطلح باشد، آیه شریفه تنها به بیان فرجام باتقواترین افراد پرداخته و درباره دیگر تقواپیشگان بیانى ندارد و به تعبیرى دیگر مى توان گفت: در این آیات غرض تنها مقایسه اوج تقوا با اوج شقاوت است; گرچه هیچ فرد متقى به آتش نسوزد و هیچ شقاوتمندى از آن دور نماند.
[ نظرات / امتیازها ]

در ادامه آیات در مورد گروهى دیگر از انسان ها مى فرماید:

وَ سَیُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى

و به زودى پاک ترین و پرواپیشه ترین مردم از آن آتش شعله ور دور داشته مى شود.

همان کسى که دارایى خود را در راه خدا انفاق مى کند، تا پاکى جوید و جان خویشتن و دارایى اش پاک و پاکیزه گردد؛ او در این کار، نه در اندیشه ریاکارى است و نه شهرت و خودنمایى. [ نظرات / امتیازها ]

سپس سخن از گروهى مى گوید که از این آتش شعله ور سوزان برکنارند، مى فرماید: به زودى با تقواترین مردم از این آتش سوزان دور داشته مى شود (و سیجنبها الاتقى ). [ نظرات / امتیازها ]

[17] کسی‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌خدا‌ می‌ترسد ‌در‌ حقیقت‌ ‌از‌ آتش‌ خشم‌ ‌او‌ می‌ترسد.

نمازش‌ ‌او‌ ‌را‌ حفظ می‌کند، روزه‌اش‌ ‌او‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ آتش‌ دور می‌سازد، انفاقش‌ مانع‌ رسیدن‌ آتش‌ خشم‌ الهی‌ ‌به‌ ‌او‌ می‌شود و نیت‌ پاک‌ ‌او‌ وی‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ آتش‌ فروزان‌ نگه‌ می‌دارد:

«وَ سَیُجَنَّبُهَا الأَتقَی‌‌-‌ و ‌از‌ ‌آن‌ دور گردانده‌ می‌شود ‌آن‌ ‌که‌ پرهیزگارتر ‌است‌.»

چرا پروردگار ‌ما نگفت‌: «التّقی‌ پرهیزگار»! شاید بدان‌ سبب‌ ‌که‌ تقی‌ ‌که‌ ‌به‌ تراز اتقی‌ نرسیده‌، ممکن‌ ‌است‌ مرتکب‌ بعضی‌ خطاها ‌شده‌ و استحقاق‌ لهیبی‌ ‌از‌ آتش‌ ‌به‌ اندازه ‌آن‌ پیدا کرده‌ ‌باشد‌‌-‌ ‌اگر‌ ‌خدا‌ ‌او‌ ‌را‌ نبخشیده‌ ‌باشد‌، و خداوند متعال‌ گفته‌ ‌است‌: وَ آخَرُون‌َ مُرجَون‌َ لِأَمرِ اللّه‌ِ إِمّا یُعَذِّبُهُم‌ وَ إِمّا یَتُوب‌ُ عَلَیهِم‌ وَ اللّه‌ُ عَلِیم‌ٌ حَکِیم‌ٌ.«6»

‌آن‌ شقی‌ ‌را‌ ‌که‌ مرتکب‌ بعضی‌ ‌از‌ گناهان‌ ‌شده‌، خداوند متعال‌ می‌آمرزد، چنان‌ ‌که‌ ‌خود‌ گفته‌ ‌است‌: إِن‌َّ اللّه‌َ لا یَغفِرُ أَن‌ یُشرَک‌َ بِه‌ِ وَ یَغفِرُ ما دُون‌َ ذلِک‌َ لِمَن‌ یَشاءُ وَ مَن‌ یُشرِک‌ بِاللّه‌ِ فَقَدِ افتَری‌ إِثماً عَظِیماً.«7»

روایت‌ امام‌ باقر‌-‌ ‌علیه‌ ‌السلام‌‌-‌: «النیران‌ بعضها دون‌ بعض‌»،«8» ‌به‌ همین‌ امر اشاره‌ دارد.

