استعانت از صبر و نماز و داشتن ایمان به حیات پس از مرگ، در جهاد سبب پیروزى مى ‏شوند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

خداى تعالى در آیه مورد بحث به عموم شدائدى که ممکن است مسلمانان در راه مبارزه با باطل گرفتارش شوند اشاره نموده است و آن عبارت است از خوف و گرسنگى و نقص اموال و جان ‏ها. اما کلمه (ثمرات)، ظاهرا مراد به آن اولاد باشد چون نقص فرزندان و کم شدن مردان و جوانان با جنگ مناسب تر است تا نقص میوه ‏هاى درختان.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در این آیه صابرین را دوباره (بعد از آیه 53) نام برد تا چند نکته را بیان کند:

1- بشارتشان دهد.

2- راه صبر را و اینکه چه صبرى صبر جمیل است را یادشان دهد.

3- آن علت واقعى که صبر را بر آدمى واجب مى ‏سازد بیان کند و آن این است که ما ملک خدائیم و مالک حق دارد هر گونه تصرفى در ملک خود بکند.

4- پاداش عموم صابران را که عبارت است از درود خدا و رحمت و راه یافتن معرفى نماید.

لذا رسول گرامى خود را دستور می دهد که نخست ایشان را بشارت دهد، ولى متعلق بشارت را ذکر نمی کند تا با همین ذکر نکردن به عظمت آن اشاره کرده باشد و بفهماند که همین که این بشارت از ناحیه خداست، جز خیر و جمیل نیست و این خیر و جمیل را رب العزة ضمانت کرده است و سپس بیان می کند که صابران کیانند؟ آن هایند که هنگام مصیبت چنین و چنان می گویند. {وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ} [ نظرات / امتیازها ]

باید دانست که اصلاح اخلاق و خوی هاى نفس و تحصیل ملکات فاضله در دو طرف علم و عمل و پاک کردن دل از خوی هاى زشت، تنها و تنها یک راه دارد، آن هم عبارت است از تکرار عمل صالح و مداومت بر آن، البته عملى که مناسب با آن خوى پسندیده است. باید آن عمل را آن قدر تکرار کند و در موارد جزئى که پیش مى ‏آید آن را انجام دهد تا رفته رفته اثرش در نفس روى هم قرار گیرد و در صفحه دل نقش ببندد و نقشى که به این زودی ها زائل نشود و یا اصلا زوال نپذیرد. هر چند به دست آوردن ملکه علمى در اختیار آدمى نیست ولى مقدمات تحصیل آن در اختیار آدمى است و می تواند با انجام آن مقدمات ملکه را تحصیل کند. این تکرار عمل از دو طریق دست می دهد:

1- در نظر داشتن فوائد دنیایى فضائل و فوائد علوم و آرایى که مردم آن را مى ‏ستایند.

2- فوائد آخرتى آن را در نظر بگیرد و این طریقه، طریقه قرآن است که ذکرش در قرآن مکرر آمده است.

3- در این میان طریقه سومى هست که مخصوص به قرآن کریم است و در هیچ یک از کتب آسمانى که تاکنون به ما رسیده است یافت نمی شود و نیز از هیچ یک از تعالیم انبیای گذشته (سلام اللَّه علیهم اجمعین) نقل نشده است و نیز در هیچ یک از مکاتب فلاسفه و حکماى الهى دیده نشده است و آن عبارت از این است که انسان ها را از نظر اوصاف و طرز تفکر طورى تربیت کرده است که دیگر محل و موضوعى براى رذائل اخلاقى باقى نگذاشته است. به عبارت دیگر اوصاف رذیله و خوى ‏هاى ناستوده را از طریق رفع از بین برده است نه دفع؛ یعنى اجازه نداده است که رذائل در دل ها راه یابد تا درصدد برطرف کردنش برآیند، بلکه دل ها را آن چنان با علوم و معارف خود پر کرده است که دیگر جایى براى رذائل باقى نگذاشته است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

عده ای بر این باور هستند که اعتقاد به قضا و قدر علاوه بر اینکه مبدأ پیدایش اخلاق فاضله نیست، دشمن و منافى آن نیز هست. براى اینکه اینگونه اعتقادات احکام این نشئه را که نشئه اختیار است باطل مى ‏کند و نظام طبیعى آن را مختل می سازد، چون اگر صحیح باشد که اصلاح صفت صبر و ثبات و ترک تاسف و خوشحالى را همانطور که شما از آیه استفاده کردید مستند به قضا و قدر و خلاصه مستند به این بدانیم که همه امور در لوح محفوظ نوشته شده است و هر چه بنا باشد بشود مى ‏شود، باید صحیح باشد که کسى به دنبال روزى نرود و در پى کسب هیچ کمالى برنیاید و از هیچ رذیله اخلاقى دورى نکند و وقتى از او مى ‏پرسند چرا دست روى دست گذاشته است و در پى تحصیل مال یا کمال یا تهذیب نفس از رذائل و دفاع از حق و مخالفت با باطل برنمى ‏آیى؟ بگوید: «هر چه بنا است بشود مى ‏شود چون شدنى ‏ها در لوح محفوظ نوشته شده است». معلوم است که در اینصورت چه وضعى پیش مى ‏آید و دیگر باید فاتحه تمامى کمالات را خواند.

