پاداش و مجازات آخرت ؛ تجسم یافتن اعمال است . نعیم و عذاب قیامت ، اعمال نیک و بد ماست که تجسم و تمثل پیدا می کند ؛ تلاوت قرآن صورتی زیبا پیدا می کند . غیبت و رنجانیدن مردم به صورت خورش سگان جهنم در می آید . به عبارت دیگر اعمال صورتی دنیایی و مادی دارد که فانی و موقت است . و صورت و چهره ای ملکوتی که هرگز فانی نمی شود و بعد از مرگ به آن خواهیم رسید و آن ها را با همان وجهه و چهره مشاهده خواهیم کرد .
لذا در دو آیه پایانی سوره زلزال می فرماید : اگر کسی ذره ای کار خوب یا بد انجام دهد آن عمل خوب یا بد را در قیامت مشاهده خواهد کرد .

اگر خداوند کریم است چرا اینقدر در محاسه دقیق است ؟ باید گفت این دقت در محاسبه عین لطف و کرم است تا اولاً بگوید : هر کار خیر گرچه اندک باشد نزد من ضایع نمی شود .
ثانیاً ؛ انسان را از ارتکاب معصیت پرهیز دهد .

از عبدلله بن مسعود نقل شده است که محکم ترین آیات قرآن مجید ، همین آیات 7 و 8 زلزال می باشد و از آن تعبیر به جامعه می کرد . به راستی ایمان عمیق به محتوای آن کافی است که انسان را در مسیر حق واداشته و از هر گونه شر و فساد باز دارد . در حدیثی آمده است که مردی خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم آمد و عرض کرد : علمنی مما علمک الله
از آن چه خداوند به تو تعلیم داده به من بیاموز
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم او را به مردی از یارانش سپرد تا قرآن به وی تعلیم کند و او سوره اذا زلزلت الارض را تا به آخر به او تعلیم داد ، آن مرد از جا برخاست و گفت : همین مرا کافی است .
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود : او را به حال خود بگذار که مرد فقیهی شد . دلیل آن هم روشن است ، زیرا کسی که می داند اعمال ما حتی به اندازه یک ذره یا یک دانه خردل مورد محاسبه قرار می گیرد ، امروز به حساب خود مشغول می شود .

در آیه نه و ده سوره زکاها و دساها مقابل یکدیگر ذکر شده اند .
دسّ در لغت به معنای پنهان کردن آمده است چنان که در آیه دیگر آمده است [ ایمسکه علی هون ام یدسه فی التراب] « آیا فرزندان دختر خود را با خواری نگاه دارد یا او را در خاک پنهان سازد»
براین اساس تزکیه به معنای رشد و تعالی و «دس» به معنای پنهان کردن و اجازه رشد ندادن است . معانی دیگر مانند پاکی از لوازم معنای تزکیه هستند .

حضرت امام صادق علیه السلام فرموده اند : « هر که سوره هل اتاک حدیث الغاشیه را همیشه در نمازهای واجب یا مستحب بخواند خدا در دنیا و آخرت او را از رحمت و مهربانی بهره مند می گرداند و روز قیامت او را از عذاب و شکنجه آتش ایمن و آسوده می نماید .

در این آیه انسان تشویق به کسب رزق و روزی نشده ؛ بلکه به اقامه نماز ترغیب گشته است ؛ چرا که این عبادت زمینه ساز پاکدامنی و تقوا است نه مادیات . آنچه باقی می ماند و سرانجامش مفید و سازنده و حیاتبخش است ، همان تقوا و پرهیزکاری است و چه بسا هدف این جمله اخیر تأکید در زمینه روح تقوا و اخلاص در عبادات باشد چرا که اساس عبادت همین اخلاص و تقواست .

چون دنیا نسبت به آخرت ، متاعی اندک بوده و آخرت بهتر از دنیا است (قل متاع الدنیا قلیل و الاخره خیر لمن اتقی«نسا/77») ، تجارت اخروی و سود آن بهتر از تجارت دنیوی و بهره آن است ؛ همانگونه که خسارت آن زیانبارتر از خسارت دنیوی است (قل ان الخاسرین الذین خسرو انفسهم و اهلیهم یوم القیامه«زمر/15») و چون خداوند خیر مطلق است ، نه خیر نسبی . اگر تجارت برای لقای او باشد سود آن معادل ندارد و هیچ بهره ای همتای سود لقا الله نخواهد بود ؛ یعنی اگر چه آخرت و بهشت خیر است ؛ لکن لقا الله خیر مطلق و باقی محض است .

مفسرین برای ویل معانی مختلفی کرده اند از جمله :
الف) نکوهش و سرزنش یا نفرین و هلاکت همراه با توبیخ است و تنوین آن برای بیان بزرگی آن عذاب سخت است .
ب) چاهی است در قعر جهنم به نام ویل ، که آتش جهنم از آن چاه بیرون می آید . حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند : در قعر این چاه صندوقی است که چهارده نفر در آن صندوق حبس و معذبند ، هفت نفر از سابقین هستند ، مثل قابیل ، نمرود، شداد، کشنده شتر صالح، قارون ، فرعون ، هامان و هفت نفر از لاحقین
ج) نام یکی از درهای جهنم است .

همز و لمز هر دو به معنای عیب جویی و تمسخر کردن هستند با این تفاوت که :
1- همز ؛ عیب جویی در غیاب و از موارد غیبت است . لمز ؛ عیب جویی و مسخره کردن رو در رو است
2- همز ؛ عیب جویی با چشم و ابرو و اشاره است . لمز ؛ عیب جویی با زبان است .
خداوند به حضرت عیسی خطاب کرد : مادامی که علم نداری گناهت بخشیده شه است ، عیب دیگران را مگیر

علت اینکه در جمله {و اقم الصلاه لذکری} ؛ از میان انواع عبادات ، خصوص نماز را ذکر کرده - با اینکه قبلاً در عبارت فاعبدنی عبادت را به طور عموم ذکر کرده بود ، این است که ، هم اهمیت نماز را برساند و هم بفهماند که نماز از هر عملی که عبودیت را ممثل کند و ذکر خدا را به قالب درآورد - آن چنان که روح در کالبد قرار گیرد - بهتر است .