بدین‌ گونه‌ سیاق‌ قرآن‌ دو حالت‌ کاملا متقابل‌ ‌را‌‌-‌ بدان‌ صورت‌ ‌که‌ شب‌ مقابل‌ روز ‌است‌‌-‌ ‌به‌ عنوان‌ مثلی‌ ‌برای‌ اختلاف‌ دو گونه‌ سعی‌ و تلاش‌ آورده‌ ‌است‌. [ نظرات / امتیازها ]

وَ سَیُجَنَّبُهَا الأَتقَی‌ الَّذِی‌ یُؤتِی‌ مالَه‌ُ یَتَزَکّی‌:

بیان‌ آنستکه‌ اهل‌ ایمان‌ ‌که‌ مال‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌برای‌ تأمین‌ مصالح‌ عمومی‌ و بزیر دستان‌ بذل‌ می‌نماید و بمنظور جلب‌ رضایت‌ پروردگار ‌باشد‌ ‌از‌ آتش‌ دوزخ‌ بطورحتم‌ ایمن‌ خواهد ‌بود‌ و جمله‌ (الأَتقَی‌) افعل‌ التفضیل‌ مراد کسی‌ ‌است‌ ‌که‌ بمنظور تأمین‌ مصالح‌ عمومی‌ و نیز بمنظور اداء وظیفه‌ ‌از‌ مال‌ ‌خود‌ بقدر وسع‌ و مقرر بذل‌ نماید مقابل‌ فرد تقی‌ ‌که‌ ‌برای‌ تأمین‌ مصالح‌ بذل‌ نماید بدون‌ اینکه‌ منظور اداء وظیفه‌ و جلب‌ رضایت‌ پروردگار ‌باشد‌ و هم‌چنین‌ کسیکه‌ ‌برای‌ علاقه‌ بمال‌ و آسایش‌ ‌خود‌ ‌از‌ بذل‌ مال‌ و اداء وظیفه‌ مالی‌ خودداری‌ نماید. [ نظرات / امتیازها ]

و سیجنبها الاتقی الذی یؤتی ماله یتزکی و ما لاحد عنده من نعمة تجزی کلمه تجنب به معنای دور کردن است ، و ضمیر در سیجنبها به آتش بر می‏گردد ، و معنای آیه این است که : به زودی کسی که مصداق اتقی باشد از آتش دور می‏شود .

و مراد از کلمه اتقی هر کسی است که از شخصی دیگر باتقواتر باشد ، و بیش از او از مخاطر پروا کند ، چون بعضی از مردم تنها این مقدار با تقوا هستند که از اتلاف نفوسو کشتن مردم پرهیز می‏کنند ، و بعضی هستند که تنها از فساد اموال می‏پرهیزند ، و بعضی هستند که چون از فقر می‏ترسند ، به همین جهت از انفاق مال در راه خدا خودداری می‏کنند ، و همچنین بعضی هستند که از خدا می‏پرهیزند ، و مال خود را در راه رضای او انفاق می‏کنند ، و از همه این چند طایفه باتقواتر آن کسی است که از خدا پروا نموده مال خود را در راه او انفاق می‏کند ، و به عبارت دیگر کسی است که از خسران آخرت می‏پرهیزد ، و به همین انگیزه مال خود را انفاق می‏کند .


ترجمة المیزان ج : 20ص :516

پس مفضل علیه کلمه اتقیکسی است که با دادن مال از خدا نمی‏پرهیزد ، هر چند که از پاره‏ای مخاطر دنیوی پرهیز دارد ، و یا سایر اعمال صالح را انجام داده ، به این مقدار از خدای تعالی پروا می‏کند .

پس آیه شریفه به حسب مدلولش عام است و اختصاص به طایفه‏ای ندارد ، دلیل بر این معنا این است که کلمه اتقی را با جمله الذی یؤتی ماله توصیف کرده ، و معلوم است که این توصیف امری است عمومی ، و همچنین توصیف‏های بعدی ، و این منافات ندارد با اینکه آیات و یا همه سوره به خاطر یک واقعه خاصی نازل شده باشد ، همچنان که در روایات اسباب نزول سبب خاصی برایش ذکر شده .

