توضیح : شخص صاحب عمل خیر را از مصادیق کسانى مى‏کند که عمل خیر ندارند، و چنین کسى عمل خیر ندارد تا به حکم آیه مورد بحث آن را ببیند، و همچنین قاتلى که نگذاشت مقتول زنده بماند و عمل خیر انجام دهد، اعمال خیرش را به مقتول مى‏دهند، و خودش عمل خیرى ندارد تا آن را ببیند، و توبه‏کارى که گناهش مبدل به حسنه مى‏شود، براى این است که گناه موافق میل او نبوده، عواملى خارجى باعث گناهکارى او شدند، و آن عوامل کار خیر، موافق طبعشان نیست، ولى چون مى‏خواستند در بین مردم نیکوکار و موحد باشند، و بلکه رئیس و رهبر آنان باشند، لذا با زبان شکار حرف زدند، پس خوبیهاشان از خودشان نیست، لذا در قیامت بدیهاى توبه‏کاران را به آن عوامل مى‏دهند، و خوبیهاى آن عوامل را به توبه‏کاران، در نتیجه توبه‏کاران گناهى ندارند تا به حکم آیه مورد بحث در قیامت آن را ببینند، و نیز عوامل شر، کار خیرى ندارند، تا به حکم آیه مورد بحث آن را ببینند- دقت فرمایید. [ بستن توضیحات ]

توضیح : روزى که زمین به لرزه کذایى افتاد، آن لرزه و جنبشى که قرآن را عظیم شمرده است: ان زلزله الساعه شى‏ء عظیم. این زلزله فراگیر تمام کره زمین را بدون استثنا مى‏گیرد و شامل مى‏شود. در این روز زمین اخبار خود را بازگو مى‏کند. در این روز یصدر الناس مردم باز مى‏گردند. قبلا به خاک و به زمین وارد شده‏اند، در آن روز باز مى‏گردند و صادر مى‏شوند و بیرون مى‏آیند.

[ بستن توضیحات ]

توضیح : فمن یعمل مثقال ذره خیرا، و من یعمل مثقال ذره شرا یره. یکى شخص با شعور، حساس و مطمئن وقتى این جمله را بشنود یا بخواند که اگر کسى به اندازه شرى انجام دهد آن را مى‏بیند، چنین مؤمنى زندگى را چگونه مى‏بیند و چگونه زندگى خواهد کرد؟ این مؤمن از نظر خدا دورنیست. در این جهان عظیم، در این غوغایى که در زمین است، این همه انسان مى‏میرد، آن همه حوادث اتفاق مى‏افتد، این مؤمن در گوشه‏اى، در کنارى است، شاید کسى هم او را نمى‏شناسد، نه مقام و نه موقعیتى داشته است، چه بسا گمنام بوده و کسى به او اهمیت نمى‏داده است، شاید وقتى از کوچه عبور مى‏کرد و به کسى سلام مى‏کرد او را عار داشت که جوابش را بدهد، اما چون به یاد خدا بوده خدا هم او را فراموش نکرده است. الان در این لحظه‏هاى حساس که وقت احتضار است پروردگار جهان او را فراموش نکرده و از قلم نینداخته است و لطف او شامل حال این مؤمن است. خداى خود فرموده که به یاد من باشید، من به یادتان هستم، اما اگر مرا فراموش کنید من هم فراموشتان مى‏کنم و شما را وا مى‏گذارم. این مؤمن بیاد خدا بوده و سوره زلزال را مى‏خوانده است، پروردگار جهان هم به یاد اوست و او را فراموش نکرده و ملکى از جانب خود فرستاده است،آنهم ملکى کریم و بزرگوار. خود سوره اذا زلزلت هم پیش شخص به صورتى زیبا مجسم شده است.
آنگاه ملک الموت به آن فرشته بزرگوار و به سوره زلزال مى‏گوید: قد امرنى ربى ان اسمع له واطیع و لا اخرج روحه حتى یأمرنى بذلک شما براى این بنده خدا توصیه و سفارش کردید، من هم به شما اطمینان مى‏دهم که پروردگارم فرمان داده که گوش به فرمان او، این بنده خدا، این مؤمنى که در حال احتضار است و سوره زلزال را مى‏خواند است، باشم و حرفش را اطاعت کنم.
من هرگز در کار پیشى نمى‏گیرم، من مطیع فرمان خود هستم. ولا اخرج روحه و پروردگار من به من امر کرده که روح او را خارج نکنم و جان او را نگیرم حتى یأمرنى بذلک تا خود این بنده خدا به من دستور دهد و بگوید جان مرا بگیر.

[ بستن توضیحات ]

