1 مفسران برآن اند که مقصود از «نسل آدم» در این آیه همان ادریس پیامبر است که در آیات پیشین از او یاد شد؛ زیرا او جدّ پدرى نوح بود؛ و مقصود از «دودمان نوح» همان ابراهیم علیه السلام است؛ زیرا او از نوادگان نوح بود و منظور از «نسل ابراهیم» همان اسماعیل و اسحاق و یعقوب هستند و مقصود از دودمان اسرائیل (یا یعقوب) همان موسى، هارون، زکریا، یحیى و عیسى هستند که در آیات پیشین از آنان یاد شد
2 مقصود از هدایت یافتگان و برگزیدگانى که با شنیدن آیات الهى سجده مى کنند و سیلاب اشکشان جارى مى شود، یا همان پیامبرانى است که در این آیه از آنان یاد شد و یا اعم از آنان است که شامل غیر پیامبران نیز مى شود البته تفسیر دوم با ظاهر آیه سازگارتر است و در احادیث نیز بدان اشاره شده است

1- یادآورى نعمت‌هاى ویژه خداوند، عامل محبّت الهى است. «ذِکْرُ رَحْمَتِ رَبِّکَ»
2- یاد اولیاى خدا یک ارزش است. ذِکْرُ ... زَکَرِیَّا
3- عبادت ودعا، زمینه‌ى دریافت رحمت است. رَحْمَتِ رَبِّکَ‌ ... إِذْ نادى‌ رَبَّهُ‌
4- از نقش دعا در تحوّلات زندگى بشر غافل نشویم. «إِذْ نادى‌» پیامبران نیز براى حل مشکلات خویش به دعا روى مى‌آورند.
5- مؤمن هرگز احساس تنهایى نمى‌کند. «إِذْ نادى‌ رَبَّهُ»
6- اگر خداوند بخواهد نداى مخفى بندگان خالص را براى تاریخ علنى مى‌کند. «نِداءً خَفِیًّا»
7- دعاى پنهانى با ارزش‌تر است، چون به اخلاص نزدیک‌تر است. «نِداءً خَفِیًّا»

خدواند متعال صریحادر این آیه اشاره به جن میکندواگر منظورش شیطان یا شیاطین بود واضح به آن اشاره مینمود..ظاهرا مشرکان برطاعفه یا احدی از جن وجنیان مقام الوهیت یاتشریک در امر ربوبیت داده بودند وپروردگار بانزول این ایه خط بطلانی بر ان اعتقاد میکشد..تعمیم ظاهر ایه با انتصاب به شیطان یا اخص ابلیس که از طائفه جنیان بوده سازگار نیست.....الله اعلم

1 در آیه ى قبل یکى از نتایج مبارزه با دشمنان را «شفاى دل مؤمنان» معرفى کرد و اینک «فروکش کردند خشم دل مؤمنان» را یکى دیگر از آثار مبارزه معرفى مى کند

ممکن است این مطلب نوعى تأکید باشد و یا جمله اول، به بهبودى ناراحتى ها و درد دل هاى مؤمنان اشاره کند و جمله دوم به آرامش دل آنان براثر شکست دشمن اشاره داشته باشد آرى جهاد و پیروزى موجب آرامش روحى و روانى و رفع نگرانى ها و تامین کننده بهداشت روانى جامعه است

2 در این آیه اشاره شده که ممکن است برخى مشرکان در آینده توبه کنند و خدا توبه ى آنان را بپذیرد، و این نوعى بشارت به مسلمانان بود؛ ازاین رو، برخى مفسران این آیات را از اخبار غیبى قرآن دانسته اند؛ زیرا آنچه قرآن بیان کرد، به وقوع پیوست

1 تعبیرات این آیه نشان مى دهد در میان مسلمانان، گروهى وجود داشتند که از جنگ با دشمن و قدرت آن ها مى ترسیدند که قرآن به آن ها هشدار مى دهد

