(یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیله و جاهدوا فی سبیله لعلکم تفلحون ):(ای کسانیکه ایمان آورده اید از خدا پروا کنید و در جستجوی وسیله ای برای تقرب به او باشید و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگارشوید)،(وسیله )به معنای رساندن خود به چیزی است با میل و رغبت وحقیقت وسیله به درگاه خدا مراعات راه خداست به اینکه اولا): به احکام علم بیابی ، و ثانیا): به بندگی او بپردازی و ثالثا): در جستجوی مکارم و عمل به مستحبات شریعت باشی و این وسیله معنائی نظیر قربت و نزدیکی را دارد،چون هیچ رابطه ای بین بنده و پروردگارش جز ذلت عبودیت و بندگی نیست وقهرا ابتغاء وسیله یعنی اینکه انسان حقیقت عبودیت را در خود تحقق دهد ومنظور از جهاد در راه خدا مطلق جهاد است ، اعم از جهاد با نفس و جهاد با کفار،همچنانکه وسیله نیز مطلق هر چیزی بود که بنده را به پروردگارش مرتبط ونزدیک سازد، و امر به جهاد در راه خدا بعد از امر به طلب وسیله به سوی خدا، ازباب امر به خاص بعد از امر به عام می باشد تا اهتمام گوینده را نسبت به خاص بفهماند، همچنانکه امربه ابتغاء وسیله بعد از امر به تقوی نیز ذکر خاص بعد ازعام است ، چون وسیله معنایی خاصتر از تقوی دارد، چه بسا کسانی که کمال تقوی را دارند، اما به خاطر نداشتن وسیله (که مصداق اعلاء و اتم آن ولایت پیامبر(ص ) و ائمه دین (ع ) است )به رستگاری نمی رسند و تنها راه رسیدن به رستگاری ابتغاء وسیله به سوی خدا و عبادت اوست . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نمونه
حقیقت توسل در این آیه روى سخن به افراد با ایمان است و به آنها سه دستور براى رستگار شدن داده شده : نخست میگوید: اى کسانى که ایمان آورده اید: تقوا و پرهیزگارى پیشه کنید. (یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله ). سپس دستور میدهد که وسیله اى براى تقرب به خدا انتخاب نمائید (و ابتغوا الیه الوسیلة ). و سرانجام دستور به جهاد در راه خدا میدهند (و جاهدوا فى سبیله ). و نتیجه همه آنها این است که در مسیر رستگارى قرار گیرید. (لعلکم تفلحون ). موضوع مهمى که در این آیه باید مورد بحث قرار گیرد دستورى است که درباره انتخاب وسیله در این آیه به افراد با ایمان داده شده است . وسیله در اصل به معنى تقرب جستن و یا چیزى که باعث تقرب به دیگرى از روى علاقه و رغبت میشود مى باشد. بنابراین وسیله در آیه فوق معنى بسیار وسیعى دارد و هر کار و هر چیزى را که باعث نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار میشود شامل میگردد که مهمترین آنها ایمان به خدا و پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و جهاد و عبادات همچون نماز و زکات و روزه و زیارت خانه خدا و همچنین صله رحم و انفاق در راه خدا اعم از انفاقهاى پنهانى و آشکار و همچنین هر کار نیک و خیر میباشد. همانطور که على (علیه السلام ) در نهج البلاغه فرموده است : ل ما توسل به المتوسلون الى الله سبحانه و تعالى الایمان به و برسوله و الجهاد فى سبیله فانه ذروة الاسلام ، و کلمة الاخلاص فانها الفطرة و اقام الصلاة فانها الملة ، و ایتاء الزکاة فانها فریضة واجبة و صوم شهر رمضان فانه جنة من العقاب و حج البیت و اعتماره فانهما ینفیان ال فقر و یرحضان الذنب ، و صلة الرحم فانها مثراة فى المال و منساة فى الاجل ، و صدقة السر فانها تکفر الخطیئة و صدقة العلانیة فانها تدفع میتة السوء و صنائع المعروف فانها تقى مصارع الهوان … یعنى : بهترین چیزى که به وسیله آن میتوان به خدا نزدیک شد ایمان به خدا و پیامبر او و جهاد در راه خدا است که قله کوهسار اسلام است ، و همچنین جمله اخلاص (لا اله الا الله ) که همان فطرت توحید است ، و بر پا داشتن نماز که آئین اسلام است ، و زکوة که فریضه واجبه است ، و روزه ماه رمضان که سپرى است در برابر گناه و کیفرهاى الهى ، و حج و عمره که فقر و پریشانى را دور میکند و گناهان را میشوید، و صله رحم که ثروت را زیاد و عمر را طولانى مى کند، انفاقهاى پنهانى که جبران گناهان