فسادى که در دین و دنیا راه پیدا مى ‏کند از ناحیه عده ‏اى از افراد است که جز خودپرستى هواى دیگرى بر سر ندارند و این فساد و شکافى که اینان در دین ایجاد مى ‏کنند جز به اصلاح آن دسته دیگر که خود را به خداى سبحان فروخته اند و در دل جز به پروردگار خود نمى ‏اندیشند پر نمى ‏شود و زمین و زمینیان به صلاح نمى‏ گرایند. خداى تعالى این معامله سودمند خود را در آیه شریفه «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفى‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بایَعْتُمْ بِهِ» (توبه/112). این موضوع در آیات دیگرى نیز خاطرنشان گردیده است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام على بن الحسین (علیه السلام) در ذیل جمله «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ...» فرمودند: این جمله درباره على (علیه السلام) نازل شده است که در شب هجرت در بستر رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) خوابید.

علامه طباطبایی: روایات از طرق شیعه و سنى بسیار آمده است که آیه نامبرده درباره شب فراش نازل شده است که تفسیر برهان (ج 1 ص 206، 207) به پنج طریق آن را از ثعلبى و دیگران نقل کرده است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام على (علیه السلام) فرمودند: مراد از این آیه کسى است که به خاطر امر به معروف و نهى از منکر کشته شود.

علامه طباطبایی: این بیان عموم آیه شریفه است، پس منافات ندارد که شان نزول خاصى داشته باشد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

صهیب گفت: «وقتى مى‏ خواستم از مکه به سوى رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) هجرت کنم قریش به من گفتند: «اى صهیب تو آن روز که به شهر ما آمدى دست خالى بودى و حال که مى ‏خواهى کوچ کنى اموالت را هم مى ‏برى و این به خدا سوگند ممکن نیست و هرگز نمى ‏گذاریم آن ها را با خود ببرى». من به ایشان گفتم: «آیا اگر اموالم را به شما واگذار کنم دست از من برمى ‏دارید؟» گفتند: «بله» به ناچار اموالم را به طرفشان پرتاب کردم و آزاد شدم و از مکه بیرون آمده به مدینه رسیدم. این خبر به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) رسید و ایشان دو بار فرمودند: «صهیب در معامله ‏اش سود برد».».

علامه طباطبایی: در المنثور این قصه را به چند طریق دیگر روایت کرده است که در بعضى از آن ها آمده است آیه «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی ...» نیز در این قصه نازل شده است. در بعضى دیگر آمده است آیه نامبرده درباره ابى ذر و صهیب نازل شده است که هر دو جان خود را با مال خود خریدند، ولى ما در سابق هم گفتیم که آیه شریفه با این احتمال که شرا به معناى خریدن باشد نمى ‏سازد (بلکه شرا که در لغت هم به معناى خریدن است و هم فروختن در آیه شریفه به معناى فروختن است و تنها با معامله امام على (علیه السلام) در لیلة المبیت قابل انطباق است).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

بقره-207: نکته‏ها:
ابن أبی الحدید که از علماى قرن هفتم اهل سنّت است، در شرح نهج البلاغه خود آورده است: تمام مفسّران گفته‏اند این آیه درباره على بن ابى طالب علیه السلام نازل شده است که در لیلة المبیت در بستر رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله خوابید. و این موضوع در حدى از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آن را انکار نمى‏کند. «شرح نهج البلاغه، ج 13، ص 262»
مشرکانِ مکّه، قرار گذاشتند از هر قبیله‏اى یک نفر را براى کشتن پیامبر صلى اللَّه علیه و آله انتخاب کنند و آن حضرت را دسته جمعى از بین ببرند تا بنى هاشم به خونخواهى او قیام نکنند و با این عمل از دعوت پیامبر راحت شوند. پیامبر صلى اللَّه علیه و آله از نقشه‏ى آنان با خبر شد و على علیه السلام براى اینکه پیامبر به سلامت از مکّه خارج شود، در بستر ایشان خوابید و این آیه در شأن آن حضرت نازل گردید. «1»
__________________________________________________
( 1. بسیارى از علماى اهل سنّت، به این فضیلت على علیه السلام اقرار کرده‏اند که علّامه امینى «ره» در الغدیر (ج 2، ص 48) آنان را نام برده است، از آن جمله امام أحمد حنبل، در مسند خود (ج 1، ص 348) مى‏باشد. صاحب تفسیر أطیب البیان مى‏نویسد: در کتاب غایة المرام، بیست حدیث آمده که نُه حدیث از علماى اهل سنّت و یازده حدیث از علماى شیعه است و این آیه را درباره‏ى فداکارى حضرت على علیه السلام دانسته‏اند. در تاریخ طبرى، (ج 2، ص 373) نیز که از نوشته‏هاى قرن سوم است، ماجراى خوابیدن حضرت على علیه السلام در بستر رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله نقل شده است. هم چنان که تاریخ یعقوبى (ج 2، ص 39) موضوع را به صراحت بازگو مى‏نماید. در شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید (ج 4، ص 73) آمده است: معاویه چهار هزار درهم پول داد تا بگویند این آیه در شأن ابن ملجم نازل شده است!. تفسیر نمونه، ج 2، ص 49.‍)
همین که على علیه السلام در آن شب خطرناک به جاى پیامبر خوابید، خداوند به دو فرشته‏ى خود، جبرئیل و میکائیل فرمود: کدامیک از شما حاضرید فداى دیگرى شوید؟! هیچکدام از آنها حاضر نشدند. خداوند فرمود:
اینک مشاهده کنید که چگونه على بن ابى طالب علیهما السلام حاضر است جان خود را فداى رسول خدا کند.
گاهى باید براى احیاى یک معروف و یا محو یک منکر، جان را تسلیم کرد.
حضرت على علیه السلام فرمودند:
کسى که در راه امر به معروف و نهى از منکر کشته شود، یکى از مصادیق این آیه است. «تفسیر صافى، ج 1، ص 241»
[ نظرات / امتیازها ]