2 شاید که برخى مسلمانان مى پنداشتند لغو پیمان با مشرکان صحیح نیست؛ ازاین رو، به آنان پاسخ داده مى شود که مشرکان خود مقدمات پیمان شکنى را فراهم کردند و در جنگ پیش قدم شدند

3 ظاهراً مقصود از «بیرون کردن فرستاده خدا» اخراج پیامبر صلى الله علیه و آله از مکه در هنگام هجرت ایشان است؛ زیرا نخست قصد اخراج ایشان را داشتند؛ سپس نظرشان تغییر کرد و تصمیم به قتل او گرفتند و این موضوع بیان یک خاطره دردناک از جنایات بت پرستان است

4 از این آیه استفاده مى شود که مشرکان پیمان شکن مهاجم بودند و مسلمانان نبردى دفاعى داشتند

1 مفسران حکایت کرده اند که در هنگامه ى نبرد بدر، ابو سفیان با تردستى، کاروان تجارتى قریش را نجات داد و به ارتش مشرکان مکه پیام داد که نیازى به پیکار شما نیست، ولى «ابوجهل» با غرور و تعصب سوگند یاد کرد که ما به «بدر» مى رویم و سه روز در آنجا مى مانیم و مى خوریم و مى نوشیم و مى نوازیم، تا قدرت ما براى تمام عرب تثبیت شود، اما سرانجام شکست خوردند و جام مرگ نوشیدند و نوحه گران به عزایشان نشستند

این آیه به همین جریان اشاره مى کند و به مسلمانان هشدار مى دهد که همانند آنان نباشید

2 مشرکان، هم هدفشان نامقدس بود و هم وسایلى که در راه این هدف به کار مى بردند آنان هدفشان جلوگیرى از راه خدا بود و با عیش و هواپرستى و ریاکارى مى خواستند به این هدف برسند که در هر دو مورد شکست خوردند

منحصرا تعمیر مساجد خدا به دست کسانى است، که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز را برپاى دارند و زکات مال خود بدهند و از غیر خدا نترسند آنها امّیدوار باشند که از هدایت یافتگان هستند

مشرکین این حق و شایستگى را ندارند که مساجد خدا را آباد نمایند در صورتى که به کفر خویشتن گواهند مشرکانند که اعمالشان تباه شده است و مشرکانند که براى همیشه در آتش خواهند بود

آیا این طور مى پندارید که شما واگذار خواهید شد و خدا حال آن مردانى را که رزمنده بودند و همرازى غیر از خدا و رسول انتخاب نکردند نمى داند؟ و حال آنکه خدا از اعمالى که شما انجام مى دهید آگاه است

فَلَمَّا رَجَعُوا إِلى‌ أَبِیهِمْ قالُوا یا أَبانا مُنِعَ مِنَّا الْکَیْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنا أَخانا نَکْتَلْ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ (63)
فَلَمَّا رَجَعُوا إِلى‌ أَبِیهِمْ‌: پس چون برگشتند فرزندان یعقوب علیه السّلام به سوى پدر خود، پرسید: احوال شما با ملک مصر چگونه گذشت؟ گفتند: اى پدر، ما وصف کرم و احسان و فضل ملک مصر نتوانیم نمود، بقدرى با ما احسان و کرم و انعام کرد که اگر یکى از فرزندان یعقوب بودى همانا بیش از آن نکردى. یعقوب فرمود: شمعون چه شد؟
قالُوا یا أَبانا مُنِعَ مِنَّا الْکَیْلُ‌: گفتند اى پدر ما، منع کرده شد از ما پیمودن طعام، یعنى ملک مصر حکم نمود که دیگر طعام، به ما ندهند اگر بنیامین را نبریم و شمعون را به گرو نزد خود نگه داشته تا بنیامین را ما نزد او ببریم. فَأَرْسِلْ مَعَنا أَخانا: پس بفرست با ما برادر ما یعنى بنیامین را (بنیامین بر وزن جبرائیل چنانچه در قاموس فرموده و ابن یامین از اغلاط مشهوره است) نَکْتَلْ‌: تا فرا گیریم طعام مکیل را براى خود و براى او. حاصل آنکه اگر بفرستى او را کیلى داریم، و اگر نفرستى منع خواهیم شد. قرائت دیگر «یکتل» بگیرد بار شتر را که براى او کیل شود. وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ‌: و بدرستى که ما او را نگهدار و پاسبانیم از رسیدن مکروه و بدى باو.
یعقوب علیه السّلام فرمود: از کجا ملک مصر دانست که شما را برادرى هست؟ گفتند: براى آنکه ما را به جاسوسى متهم، چون شرح حال خود دادیم گفت: شما مى‌گوئید ما دوازده برادریم یکى را گرگ خورد، دیگرى کجا است؟ گفتم: پدر، او را در خدمت خود نگهداشته. گفت: اگر او را نیاورید به شما طعام ندهم. اکنون اى پدر، او را با ما بفرست که حافظ اوئیم و نگذاریم به او مکروهى برسد.

