توضیح : چه بسا مفسرینى (تفسیر فخر رازى، ج 19، ص 162) که گفته‏اند: دو ضمیر مذکور به شرک و یا استهزایى که از آیات قبل استفاده مى‏شود بر مى‏گردد، و حرف «باء» در «به» باء سببیت، و معناى آیه این است که: ما این چنین شرک و استهزاء را در دلهاى مجرمین نفوذ مى‏دهیم، و بجهت همین شرک یا استهزاء دیگر ایمان نمى‏آورند ... ».
لیکن معناى بعیدى است، چون از جمله، «لا یُؤْمِنُونَ بِهِ» این معنا متبادر به ذهن است که حرف باء براى تعدیه است، نه سببیت.
و چه بسا مفسرین دیگرى (روح المعانى، ج 14، ص 19) که گفته‏اند: ضمیر اولى به استهزاى مفهوم از کلام سابق بر مى‏گردد، و ضمیر دومى به ذکر که سابقا اسمش برده شده، و معناى آیه این است: نظیر استهزایى که ما در دلهاى شیع اولین سلوک دادیم، استهزایى در دلهاى مجرمین این دوره که به ذکر ایمان نمى‏آورند نفوذ مى‏دهیم.
این تفسیر عیبى ندارد، جز اینکه مستلزم تفرقه میان دو ضمیر از جهت مرجع است، با اینکه قاعدتا وقتى دو ضمیر پهلوى هم قرار مى‏گیرند باید به یک مرجع برگردند، مگر آنکه قرینه‏اى در بین باشد، و در مورد بحث ما قرینه هست، و آن جمله «لا یُؤْمِنُونَ بِهِ» است که مى‏دانیم. ضمیر در آن نمى‏شود به استهزاء برگردد، (زیرا معنا ندارد بگوییم ایمان نمى‏آورند به استهزاء) و همین کافى است که قرینه باشد بر تفرقه.
اشکالى هم که به دو وجه مزبور کرده‏اند (که اگر ضمیر «نسلکه» به استهزاء برگردد دیگر مشرکین نمى‏توانند ایمان آورند، و این مستلزم جبر است) وارد نیست، زیرا خداى تعالى سلوک را مقید به مجرمین کرده، و مفادش این مى‏شود که اینان قبل از سلوک خدایى، خود مجرم بوده‏اند، پس اضلال ایشان اضلال به عنوان مجازات است که هیچ عیب و اشکالى ندارد، آن اضلالى اشکال دارد و مستلزم جبر است که ابتدایى باشد و در آیه شریفه دلیلى بر ابتدایى بودن سلوک نیست، بلکه همانطور که گفتیم دلیل بر خلاف آن موجود است و آیه شریفه از قبیل آیه «یُضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَ یَهْدِی بِهِ کَثِیراً وَ ما یُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِینَ» (بقره/26) که تفصیل کلام در تفسیر آن گذشت مى‏باشد. [ بستن توضیحات ]