و اما اطلاق مفضل علیه به طوری که شامل همه مردم از صالح و طالح شود ، و در نتیجه مفضل تنها شامل یک نفر گردد ، و یا یک نفر در هر عصر بشود ، و معنا چنین گردد که از میان همه مردم تنها آن یک نفری داخل دوزخ نمی‏شود که از همه باتقواتر است ، و نیز در جمله قبلی معنا چنین شود که داخل دوزخ نمی‏شود مگر تنها آن یک فردی که در هر عصر از سایرین شقی‏تر باشد ، توجیهی است که به هیچ وجه سیاق آیات اول سوره با آن مساعدت ندارد ، و همچنین با انذار عمومی که در جمله فانذرتکم نارا تلظی شده نمی‏سازد ، چون معنا ندارد بگوییم : همه شما را انذار می‏کنم از آتش دوزخی که به جز یک نفر از شما در آن جاودانه نمی‏افتد ، و تنها یک نفر از شما از آن نجات می‏یابد .
[ نظرات / امتیازها ]

قوله تعـــالی: {وَ سَیُجَنَّبُهَا الْأَتْقَی الَّذی یُؤْتی‏ مالَهُ یَتَزَکَّی وَ ما لِأَحَدٍ عِنْدَهُ مِنْ نِعْمَةٍ تُجْزی‏ إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الْأَعْلی‏ وَ لَسَوْفَ یَرْضی}
"و بزودی پرهیزکار از آن آتش دوری بجوید همانکسیکه مال خود را داد و پاکی جست و نیست از برای کسی نزد او نعمتی تا پاداش داده باشد مگر برای خوشنودی پـــــروردگار خود که برتر و بزرگتر است از هر چیزی و البته بزودی در بهشت به نعمتهای همیشگی خوشنود خواهد شد".
شرف الدین از حضرت صادق ع روایت کرده فرمود: مراد از لیل دولت شیطان است که باقی و برقرار است تا زمان ظهور قائم محمد ﷺ و اتقی کسی است که نفسش را به حق عطا کند و از باطل پرهیز نماید.
در محاسن از حضرت صادق ع روایت کرده که فرمود: هنگامیکه قائم ما ع ظهور نمود غضب میکند بر منافقین و از هر هزار نفر نهصد و نود و نه نفر بقتل میرساند و اشقی دشمنان آل محمد ﷺ هستند و اتقی امیرامؤمنینع و شعیان آن حضرت باشند و در حدیث دیگر از آن حضرت روایت کرده فرمود هر کس خمس آل محمد ﷺ را به آنها عطا کند و پرهیز نماید از ولایت خلفای ثلاثه و تصدیق کند ولایت امیرالمؤمنین ع را, اراده نکند خیری را مگر آنکه خــــداوند برای او مهیا سازد و فراهم آورد و اما کسیکه بخل ورزد و در دادن خمس آل محمد ﷺ و خود را به واسطه عمل نمودنبه رای, از ائمه و اولیا خـــدا بی نیاز داند و ولایت امیرالمؤمنین ع تکذیب کند, اراده نکند چیزی از شر را, مگر آنکه برای او شر و گرفتاری فراهم و آماده گردد و فرمود پیغمبر اکرم ﷺ و امیرالمؤمنین ع و اصحاب و تابعین آنها زکات مال میدادند و امیرالمؤمنین ع در حالت رکوع انگشتری به سائلی داد و {انّما ولیّکم اللَّه و رسوله و الّذین امنوا الّذین یقیمون الصّلاة و یؤتون الزّکاة و هم راکعون} در شان حضرتش نازل شد و مراد از وما لأحد عنده من نعمة تجزى رسول اکرم ﷺ است که نعمت او پیوسته جاریست بر تمام خلایق. [ نظرات / امتیازها ]