ظاهر این است که منظور از «امر» امر تشریعى است که از ناحیه وحى نازل شده باشد، به شهادت ذیل آیه که مى‏فرماید: «وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ». آرى، حساب و مؤاخذه بر احکام نازله در شریعت است که احکام تشریعى فطرت را تایید مى‏کند نه بر احکام فطرت به تنهایى. و این مسلم است که مثلا اگر احکام ظاهرى و شرعى مربوط به قبح ظلم و خوبى عدالت به اشخاصى مستضعف نرسد، در قیامت مانند آن کسانى که به ایشان رسیده است مؤاخذه نمى‏شوند، هر چند که مستضعفین هم به فطرت خود زشتى ظلم و خوبى عدالت را درک بکنند، در ابحاث گذشته نیز بیان کردیم که حجت الهى از طریق فطرت به تنهایى تمام نمى‏شود، بلکه باید طریق وحى نیز به فطرت منضم گردد، هم چنان که فرموده: «لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ» (نساء/165). [ نظرات / امتیازها ]

آیه مورد بحث از آنجایى که مطلق است دلالت مى‏کند بر هر صله‏اى که خدا به آن امر فرموده که از معروفترین مصادیق آن صله رحم است، که در وجود آن تاکید نموده و فرموده: «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ» (نساء/1).
و نیز در تاکید آن در ذیل آیه مورد بحث فرموده: «وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ» و این اشاره به آن است که ترک صله رحم مخالفت امر خدا است، پس جا دارد مردم از خدا بترسند و آن را ترک نکنند که ترک آن عمل زشتى است، و در نامه اعمال آدمى ضبط مى‏شود، و باعث سوء حساب مى‏گردد. [ نظرات / امتیازها ]

ظاهرا فرق میان «خشیت» و «خوف» این است که خشیت به معناى تاثر قلب از اقبال و روى آوردن شر و یا نظیر آن است، و خوف به معناى تاثر عملى انسان است به اینکه از ترس در مقام اقدام برآمده و وسائل گریز از شر و محذور را هم فراهم سازد، هر چند که در دل متاثر نگشته، دچار هراس نشده باشد، و لذا مى‏بینیم خداى سبحان در توصیف انبیاء (علیهم‌السلام) مى‏فرماید: «وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ» (احزاب/39)، و ترس از غیر خدا را از ایشان نفى مى‏کند، و حال آنکه خوف را در بسیارى از جاها براى آنان اثبات نموده، از آن جمله مى‏فرماید: «فَأَوْجَسَ فِی نَفْسِهِ خِیفَةً مُوسى‏» (طه/67) و نیز مى‏فرماید: «وَ إِمَّا تَخافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیانَةً» (انفال/58) (و جمع میان آن نفى و این اثبات بهمین است که بگوئیم انبیاء از غیر خدا هیچ نمى‏ترسند، و در موارد مذکور در بالا در مقام پیش گیرى برآمده‏اند).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1-عمر بن یزید گفت: خدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: چه کسانى منظور در این آیه‏اند که باید با ایشان پیوند نمود؟ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: این آیه در حق خویشان آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نازل شده، ولى آیه عام است و شامل قرابت خود تو هم مى‏شود. آن گاه فرمود: زنهار از کسانى مباش که مى‏گویند فلان آیه فقط در فلان موضوع نازل شده.

علامه طباطبایی: معنایش اینست که آیات قرآن کریم در صورتى که عمومیت داشته باشد نباید منحصر به یک معنایش کرد، زیرا قرآن ظهر و بطنى دارد، و خداى تعالى مودت و دوستى ذوى القرباى پیغمبرش را که خود یکى از مصادیق صله رحم است اجر و پاداش رسالت قرار داده، و فرموده: «قُلْ لا أَسْدئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏» (شوری/23) علاوه بر اینکه روایت آتیه نیز بر این معنا دلالت مى‏کند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1-امام صادق (علیه‌السلام) در ذیل آیه «وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ» فرمود: سوء حساب همان مداقه و خرده‏گیرى است. و نیز فرمود: معنایش این است که گناهان را به حساب بیاورد و حسنات را نیاورد.

علامه طباطبایی: دنباله‏اى که در این حدیث آمده در احادیث دیگر به طرق دیگرى نیز از آن جناب روایت شده. و معناى اینکه حسنات به حساب نمى‏آید این است که در اثر مداقه خلل و نواقصى از آن پیدا کرده از این نظر غیر قابل اعتنایش مى‏کنند، دلیل این معنا روایت آتیه است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: نیکى به پدر و مادر و صله رحم، حساب را آسان مى‏سازد، آن گاه تلاوت فرمودند: «وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ».