مینماید و انفاق آشکار که مرگهاى ناگوار و بد را دور میسازد و کارهاى نیک که انسان را از سقوط نجات مى دهد. <92> و نیز شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا که طبق صریح قرآن باعث تقرب به پروردگار میگردد، در مفهوم وسیع توسل داخل است ، و همچنین پیروى از پیامبر و امام و گام نهادن در جاى گام آنها زیرا همه اینها موجب نزدیکى به ساحت قدس پروردگار میباشد حتى سوگند دادن خدا به مقام پیامبران و امامان و صالحان که نشانه علاقه به آنها و اهمیت دادن به مقام و مکتب آنان میباشد جزء این مفهوم وسیع است . و آنها که آیه فوق را به بعضى از این مفاهیم اختصاص داده اند در حقیقت هیچگونه دلیلى بر این تخصیص ندارند، زیرا همانطور که گفتیم وسیله در مفهوم لغویش به معنى هر چیزى است که باعث تقرب میگردد. لازم به تذکر است که هرگز منظور این نیست چیزى را از شخص پیامبر یا امام مستقلا تقاضا کنند، بلکه منظور این است با اعمال صالح یا پیروى از پیامبر و امام ، یا شفاعت آنان و یا سوگند دادن خداوند به مقام و مکتب آنها (که خود یکنوع احترام و اهتمام به موقعیت آنها و یک نوع عبادت است ) از خداوند چیزى را بخواهند این معنى نه بوى شرک مى دهد و نه بر خلاف آیات دیگر قرآن است و نه از عموم آیه فوق بیرون مى باشد. (دقت کنید) قرآن و توسل از آیات دیگر قرآن نیز به خوبى استفاده میشود که وسیله قرار دادن مقام انسان صالحى در پیشگاه خدا و طلب چیزى از خداوند به خاطر او، به هیچوجه ممنوع نیست و منافات با توحید ندارد، در آیه 64 سوره نساء مى خوانیم : و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جائوک فاستغفروا الله و استغفر لهم الرسول لوجدوا الله توابا رحیما : اگر آنها هنگامى که به خویشتن ستم کردند (و مرتکب گناهى شدند) به سراغ تو مى آمدند و از خداوند طلب عفو و بخشش میکردند و تو نیز براى آنها طلب عفو مى کردى ، خدا را توبه پذیر و رحیم مى یافتند. و نیز در آیه 97 سوره یوسف مى خوانیم که : برادران یوسف از پدر تقاضا کردند که در پیشگاه خداوند براى آنها استغفار کند و یعقوب نیز این تقاضا را پذیرفت . در آیه 114 سوره توبه نیز موضوع استغفار ابراهیم در مورد پدرش آمده که تاثیر دعاى پیامبران را درباره دیگران تایید میکند و همچنین در آیات متعدد دیگر قرآن این موضوع منعکس است . روایات اسلامى و توسل از روایات متعددى که از طرق شیعه و اهل تسنن در دست داریم ، نیز به خوبى استفاده میشود که توسل به آن معنى که در بالا گفتیم هیچگونه اشکالى ندارد، بلکه کار خوبى محسوب میشود، این روایات بسیار فراوان است و در کتب زیادى نقل شده و ما به عنوان نمونه به چند قسمت از آنها که در کتب معروف اهل تسنن مى باشد اشاره مى کنیم : 1 - در کتاب وفاء الوفاء تالیف دانشمند معروف سنى سمهودى چنین میخوانیم که : مدد گرفتن و شفاعت خواستن در پیشگاه خداوند از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و از مقام و شخصیت او، هم پیش از خلقت او مجاز است و هم بعد از تولد و هم بعد از رحلتش ، هم در عالم برزخ ، و هم در روز رستاخیز، سپس روایت معروف توسل آدم را به پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) از عمر بن خطاب نقل کرده که : آدم روى اطلاعى که از آفرینش پیامبر اسلام در آینده داشت به پیشگاه خداوند چنین عرض کرد: یا رب اسئلک بحق محمد لما غفرت لى . <93> خداوندا به حق محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) از تو تقاضا میکنم که مرا ببخشى . سپس حدیث دیگرى از جماعتى از راویان حدیث از جمله نسائى و ترمذى دانشمندان معروف اهل تسنن به عنوان شاهد براى جواز توسل به پیامبر در حال حیات نقل میکند که خلاصه اش این است : مرد نابینائى تقاضاى دعا از پیامبر براى شفاى بیماریش کرد، پیغمبر به او دستور داد که چنین دعا کند: اللهم انى اسئلک و اتوجه الیک بنبیک محمد نبى الرحمة یا محمد انى توجهت بک الى ربى فى حاجتى لتقضى لى اللهم شفعه فى . <94> خداوندا من از تو به خاطر پیامبرت پیامبر رحمت تقاضا میکنم و به