گرچه آیه فوق همانطور که در شان نزول آن ذکر شد، مربوط به ماجراى هجرت پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) و فداکارى على (علیه السلام ) و خوابیدن او در بستر آن حضرت نازل شده ، ولى همچون سایر آیات قرآن ، مفهوم و محتواى کلى و عمومى دارد.
و در واقع نقطه مقابل چیزى است که در آیات قبل در مورد منافقان وارد شده بود.
مى فرماید: ((از میان مردم کسانى هستند که جان خود را در برابر خشنودى خدا مى فروشند، و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است ))
(و من الناس من یشرى نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رؤ ف بالعباد).
آن گروه مردمى خودخواه و خودپسند و لجوج و معاند بودند که از راه نفاق در بین مردم آبروئى کسب مى کردند، و در ظاهر خود را مؤ من و خیرخواه نشان مى دادند، اما کردارشان پرده از روى گفتارشان بر مى داشت چرا که جز فساد در زمین و نابود کردن حرث و نسل کار دیگرى نداشتند.
ولى این گروه تنها با خدا معامله مى کنند و هر چه دارند حتى جان خود را به او مى فروشند و جز رضا و خشنودى او چیزى خریدار نیستند.
و با فداکارى و ایثار آنهاست که امر دین و دنیا اصلاح و حق زنده و پایدار مى شود و زندگى انسان گوارا و درخت اسلام بارور مى گردد.
جمله ((و الله رؤ ف بالعباد)) که در حقیقت نقطه مقابل چیزى است که در آیات قبل درباره منافقان مفسد فى الارض آمده بود ((فحسبه جهنم و لبئس المهاد)) ممکن است اشاره به این باشد که خداوند در عین اینکه بخشنده جان به انسان است همان را خریدارى مى کند و بالاترین بها را که همان خشنودى خویش ‍است به انسان مى پردازد.
قابل توجه اینکه فروشنده ((انسان )) و خریدار خدا و متاع ((جان )) و بهاى معامله خشنودى ذات پاک اوست .
در حالى که در موارد دیگرى بهاى اینگونه معاملات را بهشت جاویدان و نجات از دوزخ ذکر کرده است مثلا مى فرماید: ان الله اشترى من المؤ منین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنة یقاتلون فى سبیل الله فیقتلون و یقتلون ، ((خدا از مومنان جانها و مالهایشان را خریدارى مى کند که بهشت از آن آنها باشد، در راه خدا پیکار مى کنند مى کشند و کشته مى شوند))
و شاید به همین جهت است که آیه مورد بحث با کلمه من تبعیضیه (و من الناس ) شروع شده یعنى تنها بعضى از مردم هستند که قادرند به این کار فوق العاده
دست زنند، و تنها بهائى را که براى ایثار جان طالب باشند، همان خشنودى خدا بوده باشد، ولى در آیه 111 سوره توبه که در بالا آوردیم همه مومنان به معامله با خدا، در برابر بهشت جاویدان دعوت شده اند.
این احتمال نیز در تفسیر جمله ((و الله رؤ ف بالعباد)) و تناسب آن با آغاز آیه وجود دارد که مى خواهد این حقیقت را روشن سازد که وجود این چنین افراد وفادار و ایثارگر در میان مردم ، از رافت و مهربانى خدا نسبت به بندگانش سرچشمه گرفته ، زیرا اگر چنین انسانهاى از خود گذشته در جوامع انسانى وجود نداشته باشند، ارکان دین و اجتماع فرو مى ریزد، ولى خداوند مهربان با این دوستان ایثارگر خود، جلو خرابکارى دشمنان را مى گیرد.
به هر حال این آیه با توجه به شاءن نزولى که مشروحا گفته شد، یکى از بزرگترین فضایل على (علیه السلام ) است که در اکثر منابع اسلامى آمده ، و به قدرى چشمگیر است که معاویه ، به خاطر دشمنى خاصى که با على (علیه السلام ) داشت طبق روایتى چنان از این فضیلت ناراحت بود که ((سمرة بن جندب )) را با چهارصد هزار درهم تطمیع کرد که بگوید این آیه درباره عبدالرحمن بن ملجم ، قاتل على (علیه السلام ) (طبق حدیث مجعولى ) نازل شده ، و آن منافق جنایت پیشه نیز چنین کرد، ولى همانطور که انتظار مى رفت حتى یک نفر این حدیث مجعول را نپذیرفت

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

و للرباط الوثیق بین هذه الآیة و آیة الغار، قد نأتی على تفصیل هامة الهجرة فی آیة الغار، هنا نقارن بین صاحب الغار و الفراش أیهما أفدى بنفسه و اکثر شاریا إیاها ابتغاء مرضاة اللّه؟
صاحب الغار صاحب الرسول (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) حالة الفرار، و صاحب الفراش ظل على فراش الرسول (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) تقبلا و تحملا لکل الأخطار، فأیهما- إذا- أفدى بنفسه؟. [ نظرات / امتیازها ]