(آیه 63)- سر انجام موافقت پدر جلب شد! برادران یوسف با دست پر و خوشحالی فراوان به کنعان بازگشتند، ولی در فکر آینده بودند که اگر پدر با فرستادن برادر کوچک (بنیامین) موافقت نکند، عزیز مصر آنها را نخواهد پذیرفت و سهمیه‌ای به آنها نخواهد داد.
لذا قرآن می‌گوید: «هنگامی که آنها به سوی پدر بازگشتند گفتند: پدر! دستور داده شده است که در آینده (سهمیه‌ای به ما ندهند و) کیل و پیمانه‌ای برای ما نکنند» (فَلَمَّا رَجَعُوا إِلی أَبِیهِمْ قالُوا یا أَبانا مُنِعَ مِنَّا الْکَیْلُ).
«اکنون که چنین است برادرمان را با ما بفرست تا بتوانیم کیل و پیمانه‌ای دریافت داریم» (فَأَرْسِلْ مَعَنا أَخانا نَکْتَلْ).
«و مطمئن باش که او را حفظ خواهیم کرد» (وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ).

وَ قٰالَ لِفِتْیٰانِهِ اِجْعَلُوا بِضٰاعَتَهُمْ فِی رِحٰالِهِمْ یوسف به خدمتگزارانش دستور داد که سرمایۀ برادرانش را که به وسیله آن خوراک خریده بودند در میان کالاهایشان پنهان کنند بدون اینکه آنها از این کار آگاه شوند لَعَلَّهُمْ یَعْرِفُونَهٰا إِذَا اِنْقَلَبُوا إِلىٰ أَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ این جمله، علّت برگرداندن قیمت به برادران او را بیان مى کند و اینکه هدف از این کار، تشویق آنهاست به اینکه بار دیگر به نزد یوسف بازگردند؛ زیرا وقتى آنها بارهایشان را باز کنند و سرمایۀ خود را در آن ببینند به خاطر طمع به بخشش و بزرگوارى یوسف به سوى او بازمى گردند و نیز دور نیست که یکى از اهداف یوسف از برگرداندن سرمایه، آن باشد که پدرش مطمئن شود و فرستادن برادرش، بر او گران نیاید برادر ما را با ما بفرست

تذروه : ذرو: پراکندن و پاشیدن
 توضيح : . تَذْرُوهُ الرِّیاحُ‏: بادها آن را مى‏ پراکند.

هشیما : هشیما: هشم: شکستن.
 توضيح : «هشم الشی‏ء هشما: کسره» هشیم: خورد شده و شکسته علف خشک و چوب

اَلْحَبِّ : : جمع«حبّة»به معناى چیزى که هسته ندارد،مانند گندم و جو