تو روى مى آورم اى محمد! بوسیله تو به سوى پروردگارم براى انجام حاجتم متوجه مى شوم خداوندا او را شفیع من ساز. سپس در مورد جواز توسل به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بعد از وفات چنین نقل میکند که مرد حاجتمندى در زمان عثمان کنار قبر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمد و نماز خواند و چنین دعا کرد. اللهم انى اسئلک و اتوجه الیک بنبینا محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نبى الرحمة ، یا محمد انى اتوجه بک الى ربک ان تقضى حاجتى . خداوندا من از تو تقاضا میکنم و بوسیله پیامبر ما محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) پیغمبر رحمت به سوى تو متوجه مى شوم ، اى محمد من بوسیله تو متوجه پروردگار تو مى شوم تا مشکلم حل شود. بعدا اضافه میکند چیزى نگذشت که مشکل او حل شد. <95> 2 - نویسنده کتاب التوصل الى حقیقة التوسل که در موضوع توسل بسیار سختگیر است 26 حدیث از کتب و منابع مختلف نقل کرده که جواز این موضوع در لابلاى آنها منعکس است ، اگر چه نامبرده سعى دارد که در اسناد این احادیث خدشه وارد کند، ولى واضح است که روایات هنگامى که فراوان باشند و به حد تواتر برسند جائى براى خدشه در سند حدیث باقى نمیماند و روایاتى که در زمینه توسل در منابع اسلامى وارد شده است ما فوق حد تواتر است و از جمله روایاتى که نقل مى کند این است که : ابن حجر مکى در کتاب صواعق از امام شافعى پیشواى معروف اهل تسنن نقل میکند که به اهل بیت پیامبر توسل میجست و چنین میگفت : آل النبى ذریعتى و هم الیه وسیلتى ارجو بهم اعطى غدا بید الیمین صحیفتى <96> خاندان پیامبر وسیله منند آنها در پیشگاه او سبب تقرب من مى باشند امیدوارم به سبب آنها فرداى قیامت نامه عمل من به دست راست من سپرده شود. و نیز از بیهقى نقل میکند که در زمان خلافت خلیفه دوم سالى قحطى شد بلال به همراهى عده اى از صحابه بر سر قبر پیامبر آمد و چنین گفت : یا رسول الله استسق لامتک … فانهم قد هلکوا… <97> اى رسول خدا! از خدایت براى امتت باران بخواه … که ممکن است هلاک شوند. حتى از ابن حجر در کتاب الخیرات الحسان نقل میکند که امام شافعى در ایامى که در بغداد بود به زیارت ابو حنیفه میرفت و در حاجاتش به او متوسل مى شد! <98> و نیز در صحیح دارمى از ابى الجوزاء نقل میکند که سالى در مدینه قحطى شدیدى واقع شد، بعضى شکایت به عایشه بردند، او سفارش ‍ کرد که بر فراز قبر پیامبر روزنهاى در سقف ایجاد کنند تا به برکت قبر پیامبر از طرف خدا باران نازل شود، چنین کردند و باران فراوانى آمد!. در تفسیر آلوسى قسمتهاى زیادى از احادیث فوق را نقل کرده و پس از تجزیه و تحلیل طولانى و حتى سختگیرى درباره احادیث فوق در پایان ناگزیر به اعتراف شده و چنین مى گوید: بعد از تمام این گفتگوها من مانعى در توسل به پیشگاه خداوند به مقام پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نمى بینم چه در حال حیات پیامبر و چه پس از رحلت او، و بعد از بحث نسبتا مشروحى در این زمینه ، اضافه میکند توسل جستن به مقام غیر پیامبر در پیشگاه خدا نیز مانعى ندارد به شرط اینکه او حقیقتا در پیشگاه خدا مقامى داشته باشد. <99> و اما در منابع شیعه موضوع به قدرى روشن است که نیاز به نقل حدیث ندارد. چند یادآورى لازم در اینجا لازم است به چند نکته اشاره کنیم : 1 - همانطور که گفتیم منظور از توسل این نیست که کسى حاجت را از پیامبر یا امامان بخواهد بلکه منظور این است که به مقام او در پیشگاه خدا متوسل شود، و این در حقیقت توجه به خدا است ، زیرا احترام پیامبر نیز به خاطر این است که فرستاده او بوده و در راه او گام بر داشته و ما تعجب میکنیم از کسانى که این گونه توسل را یک نوع شرک مى پندارند در حالى که شرک این است که براى خدا شریکى در صفات و اعمال او قائل شوند و این گونه توسل به هیچوجه شباهتى با شرک ندارد. 