(الذین اذا اصابتهم مصیبه ):(کسانی که زمانی که مصیبتی به آنان می رسد...)یعنی واقعه مکروه ویا اتفاق بدی بر ایشان می افتد،آن را ازجانب خدامی دانند وناراحت نمی شوند ،چون هرموجودی قائم بخدا و محتاج به اوست ،پس خداوند حق هر گونه تصرف در آن موجود را دارد و انسان در هیچ امری استقلال ندارد،چه در وجودش و چه در قوایش ،پس کیست که از یاری ورحمت خدا بی نیاز باشد و کیست که بر او جرأت نماید تا از قدرت او خارج شود،(قالوا انالله و انا الیه راجعون ):(می گویند ما از خدائیم و همانا بسوی خداباز می گردیم )پس زمانی که انسان متذکر به حقیقت مالکیت پروردگار باشدهرگز از مصائب متأثر نمی شود ،چون مالکیتی ندارد که بواسطه حصول یا فقدان امری خوشحال یا ناراحت شود و بنا براین امور را به مالکش ارجاع می دهد(لمن الملک الیوم لله الواحد القهار)(67)،(ملک امروز از آن کیست ؟از آن خداوند یگانه وچیره است ). [ نظرات / امتیازها ]

خداوند صابران را توصیف نموده میفرماید:
الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ ...- آنان کسانى هستند که هنگامى که مصیبتى بخود آنها یا مالشان وارد گردید خود را آماده کرده آن را بخاطر اجر و پاداش الهى تحمّل مى‏کنند.
قالُوا إِنَّا لِلَّهِ ...- مفاد این جمله اقرار ببندگى خداوند است یعنى ما بندگان خدا هستیم.
وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ ...- مفاد این جمله اقرار ببعث روز قیامت است یعنى بازگشت ما بسوى حکم پروردگار است لذا حضرت امیر مؤمنان علیه السلام فرمود: انَّ قولنا إِنَّا لِلَّهِ اقرارا على انفسنا بالملک وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ اقرارا على انفسنا بالهلک یعنى اینکه مى‏گوییم «إِنَّا لِلَّهِ» این، اقرار و اعتراف است از طرف ما به اینکه ما مملوک خدا میباشیم وَ «إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» اعتراف بمردن است».
و علّت اینکه کلمه «استرجاع» یعنى «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» تسلیت و تغریت در مقام مصیبت محسوب میشود این است که دلالت دارد به اینکه مصیبتى که رخ داده
است اگر از روى عدالت است خداوند آن را جبران خواهد کرد و اگر از روى ظلم است خداوند از آنکه این مصیبت را وارد کرده است انتقام خواهد کشید تقدیر کلام این است که ما مملوک خدا بوده در برابر فرمان او تسلیم و بتدبیر وى راضى انتقام میباشیم و بسوى او بازگشت میکنیم یعنى سرانجام بنقطه‏اى که او منحصراً با کمال عدالت حکم خواهد کرد برمیگردیم و در حدیث وارد شده است: «کسى که هنگام مصیبت «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» بگوید خداوند مصیبت او را جبران مى‏کند و عاقبت وى را نیکو میگرداند و بر آن مصیبت، عوض شایسته‏اى که موجب خشنودى انسان گردد قرار میدهد».
حضرت امیر مؤمنان علیه السلام فرمودند: «کسى که بمصیبتى گرفتار گردیده است هر موقع که متذکّر آن شود- و لو بعد از مدّت بسیار طولانى- و استرجاع کند خداوند مانند پاداش روز مصیبت را باد عنایت میفرماید» حضرت صادق علیه السلام از پدران بزرگوار خود از رسول اکرم صلّى اللَّه علیه و آله نقل کرده است کسى که داراى چهار چیز باشد خداوند او را از اهل بهشت مینویسد 1- خود را در پناه «لا اله الّا اللَّه» قرار دهد 2- هنگامى که نعمتى باو رسید «الحمد للَّه» بگوید 3- موقعى که گناهى از وى صادر گردید «استغفر اللَّه» بگوید 4- هنگامى که مصیبتى باو رسید «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» بگوید». [ نظرات / امتیازها ]

صابران، به جاى خود باختگى وپناهندگى به دیگران، تنها به خدا پناه مى‏برند. زیرا از دید آنها، تمام جهان کلاس درس و میدان آزمایش است که باید در آن رشد کنیم. دنیا جاى ماندن نیست، خوابگاه و عشرتکده نیست و شداید و سختى‏هاى آن نیز نشانه‏ى بى‏مهرى خداوند نیست. ناگوارى‏ها براى آن است که زیر پاى ما داغ شود تا تندتر و سریعتر حرکت کنیم، بنابراین در تلخى‏ها نیز شیرینى است. زیرا شکوفا شدن استعدادها وکامیابى از پاداش‏هاى الهى را بدنبال دارد.
مصیبت‏هایى که از طرف اوست، تصرف مالک حقیقى و خداوند در مملوک خود است. اگر انسان بداند که خداوند حکیم و رحیم است و او نیز بنده‏اى بوده که قبلاً هیچ نبوده؛ «لم یک شیئاً» و حتّى بعد از مراحلى هم چیز قابل ذکرى نبوده است؛ «لم یکن شیئاً مذکورا» خواهد پذیرفت که من باید در اختیار او باشم. او مرا از جماد به نبات، و از نبات به حیوان و از مرتبه‏ى حیوانیّت به انسانیّت سوق داده و این حوادث را براى رشد و ارتقاى من قرار داده است. همانگونه که ما دانه‏ى گندم را زیر فشار، آرد مى‏کنیم و بعد نیز در آتش تنور، تبدیل به نان مى‏کنیم تا مراحل وجودى او را بالا بریم. [ نظرات / امتیازها ]

الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ (156)

الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ: آنانکه هر گاه برسد ایشان را مصیبتى و بلیتى و اذیتى و مکروهى، توطین و سکون نفس خود بر آن نهند و بردبارى کنند به جهت احتساب اجر و ثواب الهى. قالُوا إِنَّا لِلَّهِ‌: گویند بر وجه اعتراف به انقیاد حکم قضا و تسلیم و رضا بدرستى که ما مملوک و مخلوق او هستیم، این اقرار است به عبودیت، پس هر چه از مولى به بنده رسد جز رضا و تسلیم چاره‌اى نباشد. وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ‌: و بدرستى که ما بسوى مجازات سبحانى بازگشت کنندگانیم. این اقرار است به معاد و قیامت
روز جزاى اعمال است مؤمن و مطیع را ثواب، کافر و عاصى را به عدل عقاب خواهد بود. و حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام فرماید: گفتن «انا لله» اقرار است از ما بر نفوس خود به ملکیت، و «انا الیه راجعون» اقرار است از ما بر نفوس به هلاک شدن.

تبصره: ثواب کلمه استرجاع بسیار است. از جمله در کتاب خصال و عیاشى از حضرت صادق علیه السّلام روایت نموده از حضرت نبوى صلّى اللّه علیه و آله و سلّم چهار خصلت است هر که دارا باشد در نور اعظم الهى باشد: 1- شهادت به یگانگى خدا و شهادت به اینکه من رسول خدایم باشم. 2- هر که برسد او را مصیبتى گوید: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ‌. 3- هر که او را خیرى برسد بگوید: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ*. 4- هر که او را گناهى صادر شود گوید: استغفر اللّه و اتوب الیه. «1» تتمه: در منهج- مردى از اصحاب که همیشه ملازم حضرت بود، پسرش فوت شد. بسیار گریه مى‌نمود، حضرت فرمود: اى فلان بهشت را هشت در، و جهنم را هفت در است، راضى نیستى به هر درى از بهشت که داخل شوى پسر خود را بینى، ایستاده گوید: اى پدر من بى‌تو داخل بهشت نشوم.
آن مرد خوشحال شد. اصحاب عرض کردند: این کرامت مخصوص به او است یا هر که مصیبت فرزند دیده باشد؟ حضرت فرمود: این کرامت شامل همه اهل ایمان خواهد بود وقتى که صبر کنند. [ نظرات / امتیازها ]

الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ (156)

ترجمه‌

آنانکه چون رسید ایشان را مصیبتى گویند همانا ما مملوک خدائیم و همانا بسوى او بازگشت کنندگانیم..

تفسیر
در نهج البلاغه است که همانا گفتن ما انا للّه را اقرار است از ما بمملوکیت و قول ما انا الیه راجعون اقرار است از ما بر هلاکت و در مجمع از پیغمبر (ص) روایت نموده که کسى که استرجاع نماید یعنى ایندو جمله را بگوید در وقت ورود مصیبت خداوند جبران میفرماید مصیبت او را و نیکو میگرداند عاقبت او را و عطا میکند باو خلف صالحى که موجب خوشنودى او شود و نیز کسى که مصیبتى بر او وارد شود و چندى بگذرد چون استرجاع نماید خداوند مانند اجر آن مصیبت را در اول ورود باو عطا خواهد فرمود و در کافى از امام باقر (ع) نقل نموده که نیست بنده که وارد شود بر او مصیبتى و استرجاع نماید در وقت تذکر آن و صبر کند مگر آنکه خداوند مى‌آمرزد تمام گناهان گذشته او را و چون چندى بگذرد و متذکر شود و استرجاع نماید خداوند مى‌آمرزد گناهان او را که در خلال ایندو قول واقع شده است و در خصال و عیاشى از پیغمبر (ص) روایت نموده است که چهار خصلت است کسانى که دارا باشند در نور اعظم الهى جاى دارند کسى که افتخار نماید بشهادت بر وحدانیت خدا و رسالت من‌و کسى که بگوید در وقت ورود مصیبتى بر او انا اللّه و انا الیه راجعون و کسى که چون خیرى باو برسد بگوید الحمد للّه و کسى که چون گناهى از او سر زند بگوید استغفر اللّه و اتوب الیه.

