1 - قضاوت خداوند، از حکم تمامى داوران برتر، نافذتر و متقن تر است.
ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
قاضى، در صورتى از قضاوت کنندگان دیگر حاکم تر خواهد بود که حکم او نافذتر باشد و از آن جا که اشتقاق «أحکم»، ممکن است از ریشه «حَکْم» باشد که قاموس آن را به معناى اتقان مى داند، خداوند در این آیه به متقن ترین داوران توصیف شده است.
2 - قضاوت هاى خداوند، حکیمانه ترین قضاوت ها و موافق ترین آنها با حقیقت است.
ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
اسم تفضیل «أحکم»، ممکن است از «حُکم» به معناى قضاوت باشد; یعنى، «أقضى» و نیز مى تواند از «حکمة» گرفته شده باشد; یعنى، حکیم تر. در برداشت یاد شده، معناى دوم مورد نظر است; گرچه «حاکمین» بر معناى «قضاوت کنندگان» تطبیق یافته است.
3 - برترى قضاوت خداوند بر داورى دیگران و حکمت آمیز بودن آن، حقیقتى روشن و غیر قابل انکار است.
ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
همزه استفهام در «ألیس»، براى تقریر و بیانگر وضوح مفاد آیه است.
4 - جزا دادن به اعمال، کارى بس حکیمانه و لازمه بى نظیر بودن قضاوت هاى خداوند است.
فما یکذّبک بعد بالدین . ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
برداشت یاد شده، ناظر به ارتباط این آیه با آیه قبل است که در آن، کلمه «دین» آمده بود، راغب در «مفردات» مى گوید: کلمه «دین» در مورد «طاعت» و «جزا» گفته مى شود و در معناى «شریعت» نیز به صورت استعاره به کار مى رود.
5 - توجّه به حکمت برتر خداوند، زمینه ساز پذیرش معاد
فما یکذّبک بعد بالدین . ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
6 - سرآمدبودن داورى هاى خداوند و حکیمانه بودن آن، دلیل ضرورى بودن ارشادهاى دینى است.
فما یکذّبک بعد بالدین . ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
7 - حکم نافذ و قضاوت حکیمانه خداوند، تهدیدى براى تکذیب کنندگان دین و منکران قیامت
فما یکذّبک بعد بالدین . ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
8 - داورى بى نظیر خداوند، پشتوانه اجر بى پایان مؤمنان شایسته کردار
فلهم أجر غیر ممنون ... ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
9 - استوارى ساختار انسان، نمونه اى از اتقان و استحکام بى نظیر آفریده هاى الهى است.
لقد خلقنا الإنسـن فى أحسن تقویم ... ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
«حَکْم» (بر وزن صبر) با «اِحکام» (اتقان و استحکام بخشیدن) به یک معنا است. (قاموس) تعبیر «أحکم الحاکمین»، اگر از این ریشه گرفته شده باشد، آیه شریفه مى تواند ناظر به استحکام آفریده هاى خداوند باشد که در آغاز سوره، به استحکام نمونه اى از آنها (انسان) اشاره شده بود.
10 - دین الهى، استوارترین آیین ها و متقن ترین آنها است.
فما یکذّبک بعد بالدین . ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
11 - «أحکم الحاکمین»، از اوصاف خداوند
ألیس اللّه بأحکم الحـکمین
[ نظرات / امتیازها ]
چنانکه مى فرماید: آیا خداوند بهترین حکم کنندگان و داوران نیست ؟! (الیس الله باحکم الحاکمین ).
و اگر دین را به معنى کل شریعت و آئین بگیریم معنى این آیه چنین مى شود: آیا خداوند احکام و فرمانهایش از همه حکیمانه تر و متقن تر نیست ؟ یا اینکه آفرینش پروردگار در مورد انسان از هر نظر آمیخته با حکمت و علم و تدبیر است . ولى چنانکه گفتیم معنى اول مناسب تر به نظر مى رسد.
در حدیثى آمده است موقعى که پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) سوره و التین را تلاوت مى فرمود وقتى به آیه ((الیس الله باحکم الحاکمین )) مى رسید، مى فرمود: بلى و انا على ذلک من الشاهدین : ((آرى خداوند احکم الحاکمین است و من بر این امر گواهم )). <12>
خداوندا! ما نیز گواهى مى دهیم که تو احکم الحاکمینى .
پروردگارا! خلقت ما را در بهترین صورت قرار داده اى ، توفیقى مرحمت کن تا عمل و اخلاق ما نیز در بهترین صورت باشد.
بارالها! پیمودن راه ایمان و عمل صالح جز به لطف تو میسر نیست ، ما را در این راه مشمول الطافت فرما.
آمین یا رب العالمین
[ نظرات / امتیازها ] أَ لَیس‌َ اللّه‌ُ بِأَحکَم‌ِ الحاکِمِین‌َ:
بیان صفت فعل پروردگار است که بشر را به بهترین نظام و قوام آفریده و نیروی خرد و اختیار باو موهبت فرموده که بر حسب نظر و داوری خود هر لحظه هر عملی را که خواهد و در آن باره قضاوت نموده بدان اقدام نماید و نیز برنامه مکتب قرآن را دسترس آنان نهاده است.
بالاخره ساحت کبریائی در تمام مراحل وسایل سیر و سلوک بشر را آماده فرموده و در اثر نیروی اختیار بشر نیز هر یک طریقی را از اطاعت و انقیاد و یا تمرد و غرور خواهد پیمود.
از اینکه بیان استفاده شد که ظهور حکم و فرمانروائی تکوینی و تشریعی ساحت پروردگار تمام شئون زندگی بشر را فرا گرفته است و لحظه‌ای بشر از سعه حکومت و فرمانروائی مقام کبریائی او خارج نخواهد بود.
بهمین قیاس در عالم قیامت که پروردگار در باره نظام اختیار بشر بررسی فرماید سیرت افراد را بظهور رساند و حکومت و فرمانروائی پروردگار در عالم قیامت بموقع اجراء گذارده خواهد شد.
نتیجه آنکه ساحت کبریائی در هر دو جهان حاکم علی الاطلاق است و مقتضای فرمانروائی پروردگار در دنیا طوری است که اشاره شد که خلقت بشر را طوری مقرر فرموده که آماده هر گونه عمل خیر و شر و صالح و طالح و نیک و بد باشد.
و هم‌چنین نیروی اختیار و خلاقیت باو موهبت فرموده که هر طریقی را که خواهد برگزیند طریقه خیر و اطاعت و صلاح را و یا طریقه فساد و غرور و خود- خواهی را که همه اینکه مراحل ظهوری از حکومت و فرمانروائی پروردگار در باره آزمایش بشر است.
[ نظرات / امتیازها ]