2 - بعضى اصرار دارند که میان حیات و وفات پیامبر و امامان فرق بگذارند ، در حالى که گذشته از روایات فوق که بسیارى از آنها مربوط به بعد از وفات است ، از نظر یک مسلمان ، پیامبران و صلحاء بعد از مرگ حیات برزخى دارند، حیاتى وسیعتر از عالم دنیا همانطور که قرآن درباره شهداء به آن تصریح کرده است و میگوید آنها را مردگان فرض ‍ نکنید آنها زندگانند <100> 3 - بعضى نیز اصرار دارند که میان تقاضاى دعاء از پیامبر، و بیان سوگند دادن خدا به مقام او، فرق بگذارند، تقاضاى دعا را مجاز و غیر آن را ممنوع بشمارند در حالى که هیچگونه فرق منطقى میان این دو دیده نمى شود. 4 - بعضى از نویسندگان و دانشمندان اهل تسنن مخصوصا وهابیها با لجاجت خاصى کوشش دارند تمام احادیثى که در زمینه توسل وارد شده است تضعیف کنند و یا با اشکالات واهى و بى اساس آنها را به دست فراموشى بسپارند، آنها در این زمینه چنان بحث مى کنند که هر ناظر بیطرفى احساس میکند که قبلا عقیده اى براى خود انتخاب کرده ، سپس مى خواهند عقیده خود را به روایات اسلامى تحمیل کنند، و هر چه مخالف آن بود به نوعى از سر راه خود کنار بزنند، در حالى که یک محقق هرگز نمى تواند چنین بحثهاى غیر منطقى و تعصب آمیزى را بپذیرد. 5 - همانطور که گفتیم روایات توسل به حد تواتر رسیده یعنى به قدرى زیاد است که ما را از بررسى اسناد آن بى نیاز مى سازد، علاوه بر این در میان آنها روایت صحیح نیز فراوان است با این حال جائى براى خرده گیرى در پاره اى از اسناد آنها باقى نمى ماند. 6 - از آنچه گفتیم روشن میشود که روایاتى که در ذیل این آیه وارد شده و میگوید: پیغمبر به مردم میفرمود: از خداوند براى من وسیله بخواهید و یا آنچه در کافى از على (علیه السلام ) نقل شده که وسیله بالاترین مقامى است که در بهشت قرار دارد، با آنچه در تفسیر آیه گفتیم هیچگونه منافاتى ندارد زیرا همانطور که مکرر اشاره کردیم وسیله هر گونه تقرب به پروردگار را شامل میشود و تقرب پیامبر به خدا و بالاترین درجهاى که در بهشت وجود دارد یکى از مصداقهاى آن است .
پاورقی :
92-نهج البلاغه خطبه 110.
93-وفاء الوفاء جلد 3 ص 1371 - در کتاب «التوصل الی حقیقة التوسل» صفحه 215 حدیث فوق را از «دلائل النبوة» بیهقی نیز نقل نموده است.
94-وفاء الوفاء ص 1372.
95-وفاء الوفاء ص 1373.
96-التوصل ... ص 329.
97-التوصل... ص 253.
98-التوصل ... ص 331.
99-روح المعانی جلد 4-6 ص 114-115.
100-سوره آل عمران - آیه 169. [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
الوسیلة : کل ما یتوسل به أی یتقرب من قرابة أو صنیعة أو غیر ذلک ، فاستعیرت لما یتوسل به إلی الله تعالی من فعل الطاعات و ترک المعاصی . و أنشد للبید : اری الناس لا یدرون ما قدر امرهم الا کل ذی لب الی الله واسل [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
حضرت على علیه السلام مى‏فرماید: بهترین وسیله‏اى که مى‏توان با آن به خدا نزدیک شد ایمان به خداوند و پیامبرش و جهاد در راه او و کلمه‏ى اخلاص و اقامه‏ى نماز و پرداخت زکات و روزه گرفتن ماه رمضان و حج و عمره و صله‏ى رحم و انفاق‏هاى پنهانى و آشکار و کارهاى نیک است. <86> اهل بیت علیهم السلام همان ریسمان محکم و وسیله‏ى تقرّب به خداوند هستند. «هم العروة الوثقى والوسیلة الى اللّه» <87> توسّل، موضوعى است که در کتب بسیارى از اهل سنّت مثل «صواعق» ابن حجر، «سنن» بیهقى، «صحیح» دارمى و «وفاء الوفاء» درباره آن روایت نقل شده است. ضمناً آیات 64 نساء، 97 یوسف و 114 توبه نیز مى‏تواند سند توسّل باشد. 1- ایمان «آمنوا»، تقوا «اتّقوا اللَّه»، شفاعت «وابتغوا الیه الوسیلة» و جهاد «وجاهدوا فى سبیله»، راه سعادت و رستگارى است. «لعّلکم تفلحون» 2- براى رسیدن به فلاح، هم باید گناهان را ترک کرد، «اتّقوا اللَّه» هم باید طاعات را انجام داد.«وابتغوا الیه الوسیلة» 3- کارهاى خیر همه زمینه و وسیله‏ى سعادتند. (البتّه اگر با گناه خود آن زمینه‏ها را از بین نبریم.) «لعلّکم تفلحون» [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 35)- حقیقت توسل! در این آیه روى سخن به افراد با ایمان است و به آنها سه دستور براى رستگار شدن داده شده.