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در روایات آمده است آنچه را که خداوند به وصل آن فرمان داده، صله‏ى رحم، یعنى حفظ پیوندهاى خانوادگى و همچنین حفظ پیوندهاى مکتبى یعنى ارتباط دائم و عمیق با رهبران آسمانى و پیروى از خط ولایت است.(86)
با نگاهى ساده و گذرا به جهان در عصر حاضر خواهیم دید على‏رغم آنکه بهترین و بیشترین سرمایه، یعنى نفت را در زیر پاى خود دارند و بهترین نقطه وحدت و عشق بیش از یک میلیارد مسلمان، یعنى کعبه را در پیش روى، و از بهترین مکتب و منطق نیز برخوردارند، امّا بخاطر قطع ارتباط با مسأله رهبرى الهى، همچنان تحت انواع فشارهاى ابرقدرت‏ها بسر مى‏برند. از این روست که در آیه 27 سوره بقره بعد از جمله «و یقطعون ما امراللَّه به ان یوصل» عبارت «و یفسدون فى الارض» آمده است، زیرا بدیهى است که قطع رحم به تنهایى سبب فساد بر روى زمین نمى‏شود، بلکه این رها کردن رهبرى الهى است که گرفتار شدن در چنگال طاغوت و گسترش و نشر فساد و تباهى را بدنبال مى‏آورد.
ارتباطاتى را که خداوند به آن امر فرموده، بسیار متنوّع و فراوان است، از جمله:
الف: ارتباط فرهنگى با دانشمندان. «فسئلوا اهل الذکران کنتم لاتعلمون»(87)
ب: ارتباط اجتماعى با مردم. «اصبروا و صابروا و رابطوا»(88)
ج: ارتباط عاطفى با والدین. «و بالوالدین احساناً»(89)
د: ارتباط مالى با نیازمندان. «من ذا الّذى یقرض اللَّه قرضاً حسناً»(90)
ه: ارتباط فکرى در اداره جامعه. «و شاورهم فى‏الامر»(91)
و: ارتباط سیاسى با ولایت. «و اطیعوا الرسول و اولى‏الامر منکم»(92)
ز: ارتباط همه جانبه با مؤمنان. «انّما المؤمنون اخوة»(93)
ح: ارتباط معنوى با اولیاى خدا. «لقد کان لکم فى رسول اللَّه اُسوة حسنه»(94)
صله رحم‏
صله‏ى‏رحم تنها به دیدن و ملاقات کردن نیست، کمک‏هاى مالى نیز از مصادیق صله‏ى‏رحم بشمار مى‏رود. امام صادق‏علیه السلام فرمودند: در اموال انسان غیر از زکات، حقوق دیگرى نیز واجب است و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند.(95) البتّه شاید مراد امام‏علیه السلام از حقوق دیگر، همان خمس باشد.
در اهمیّت صله‏رحم همین بس که خداوند آن را در کنار ذکر خود قرار داده است. «واتقوا اللَّه الّذى تساءلون به والارحام»(96)
ارحام تنها منحصر به خانواده و بستگان نسبى نیست، بلکه جامعه بزرگ اسلامى را که در آن همه افراد امت با هم برادرند، «انما المؤمنون اخوة»(97) و پدرشان پیامبر اسلام‏صلى الله علیه وآله و حضرت على‏علیه السلام است نیز در برمى‏گیرد. پیامبرصلى الله علیه وآله فرمودند: «اَنَا و علىّ اَبَوا هذه الامة»(98)
امام صادق‏علیه السلام در آستانه رحلت از دنیا، دستور دادند تا به بستگانى که نسبت به ایشان جسارت کرده بودند هدیه‏اى بدهند. وقتى حضرت در انجام این کار مورد انتقاد قرار مى‏گیرند، آیه فوق را تلاوت مى‏فرمایند.(99) و این‏گونه به ما یاد مى‏دهند که شرط صله‏ى‏رحم خوش‏بینى، علاقه و رابطه آنها با ما نیست.
در توضیح عبارت‏هاى «یخشون ربّهم» و «یخافون سوء الحساب» باید گفت که اگر چه کلمات «خشیت» و «خوف» در بعضى موارد در معناى مترادف و مشابهى بکار رفته و از آنها یک معنا اراده گردیده است، امّا فى‏الواقع میان آن دو تفاوت وجود دارد؛ به اینکه خشیت عبارت است از آن خوف و تأثر قلبى که انسان بخاطر احترام و عظمت از کسى در دل پیدا مى‏کند، امّا خوف داراى معناى وسیعترى است و شامل هرگونه ترس و اضطرابى مى‏شود. به عبارت دیگر هیچگاه خشیت در مورد یک حادثه تلخ بکار نمى‏رود و انسان نمى‏گوید من از سرما، مرض و... خشیت دارم در حالى که کاربرد واژه خوف در امورى مثل ترس از سرما، گرما و مرض امرى رایج و شایع است. و نهایتاً، از آنجا که خشیت بر مبناى علم انسان به عظمت و اهمیّت و احترام طرف مقابل قرار دارد، مى‏توان گفت که خشیت مخصوص افراد عالم است و خوف در مورد همه مردم بکار مى‏رود. چنانکه قرآن مى‏فرماید: «انما یخشى اللَّه من عباده العلماء»(100) تنها دانشمندان از خدا خشیت دارند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]