توضیح : «أن اصل واحده فی هذه الماده هو تفرق مخصوص، و هو تفرق الاعضاء و الاجزاء کل من الاخر فی مادی او معنوی»: یعنی چیزی که دارای اجزا هست، این اجزا از هم جدا شود و یا مجموعه‌ای هست که دارای اعضاء هست و اینها از هم جدا شوند هر عضو از سایر اعضا جدا شود چه در امور مادی باشد یا معنوی که این قید در بیشتر لغتها در التحقیق این هست یعنی اختصاص به امور مادی ندارد.
«و تفرق اعم من ان یکون بین الاجزا او جزئین او غیرها» تفرق اعم هست از اینکه بین اجزا باشد یا دو جزء یا غیر آن.
«فیقال تفرق زید و عمر، فتفرق فی قبال مطلق التجمع»: تفرق در نقطه مقابل مطلق تجمع هست.
«و الانفصال فی قیال مطلق الاتصال» انفصال هم در قبال مطلق اتصال هست.
«و یلاحظ فیه حصول مطلق فصل بعد وصل». آنچه که در این لغت ملاحظه می‌شود حصول مطلق انفصال بعد از وصل است.
«یومئذ لیروا اعمالهم اشتاتا ای یومئذ یخرج الناس متفرقین لمشاهده الاعمال».
مثل این که اعضای انسانها از هم جدا می‌شوند، گویا جامعه انسانی یک جامعه واحدی است که اعضای آن جامعه برای مشاهده اعمالشان از هم جدا می‌شوند.
طبق این معنی گروه بندی به معنی گروه بندی خیر و شر وجود نخواهد داشت. بلکه «یصدر الناس لیروا اعمالهم» نه به معنای به «ما هو ناس» بلکه به معنای ناس به ما هو آحاد.
مانند سوره انعام که می‌فرماید: «لقد جئتمونا فردا کما خلقناکم اول مره» شما پیش ما می‌آیید به صورت فردی همانطور که اولین بار شما را خلق کرده بودیم.
اینجا که «فرادا» می‌گوید با معنایی که التحقیق ارائه می‌‌دهد، می‌خواهد بگوید که مراد از «اشتاتا» این است که مردم محشور می‌شوند ممکن است که تصوری ایجاد شود که مردم محشور می‌‌شوند و حیثیت مردم بودن و جمع بودن در این معنا محفوظ است، ولی می‌گوید نه‌خیر؛ «یصدر الناس ولی اشتاتا» یعنی فرد فرد و متشتت الاعضاء مردم محشور می‌شوند.
بعد می‌گوید: «شتا جمع شتیت کمرضات المریض. یحشر الناس شتیتا، شتیتا، شتیتا»، یعنی مردم جدا جدا جدا محشور می‌شوند.
با این معنا آن حیثیت اجتماعی و مردمی در آن نیست و نظر به آحاد انسانهاست.

[ بستن توضیحات ]

توضیح : نگاه شما به ذره و برداشتی که از آن دارید همان ذراتی هست که جلوی نور خورشید یا چراغ قابل رویت هستند ولی ما به آنها بی‌توجهیم. و این سوال هم از همین بابت هست ولی منظور از ذره کوچکترین چیزی هست که کوچکتر از آن قابل تصور نیست و اگر این معنا را برای ذره در نظر گرفتیم، باید بگوییم که خدا می‌گوید آن کوچکترین اعمالی را که شما نادیده می‌گیرید ما به حساب می‌آوریم. یعنی این حساب و کتاب را دقیق بدان که روی کوچکترین اعمال هم حساس باش.

ولی ما نوعا گرفتار این خاصیت هستیم که به قول معروف خار را در چشم دیگران می‌بینیم ولی تیرآهن را در چشم خودمان را نمی‌بینیم. [ بستن توضیحات ]

توضیح :

نگاه شما به ذره و برداشتی که از آن دارید همان ذراتی هست که جلوی نور خورشید یا چراغ قابل رویت هستند ولی ما به آنها بی‌توجهیم. و این سوال هم از همین بابت هست ولی منظور از ذره کوچکترین چیزی هست که کوچکتر از آن قابل تصور نیست و اگر این معنا را برای ذره در نظر گرفتیم، باید بگوییم که خدا می‌گوید آن کوچکترین اعمالی را که شما نادیده می‌گیرید ما به حساب می‌آوریم. یعنی این حساب و کتاب را دقیق بدان که روی کوچکترین اعمال هم حساس باش.

ولی ما نوعا گرفتار این خاصیت هستیم که به قول معروف خار را در چشم دیگران می‌بینیم ولی تیرآهن را در چشم خودمان را نمی‌بینیم [ بستن توضیحات ]

توضیح : «فاء» که در «فمن» هست آیه ۷ و ۸ را به گذشته متفرع می‌کند. و «واو» «و من یعمل» را به «فمن یعمل» قبلی عطف کرده است. پس «واو» برای عطف این دو آیه به هم هست ولی «فاء» برای عطف این دو آیه به مجموع قبل هست. [ بستن توضیحات ]

توضیح : جواب از این سؤال این است که آیات مذکور حاکم بر این دو آیه است ، و بین دلیل حاکم و محکوم منافاتی نیست ، مثلا آیاتی که دلالت دارد بر حبط اعمال ، شخص صاحب عمل خیر را از مصادیق کسانی می‏کند که عمل خیر ندارند ، و چنین کسی عمل خیر ندارد تا به حکم آیه مورد بحث آن را ببیند ، و همچنین قاتلی که نگذاشت مقتول زنده بماند و عمل خیر انجام دهد ، اعمال خیرش را به مقتول می‏دهند ، و خودش عمل خیری ندارد تا آن را ببیند ، و توبه‏کاری که گناهش مبدل به حسنه می‏شود ، برای این است که گناه موافق میل او نبوده ، عواملی خارجی باعث گناهکاری او شدند ، و آن عوامل کار خیر ، موافق طبعشان نیست ، ولی چون می‏خواستند در بین مردم نیکوکار و موحد باشند ، و بلکه رئیس و رهبر آنان باشند ، لذا با زبان شکار حرف زدند ، پس خوبیهاشان از خودشان نیست ، لذا در قیامت بدیهای توبه‏کاران را به آن عوامل می‏دهند ، و خوبیهای آن عوامل را به توبه‏کاران ، در نتیجه توبه‏کاران گناهی ندارند تا به حکم آیه مورد بحث در قیامت آن را ببینند ، و نیز عوامل شر ، کار خیری ندارند ، تا به حکم آیه مورد بحث آن را ببینند - دقت فرمایید .
[ بستن توضیحات ]