نخست مى‏گوید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! تقوا و پرهیزکارى پیشه کنید» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ). سپس دستور مى‏دهد که: «وسیله‏اى براى تقرب به خدا انتخاب نمایید» (وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ). و سر انجام «دستور به جهاد در راه خدا مى‏دهد» (وَ جاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ). و نتیجه همه آنها این است که «در مسیر رستگارى قرار گیرید» (لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ). برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 513

«وسیله» در آیه فوق معنى بسیار وسیعى دارد و هر کار و هر چیزى را که باعث نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار مى‏شود شامل مى‏گردد که مهمترین آنها را على علیه السّلام در «نهج البلاغه» این چنین برمى‏شمرد:

«بهترین چیزى که به وسیله آن مى‏توان به خدا نزدیک شد ایمان به خدا و پیامبر او و جهاد در راه خداست که قلّه کوهسار اسلام است، و همچنین جمله اخلاص (لا اله الّا اللّه) که همان فطرت توحید است، و بر پاداشتن نماز که آیین اسلام است، و زکوة که فریضه واجبه است، و روزه ماه رمضان که سپرى است در برابر گناه و کیفرهاى الهى، و حج و عمره که فقر و پریشانى را دور مى‏کنند و گناهان را مى‏شوید، و صله رحم که ثروت را زیاد و عمر را طولانى مى‏کند، انفاقهاى پنهانى که جبران گناهان مى‏نماید و انفاق آشکار که مرگهاى ناگوار و بد را دور مى‏سازد و کارهاى نیک که انسان را از سقوط نجات مى‏دهد».