در پاسخ مى‏ گوئیم که ما در بحث پیرامون قضا جواب روشن این اشکال را دادیم و در آنجا گفتیم که افعال آدمى یکى از اجزای علل حوادث است و معلوم است که هر معلولى همانطور که در پیدایش محتاج به علت خویش است محتاج به اجزای علتش نیز هست. پس اگر کسى بگوید: «مثلا سیرى من با قضای الهى بر وجودش رانده شده است یا بر عدمش، ساده ‏تر بگویم خداوند یا مقدر کرده است که امروز شکم من سیر بشود یا مقدر کرده است که نشود، پس دیگر چه تاثیرى در خوردن و جویدن و فرو بردن غذا هست» سخت اشتباه کرده است، چون فرض وجود سیرى، فرض وجود علت آن است و علت آن اگر هزار جز داشته باشد یک جز آن هم خوردن اختیارى خود من است. پس تا من غذا را بر ندارم و نخورم و فرو نبرم، علت سیرى تحقق پیدا نمى ‏کند هر چند که نهصد و نود و نه جز دیگر علت آن محقق باشد. پس این خطاست که آدمى معلولى از معلول ‏ها را تصور بکند و در عین حال علت آن و یا جزئى از اجزای علت آن را لغو بداند. پس این صحیح نیست که انسان حکم اختیار را لغو بداند با اینکه مدار زندگى دنیوى و سعادت و شقاوتش بر اختیار است. اختیار یکى از اجزای علل حوادثى است که به دنبال افعال آدمى و یا به دنبال احوال و ملکات حاصله از افعال آدمى پدید مى ‏آید.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

خداوند چندین عنایت به صابران نموده است از جمله:
1- محبّت. «واللَّه یحبّ الصابرین»
2- نصرت. «ان اللَّه مع الصابرین»
3- بهشت. «یجزون الغرفة بما صبروا»
4- پاداش بى‏حساب. «انما یوفّى الصّابرون اجرهم بغیر حساب»
5 - بشارت. «بشّر الصابرین»
[ نظرات / امتیازها ]

راه پیروزى در آزمایش‏هاى الهى چند چیز است:
الف: صبر و مقاومت.
ب: توجّه به گذرا بودن حوادث و مشکلات.
ج: توجّه به تاریخ گذشتگان که چگونه مشکلات را پشت سر گذارده‏اند.
د: توجّه به اینکه همه مشکلات ما در منظر و دید خداست و همه چیز حساب دارد.
امام حسین علیه السلام وقتى فرزندش روى دستانش تیر خورد و شهید شد، فرمود: «هَوِّن علىّ ما نزل بى انّه بعین اللّه» این حادثه سخت، چون خدا مى‏بیند برایم آسان مى‏نماید. [ نظرات / امتیازها ]

1 - آزمودن مؤمنان از سنّتهاى حتمى خداوند است.

و لنبلونکم

«بلاء» به معناى آزمودن است. فعل «لنبلون» به همراه لام قسم و نون تأکید، گویاى استمرار و حتمیت آزمون الهى است.

2 - خداوند با مبتلا ساختن اهل ایمان به ترس و گرسنگى، آنان را مى آزماید.

و لنبلونکم بشىء من الخوف و الجوع

3 - خداوند با گرفتار ساختن مؤمنان به چیزهایى که زیان مالى و جانى و کمبود محصول را در پى داشته باشد، آنان را مى آزماید.

و لنبلونکم بشىء من ... نقص من الأمول و الأنفس و الثمرت

4 - مبتلا شدن به پیکار با دشمنان و پیامدهاى آن (ترس، گرسنگى، زیانهاى مالى و جانى و کم محصولى) از مشکلات راه ایمان است.

لاتقولوا لمن یقتل ... و لنبلونکم بشىء من الخوف

بیان کردن آزمون با ترس، گرسنگى و ... پس از مطرح کردن جهاد و کشته شدن در راه خدا، گویاى این است که: مقصود از «الخوف و ...» ترسها و گرسنگیهایى است که از مبتلا شدن به دشمنان دین به وجود مى آید; یعنى، ایمان به رسالت مستلزم پیکار با دشمنان دین است و پیامد پیکار ترس، گرسنگى و ... مى باشد.