بیان و موعظه بدانکه تمام موجودات عوالم هستى ملک طلق حضرت احدیت است نه مانند ملکیّت املاک براى ما که اضافه و نحو اختصاص و شبه تسلطى بیش نیست بلکه ملکیّت حقه حقیقیه است زیرا موجودات از قبل ذات خود هیچ ندارند هر چه دارند از قبل وجود مطلق و علت هستى خود دارند که گفته‌اند

ما عدمهائیم هستى‌ها نما

تو وجود مطلق و هستى ما

بنابراین هر چه در ما است و از ماست مانند جان و تن و مال و جلال و جمال و کمال و فرزند و عیال همه عاریه و ودیعه الهى است که به ما برسم امانت سپرده شده است و کسى که این معنى را بداند نباید از مصیبتى متأثر شود زیرا که قبیح است کسى که چندین امانت بشخص سپرده باشد وقتى بخواهد یکى از آنها را استرداد نماید انسان ملول شود چه رسد بآنکه بخواهد طعنى وارد نماید یا شکایتى کند یا سوء ادبى از او سرزند و چون مصیبتى بشخص وارد شود و ایندو جمله را از صمیم قلب بگوید و متوجه معنى آن باشد البته صبر بر آن برایش سهل خواهد شد و این اجر دنیوى او است علاوه بر اجوریکه در روایات سابقه بیان شد و چنین شخصى با کمال خوشى و راحتى در دنیا زندگى میکند ولى اگر بخواهد خود را مالک چیزى بداند و علاقه و دلبستگى بآن پیدا کند علاوه بر آنکه در جهل مرکب است دنیا براى او تنگ خواهد شد زیرا خداوند اختیار مملکت خود را بدست کسى نمیدهد و بهواى نفس و دلخواه کسى از مال و عیال خود صرف نظر نمیکند و صلاح جامعه را از دست نمیدهد کلیّه اموال مال خدا و تمامى بندگان عیال خدا و هیچ مؤثرى در وجود جز او نیست پس هر چه جوش و خروش نمائى از دستت رفته و بخودت آزار وارد نمودى و اوقات عزیزت را تلخ کردى (شاد باید زیستن ناشاد باید زیستن) چاره جز تسلیم و رضا نیست و در حکمت الهى ببراهین قطعیه عقلیّه و نقلیه از معادن وحى و کتب سماوى ثابت و محقق شده است که تمام موجودات فانى مى- شوند و جز وجه الهى باقى نمى‌ماند مرحوم صدر المتالهین در کتاب اسفار بعد ازتمهید ده مقدمه اثبات نموده است حشر و رجوع تمام کائنات را از انسان و شیطان و حیوان و نبات و جماد باصل وجود خود که وجه الهى است و از براى هر یک به آیه استدلال نموده و از براى همه بآیاتى که انشاء اللّه تعالى در ضمن تفسیر آنها معلوم خواهد شد بنابراین تمام موجودات عقلا و نقلا رجوع حقیقى و بازگشت واقعى باصل خود مى‌نمایند و کسى در این عاریت سراى باقى نخواهد ماند و همه قافله پیش و پسند که باید بسر منزل اصلى برسند و هر کس زودتر حرکت کند زودتر بمقصد خواهد رسید و دیگران نباید براى او نگران باشند بلکه باید فکر کار خودشان باشند و براى این سفر پر خطر تهیه زاد و راحله نمایند که عقب نمانند و بمقصود اصلى برسند عزیزم فکر تعمیر منزل باش چرا بمعبر میپردازى آنهم راه رو مشترک که اختیارش بدست تو نیست شعر

دنیى آنقدر ندارد که بر او رشک برند

یا وجود و عدمش را غم بیهوده خورند

نظر آنانکه نکردند بدین مشتى خاک‌

الحق انصاف توان داد که صاحب نظرند

این سرائیست که البته خلل خواهد یافت‌

خنک آنقوم که در بند سراى دیگرند

لذت مال دنیا بحسرت گذاردن و رفتنش نمى‌ارزد عزت حکومت با ذلت معزولى برابرى ندارد قسمت عمده تلخى جاندادن همان قطع علائق دنیوى است بیا قبلا این زحمت را بخود هموار کن تا در دنیا راحت و شیرین‌کام باشى و در موقع رفتن آسوده و فارغ البال مال دنیا خوب است براى صرف در محل خوب ولى علاقه بآن خوب نیست چنانچه از سیره مرضیّه بزرگان دین بدست میآید که مال دنیا را براى صرف در تعمیر آخرت میخواستند و دلبستگى بآن نداشتند و اینکه بعضى از علما رجوع بخداوند را برجوع بحکم و امر و جزا و پاداش عمل تفسیر نموده‌اند براى توافق با افهام عامه است و الا تحقیق و ظاهر آیه شریفه همانست که عرض شد و مئال فرمایش ایشان هم بهمین معنى است و اللّه اعلم. [ نظرات / امتیازها ]