و نیز شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا که طبق صریح قرآن باعث تقرب به پروردگار مى‏گردد، در مفهوم وسیع توسل داخل است.

لازم به تذکر است که هرگز منظور از «توسل» این نیست چیزى را از شخص پیامبر یا امام مستقلا تقاضا کنند، بلکه منظور این است با اعمال صالح یا پیروى از پیامبر و امام، یا شفاعت آنان و یا سوگند دادن خداوند به مقام و مکتب آنها (که خود یک نوع احترام و اهتمام به موقعیت آنها و یک نوع عبادت است) از خداوند چیزى را بخواهند و این معنى، نه بوى شرک مى‏دهد و نه بر خلاف آیات دیگر قرآن است و نه از عموم آیه فوق بیرون مى‏باشد- دقت کنید.

[ نظرات / امتیازها ]

(آیه 35)- حقیقت توسل! در این آیه روى سخن به افراد با ایمان است و به آنها سه دستور براى رستگار شدن داده شده.

نخست مى‏گوید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! تقوا و پرهیزکارى پیشه کنید» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ). سپس دستور مى‏دهد که: «وسیله‏اى براى تقرب به خدا انتخاب نمایید» (وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ). و سر انجام «دستور به جهاد در راه خدا مى‏دهد» (وَ جاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ). و نتیجه همه آنها این است که «در مسیر رستگارى قرار گیرید» (لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ). برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 513

«وسیله» در آیه فوق معنى بسیار وسیعى دارد و هر کار و هر چیزى را که باعث نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار مى‏شود شامل مى‏گردد که مهمترین آنها را على علیه السّلام در «نهج البلاغه» این چنین برمى‏شمرد:

«بهترین چیزى که به وسیله آن مى‏توان به خدا نزدیک شد ایمان به خدا و پیامبر او و جهاد در راه خداست که قلّه کوهسار اسلام است، و همچنین جمله اخلاص (لا اله الّا اللّه) که همان فطرت توحید است، و بر پاداشتن نماز که آیین اسلام است، و زکوة که فریضه واجبه است، و روزه ماه رمضان که سپرى است در برابر گناه و کیفرهاى الهى، و حج و عمره که فقر و پریشانى را دور مى‏کنند و گناهان را مى‏شوید، و صله رحم که ثروت را زیاد و عمر را طولانى مى‏کند، انفاقهاى پنهانى که جبران گناهان مى‏نماید و انفاق آشکار که مرگهاى ناگوار و بد را دور مى‏سازد و کارهاى نیک که انسان را از سقوط نجات مى‏دهد».

