فَمَهِّلِ الْکَافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْدًا (١٧)

پس مهلت بده به کافران، مهلت بده‌ اندکی!

پیام این آیه این است:

کافران خیال نکنند که سخنان خدا را انکار کردند و هیچ خبری نشد،‌ چرا که این همان کید خداست و از این موقعیتی که در آن هستند، بترسند.

1- فرمان‏هاى حکومتى رسول خدا صلى الله علیه و آله همانند فرمان‏هاى الهى، اطاعتش واجب است. «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ» (تکرار کلمه‏ى‏ «أَطِیعُوا»، نشانه‏ى دو نوع دستور مى‏باشد؛ دستورات ثابت الهى و دستورات حکومتى پیامبر صلى الله علیه و آله)
2- از خطر سرپیچى فرمان خدا و رسول بترسیم. «وَ احْذَرُوا»
3- انسان در انتخاب راه، آزاد است. «فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ»
4- با تخلّف و روى‏گردانى، به کسى جز خود لطمه نمى‏زنیم. فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ‏ ... أَنَّما عَلى‏ رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِینُ‏
5- شرط ابلاغ احکام الهى پذیرش مردم نیست، ما باید اتمام حجّت کنیم. فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ‏ ... عَلى‏ رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِینُ‏
6- وظیفه‏ى پیامبر، تنها ابلاغ رسالت است، نه اجبار و تحمیل. «أَنَّما عَلى‏ رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِینُ»

توضیح : انسان در انتخاب راه، آزاد است

1- هر کس که عامل کینه و عداوت در میان مردم شود، مانند شیطان است. إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ‏ ...
2- تحریکات شیطان دائمى است. «إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ»
3- جامعه‏اى که در آن عداوت باشد، شیطانى است. إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ ...
4- از الفت و وحدت پاسدارى کنیم و با هر آن چه آنها را از بین مى‏برد، مبارزه کنیم. «إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ»
5- الفت و مهربانى بین اهل ایمان، مورد عنایت خاص خداوند است. «إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ»
6- قمار و شراب، ابزار کار شیطان براى ایجاد کینه و دشمنى است. إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ‏ ... فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ
7- نماز برترین سمبل یاد خداست. (با این‏که نماز ذکر خداست، نام آن جداگانه آمده است) «عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ»
8- بیان فلسفه‏ى احکام، یکى از عوامل تأثیر کلام در دیگران است. الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ ... فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ‏
9- با تمام عواملى که باعث ایجاد کینه و دشمنى مى‏شود، باید مبارزه کرد. یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ ... فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ‏
10- در صدر اسلام برخى از مسلمانان، على رغم تحریم شراب و قمار، باز بدان مشغول بودند، مورد توبیخ خداوند قرار گرفتند. «فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ»

توضیح : تحریکات شیطان دائمى است

- اگر قیامتى در کار نباشد، آفرینش انسان بى‏معنا و بدون هدف مى‏شود.
أَ یَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَنْ یُتْرَکَ سُدىً‏ ... أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلى‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتى‏

- تعادل میان جنسیّت دختر و پسر، نشانه قدرت و حکمت خداوند است.
«فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثى‏»

- مطالعه در مراحل و چگونگى آفرینش انسان از راههاى معادشناسى است.
نُطْفَةً ... عَلَقَةً ... الذَّکَرَ وَ الْأُنْثى‏

- خداوند انسان را به صورت کامل و به دور از هر گونه کاستى و فزونى آفریده است. «فَخَلَقَ فَسَوَّى»

- متکبّران بدانند که ضعیف و ناچیزند. یَتَمَطَّى‏ ... مِنْ مَنِیٍّ یُمْنى‏

- آفرینش نخستین، نشانه‏اى بر امکان و توان آفرینش بعدى است. أَ لَمْ یَکُ نُطْفَةً ...

3- بسیارى از محاسبات انسان باطل است. در آغاز سوره خواندیم: «أَ یَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ» و در پایان آن مى‏خوانیم: «أَ یَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَنْ یُتْرَکَ سُدىً»، آرى انسان موجودى خیال‏گرا است و اگر رهنمود انبیا نباشد منحرف مى‏شود. یَحْسَبُ‏ ... یَحْسَبُ‏