5 - کشته شدن راه خدا، وسیله اى براى آزمون جامعه ایمانى هستند.

و لنبلونکم بشىء ... و نقص من الأمول و الأنفس

مصداق مورد نظر براى «نقص الأنفس» - به قرینه آیات قبل - کشته شدگان راه خداست.

6 - پیشه ساختن صبر و برپایى نماز، دو وسیله کارساز براى تحمل ترسها، گرسنگیها، زیانهاى مالى و جانى و کمبودهاى به وجود آمده براى سالکان راه ایمان

یأیها الذین ءامنوا استعینوا بالصبر والصلوة ... و لنبلونکم بشىء من الخوف ... و الثمرت

7 - ارائه راه هدایت به همراه بیان مشکلات آن و نیز ارائه طریق موفقیت بر آنها، از روشهاى قرآن است.

یأیها الذین ءامنوا ... لنبلونکم بشىء من الخوف ... و بشر الصبرین

خداوند در این بخش از آیات علاوه بر ارائه راه هدایت - که همان ایمان به رسالت و ... مى باشد - مشکلات سلوک در این راه را نیز بر شمرده و براى فایق آمدن بر آنها، استعانت از نماز و صبر را مطرح ساخته است.

8 - مربیان و مدیران جامعه، باید مشکلات راههاى پیشنهادى را براى سالکان آن راهها، بیان کنند و عوامل موفقیت را نیز یادآور شوند.

و لنبلونکم بشىء من الخوف ... و بشر الصبرین

ارائه راه صحیح و بیان مشکلات آن و نیز طریق پیروزى بر آنها - که از آیات قبل و آیه مورد بحث به دست مى آید - درسى است به همه مربیان و مدیران که تنها به پیشنهاد راه صحیح اکتفا نکنند; بلکه مشکلات و روش پیروزى بر آنها را نیز بیان دارند.

9 - آزمونهاى الهى براى انسانها طاقت فرسا نبوده و تحمل ناپذیر نیست.

و لنبلونکم بشىء من الخوف

نکره آوردن کلمه «شىء» - چنانچه مفسّران تصریح کرده اند - بیانگر اندک بودن است; یعنى، «بشىء یسیر من الخوف ...». ناچیز و اندک شمردن موردهاى آزمون، براى بیان این نکته است که آزمونهاى الهى طاقت فرسا نیستند.

10 - موادى که خداوند با آنها مؤمنان را مى آزماید، متنوع و گوناگون است.

و لنبلونکم بشىء من الخوف و الجوع و نقص من الأمول و الأنفس و الثمرت

11 - تقسیم مؤمنان به صبرپیشگان و غیر صابران، از طبقه بندیهاى اهل ایمان در قرآن

و بشر الصبرین

12 - مؤمنانى که بر دشواریها و سختیهاى راه ایمان صبر کنند، از پاداشى گرانقدر برخوردار خواهند شد.

و بشر الصبرین

نیاوردن متعلق بشارت و مشخص نکردن مژدگانى صابران، به فخامت و ارجمندى آن اشاره دارد.(اقتباس از المیزان).

13 - پیامبر (ص) وظیفه دار اعلام بشارتهاى الهى به صبر پیشگان

و بشر الصبرین

14 - رهبران دینى باید صبرپیشگان را بر بهره مند شدن از رحمتهاى الهى بشارت دهند.

و بشر الصبرین

15 - از امام صادق(ع) روایت شده است: «... من صبر کرهاً ... نصیبه ما قال اللّه عز و جل: «و بشر الصابرین» اى بالجنة و المغفرة ...;(1)

... کسى که در مشکلات صبر کند پاداش وى همان بهشت و مغفرت الهى است که در سخن خداى عز و جل «و بشر الصابرین» به آن بشارت داده شده است ... ».

16 - قال رسول اللّه(ص): ... یابن مسعود قول اللّه ... «و لنبلونکم بشىء من الخوف ... و بشر الصابرین» قلنا یا رسول اللّه فمن الصابرون؟ قال: الذین یصبرون على طاعة اللّه واجتنبوا معصیته، الذین کسبوا طیباً و انفقوا قصداً و قدموا فضلا فافلحوا ...;(2)

از رسول خدا(ص) روایت شده ... که فرمود: اى پسر مسعود ... سخن خداوند است: «و لنبلونکم بشىء من الخوف ... و بشر الصابرین»، به آن حضرت عرض کردیم: صابران چه کسانى هستند؟ فرمود: کسانى که بر اطاعت خدا صبر مى نمایند و از گناهان دورى کرده اند، کسانى که روزى پاکیزه کسب کرده و در انفاق میانه رو هستند و زیادى درآمد خود را انفاق نموده اند، پس آنان رستگار گشته اند.