و نیز شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا که طبق صریح قرآن باعث تقرب به پروردگار مى‏گردد، در مفهوم وسیع توسل داخل است.

لازم به تذکر است که هرگز منظور از «توسل» این نیست چیزى را از شخص پیامبر یا امام مستقلا تقاضا کنند، بلکه منظور این است با اعمال صالح یا پیروى از پیامبر و امام، یا شفاعت آنان و یا سوگند دادن خداوند به مقام و مکتب آنها (که خود یک نوع احترام و اهتمام به موقعیت آنها و یک نوع عبادت است) از خداوند چیزى را بخواهند و این معنى، نه بوى شرک مى‏دهد و نه بر خلاف آیات دیگر قرآن است و نه از عموم آیه فوق بیرون مى‏باشد- دقت کنید.

[ نظرات / امتیازها ]

- ایمان «آمنوا»، تقوا «اتّقوا اللَّه»، شفاعت «وابتغوا الیه الوسیلة» و جهاد «وجاهدوا فى سبیله»، راه سعادت و رستگارى است. «لعّلکم تفلحون»
2- براى رسیدن به فلاح، هم باید گناهان را ترک کرد، «اتّقوا اللَّه» هم باید طاعات را انجام داد.«وابتغوا الیه الوسیلة»
3- کارهاى خیر همه زمینه و وسیله‏ى سعادتند. (البتّه اگر با گناه خود آن زمینه‏ها را از بین نبریم.) «لعلّکم تفلحون»
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
الوسیلة : کل ما یتوسل به أی یتقرب من قرابة أو صنیعة أو غیر ذلک ، فاستعیرت لما یتوسل به إلی الله تعالی من فعل الطاعات و ترک المعاصی . و أنشد للبید : اری الناس لا یدرون ما قدر امرهم الا کل ذی لب الی الله واسل [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
حضرت على علیه السلام مى‏فرماید: بهترین وسیله‏اى که مى‏توان با آن به خدا نزدیک شد ایمان به خداوند و پیامبرش و جهاد در راه او و کلمه‏ى اخلاص و اقامه‏ى نماز و پرداخت زکات و روزه گرفتن ماه رمضان و حج و عمره و صله‏ى رحم و انفاق‏هاى پنهانى و آشکار و کارهاى نیک است. <86> اهل بیت علیهم السلام همان ریسمان محکم و وسیله‏ى تقرّب به خداوند هستند. «هم العروة الوثقى والوسیلة الى اللّه» <87> توسّل، موضوعى است که در کتب بسیارى از اهل سنّت مثل «صواعق» ابن حجر، «سنن» بیهقى، «صحیح» دارمى و «وفاء الوفاء» درباره آن روایت نقل شده است. ضمناً آیات 64 نساء، 97 یوسف و 114 توبه نیز مى‏تواند سند توسّل باشد. 1- ایمان «آمنوا»، تقوا «اتّقوا اللَّه»، شفاعت «وابتغوا الیه الوسیلة» و جهاد «وجاهدوا فى سبیله»، راه سعادت و رستگارى است. «لعّلکم تفلحون» 2- براى رسیدن به فلاح، هم باید گناهان را ترک کرد، «اتّقوا اللَّه» هم باید طاعات را انجام داد.«وابتغوا الیه الوسیلة» 3- کارهاى خیر همه زمینه و وسیله‏ى سعادتند. (البتّه اگر با گناه خود آن زمینه‏ها را از بین نبریم.) «لعلّکم تفلحون [ نظرات / امتیازها ]

در آیات گذشته مقررات الهى در مورد آدمکشى و تبهکارى و فتنه انگیزى و ستیزه جویى ترسیم گردید؛ اینک قرآن مجید در این آیه شریفه به پند و اندرز پرداخته و مردم را به پرواپیشگى فرامى خواند و مى فرماید:

یَا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ

هان اى کسانى که ایمان آورده اید! پرواى خدا پیشه سازید و از گناه و نافرمانى او دورى جویید!

