که ظاهر ((منکم امة )) این است که این امت بعضى از جمعیت مسلمانان را تشکیل مى دهد، نه همه آنها را، و به این ترتیب وظیفه امر به معروف و نهى از منکر جنبه عمومى نخواهد داشت ، بلکه وظیفه طایفه خاصى است ، اگر چه انتخاب و تربیت این جمعیت ، وظیفه همه مردم است ، و به عبارت دیگر این دو وظیفه واجب کفائى است نه عینى ، با اینکه از دیگر آیات قرآن بر مى آید که این دو وظیفه جنبه عمومى دارد، و به عبارت دیگر واجب عینى است نه واجب کفائى ، مثلا در چند آیه بعد از این آیه مى خوانیم : ((کنتم خیر امة اخرجت للناس تاءمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر؛ شما بهترین امتى بودید که بسود مردم مبعوث شدید، چه اینکه امر به معروف و نهى از منکر مى کنید)) و در سوره ((والعصر)) مى فرماید: ((همه مردم در زیانند جز آنان که ایمان و عمل صالح دارند و دعوت به حق و توصیه به صبر و استقامت مى کنند)) طبق این آیات و مانند آنها این دو وظیفه اختصاص به دسته معینى ندارد.
توضیح : دقت در مجموع این آیات پاسخ سؤ ال را روشن مى سازد، زیرا چنین استفاده مى شود که ((امر به معروف و نهى از منکر)) دو مرحله دارد: یکى ((مرحله فردى )) که هر کس موظف است به تنهائى ناظر اعمال دیگران باشد، و دیگرى ((مرحله دسته جمعى )) که امتى مؤ ظفند براى پایان دادن به نابسامانیهاى اجتماع دست به دست هم بدهند و با یکدیگر تشریک مساعى کنند.
تفسیر نمونه ، جلد 3، صفحه 48
قسمت اول وظیفه عموم مردم است ، و چون جنبه فردى دارد طبعا شعاع آن محدود بتوانایى فرد است ، اما قسمت دوم شکل واجب کفائى به خود مى گیرد و چون جنبه دسته جمعى دارد و شعاع قدرت آن وسیع و طبعا از شئون حکومت اسلامى محسوب مى شود. این دو شکل از مبارزه با فساد و دعوت به سوى حق ، از شاهکارهاى قوانین اسلامى محسوب مى گردد، و مساءله تقسیم کار را در سازمان حکومت اسلامى و لزوم تشکیل یک گروه نظارت بر وضع اجتماعى و سازمانهاى حکومت مشخص مى سازد.
سابق بر این در ممالک اسلامى (و امروز در پاره اى از کشورهاى اسلامى ، مانند حجاز ) با الهام از آیه فوق تشکیلاتى مخصوص مبارزه با فساد و دعوت به انجام مسئولیتهاى اجتماعى به نام اداره حسبه و ماءموران آن به نام ((محتسب )) و یا آمرین به معروف وجود داشته است که ماءمور بودند با همکارى یکدیگر با هر گونه فساد و زشتکارى در میان مردم ، و یا هر گونه ظلم و فساد در دستگاه حکومت مبارزه کنند، و هم چنین مردم را به کارهاى نیک و پسندیده تشویق نمایند.
بنابراین وجود این جمعیت با آن قدرت وسیع ، هیچ گونه منافاتى با عمومى بودن وظیفه امر به معروف و نهى از منکر در شعاع فرد و با قدرت محدود ندارد.
از آنجا که این بحث از مباحث مهم قرآن مجید است ، و در آیات فراوانى به آن اشاره شده ، لازم است نکاتى را در اینجا یادآور شویم
[ بستن توضیحات ]