[ نظرات / امتیازها ]

بعد از ذکر مساءله شهادت در راه خدا، و زندگى جاوید شهیدان ، و همچنین مساءله صبر و شکر که هر کدام یکى از چهره هاى آزمایشهاى الهى است ، در این آیه به مساءله آزمایش به طور کلى و چهره هاى گوناگون آن اشاره مى کند
و به عنوان یک امر قطعى و تخلف ناپذیر مى فرماید: به طور مسلم ما همه شما را با امورى همچون ترس و گرسنگى و زیان مالى و جانى و کمبود میوه ها آزمایش مى کنیم (و لنبلونکم بشى ء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات ).
و از آنجا که پیروزى در این امتحانات جز در سایه مقاومت و پایدارى ممکن نیست در پایان آیه مى فرماید: و بشارت ده صابران و پایداران را (و بشر الصابرین ).
آنها هستند که از عهده این آزمایشهاى سخت به خوبى بر مى آیند و بشارت پیروزى متعلق به آنها است ، اما سست عهدان بى استقامت از بوته این آزمایشها سیه روى در مى آیند.
آیه بعد صابران را معرفى کرده مى گوید: آنها کسانى هستند که هر گاه مصیبتى به آنها رسد مى گویند ما از آن خدا هستیم و به سوى او باز مى گردیم (الذین اذا اصابتهم مصیبة قالوا انا لله و انا الیه راجعون ).
توجه به این واقعیت که همه از او هستیم این درس را به ما مى دهد که از زوال نعمتها هرگز ناراحت نشویم ، چرا که همه این مواهب بلکه خود ما تعلق به او داریم ، یکروز مى بخشد و روز دیگر مصلحت مى بیند و از ما باز مى گیرد و هر دو صلاح ما است .
و توجه به این واقعیت که ما همه به سوى او باز مى گردیم به ما اعلام مى کند که اینجا سراى جاویدان نیست زوال نعمتها و کمبود مواهب و یا کثرت وفور آنها همه زودگذر است ، و همه اینها وسیله اى است براى پیمودن مراحل تکامل توجه به این دو اصل اساسى اثر عمیقى در ایجاد روح استقامت و صبر دارد.
بدیهى است منظور از گفتن جمله انا لله و انا الیه راجعون تنها ذکر
زبانى آن نیست ، بلکه توجه به حقیقت و روح آن است که یکدنیا توحید و ایمان در عمق آن نهفته است .
و در آخرین آیه مورد بحث الطاف بزرگ الهى را براى صابران و سخت کوشان که از عهده این امتحانات بزرگ بر آمده اند بازگو مى کند و مى گوید: اینها کسانى هستند که لطف و رحمت خدا و درود الهى بر آنها است (اولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة
این الطاف و رحمتها آنها را نیرو مى بخشد که در این راه پر خوف و خطر گرفتار اشتباه و انحراف نشوند، لذا در پایان آیه مى فرماید: و آنها هستند هدایت یافتگان (و اولئک هم المهتدون ).
و به این ترتیب فشرده اى از مساءله بزرگ امتحان و هدف نهائى و چهره هاى مختلف ، و عوامل پیروزى و همچنین نتائج آن را در این چند جمله کوتاه روشن مى سازد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1 - انسان بدون شک و تردید مورد امتحان و ابتلاء قرار می گیرد ( نون تأکید در لنبلونکم )
2 - این امتحان و ابتلاء همیشگی است ( لام در ۀنبلونکم یعنی هر آینه )
3 - در نوع ابتلاء و امتحان میتوان گفت در آیه ترتیب لحاظ شده است . یعنی خوف و دشوارتر از آن جوع و دشوارتر از جوع نقص است که در خود نقص هم به ترتیب نقص اموال و بالاتر از آن نقص انفس و دشوارتر نقص ثمرات است .
4 - نکته بسیار مهم و قابل دقت این است که برای صابرین تعبیر " بشر " آمده است . یعنی بشارت بده . بشارت در جایی است که خود فرد از آن مطلع نباشد . یعنی صابرین از اجر و مقام و پاداش والایی برخوردارند که خودشان هم عظمت آن را نمیدانند . اگر تعبیر آیه مثلا طوبی للصابرین یا فاز الصابرون بود این برداشت نمیشد . اما تعبیر به " بشّـــر " یعنی آگاهی دادن به فرد از چیزی که آز آن آگاهی ندارد بیانگر عظمت پاداش است .
5 - به " صابرین " بشارت بده بیانگر این است که مسلما تحمل این ابتلائات سخت و دشوار است و لذا باید صبر و پایداری پیشه نمود .بنابر این باید انسان در دنیا خود را آماده تحمل دشواری ها و ناخوشایندی ها کند تا مشمول بشارت الهی واقع گردد . [ نظرات / امتیازها ]