وَ ابْتَغُوا اِلَیْهِ الْوَسیلَةَ

در تفسیر این فراز از آیه شریفه دیدگاه ها متفاوت است:

1 - گروهى از جمله «مجاهد» بر آنند که منظور این است که به وسیله اطاعت خدا و فرمانبردارى از او، به بارگاهش تقرّب جویید و کارى کنید که خشنودى او را فراهم آورده، و نزدیکى به او را به وسیله اطاعت از مقررات او بخواهید و بیابید.

2 - امّا برخى بر این باورند که منظور از «وسیله» که در آیه شریفه آمده، پرفرازترین و والاترین درجات بهشتِ پرطراوت و پرمعنویت خداست.

از پیامبر گرامى روایت کرده اند که فرمود: از خدا براى من «وسیله» را که درجه اى است در بهشت، بخواهید که تنها یکى از بندگان خاصّ خدا به آن جا پر مى کشد؛ و من امیدوارم که آن بنده برگزیده باشم.

«سلوا اللّه لى الوسیلة فانّها درجة لا ینالها الاّ عبد واحد و ارجوا ان اکون انا هو.»(16)

از امیر مؤمنان در این مورد آورده اند که فرمود: در بهشتِ پرطراوت و زیباى خدا، دو لؤلؤ در زیر عرش است که یکى زرد رنگ و دیگرى سپید مى نماید، و در هر یک از آنها هفتادهزار غرفه مى باشد که درها و ظروف آن از یک ماده و حقیقت اند. آن لؤلؤ سپید همان «وسیله» است که از آنِ پیامبر گرامى اسلام و خاندان پاک و پاکیزه اوست، و دیگرى از آنِ ابراهیم و خاندانش مى باشد.

وَ جاهِدُوا فى سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ

و در راه دین خدا با دشمنانش کارزار کنید، باشد که رستگار گردید.

آیه شریفه بیانگر آن است که جهاد در راه خدا و دین و آیین او نیز وسیله اى براى رسیدن به پاداش پرشکوه خداست؛ چراکه نشان و راهنماى هر چیزى، وسیله آگاهى یافتن به آن است، و انجام هر کارى و یا دست زدن به هر چیزى، وسیله رسیدن به آن چیز است و مهر و لطف خدا نسبت به انسان، راهى براى فرمانبردارى از اوست و فرمانبردارى از او نیز راهى براى نجات و کامیابى که جهاد از جمله آنهاست.

و جهاد ممکن است به دست یا زبان انجام گیرد، که انسان با توجه به مقررات خدا، حقایق را بگوید و بنویسد؛ و ممکن است با دست و به وسیله شمشیر ستم سوز، و یا با انکار ستم و بیداد و گناه به وسیله قلب و دل، انجام گیرد. و باید همه کارهاى شایسته با انگیزه فرمانبردارى از خدا و به امید نجات و رستگارى انجام شود.

پاره اى از دانشمندان بر آنند که دو واژه «لعلّ» و «رجا»، از سوى خدا نشانگر لزوم و تحقّق است، و با این بیان، مفهوم آخرین فراز از آیه شریفه این است که:

کارهاى شایسته انجام دهید تا رستگار گردید. [ نظرات / امتیازها ]

740. Taqwa here too might be translated "fear of Allah", but the very next clause shows that "fear of Allah" does not mean "fear" in the ordinary sense, which would make you avoid the object of fear. On the contrary the "fear of Allah" is the intense desire to avoid everything that is against His Will and Law. It is in fact duty to Allah, for we are told to seek ardently the means by which we may approach Him, and that can only be done by striving with might and main for His cause.
741. "Prosper" in the spiritual sense, for that is all that matters, as the life of this world is brief and fleeting, and of small account as against Eternity. [ نظرات / امتیازها ]