توضیح : این از نظر انحراف باطنی و همچنین از نظر عمل ، اگر فرضا بتوانند در دل شخصی از مؤمنین القای شبهات نموده ، گمراهش کنند ، در حقیقت اول خود را گمراه کرده‏اند ، برای اینکه انسان هیچ عمل خیر و شری را انجام نمی‏دهد مگر به نفع و ضرر خودش ، همچنانکه فرمود : «من عمل صالحا فلنفسه و من اساء فعلیها ، و ما ربک بظلام للعبید»(فصلت/46) .و آن مؤمنینی هم که با اضلال اهل کتاب و وساوس آنان گمراه شده‏اند ، در حقیقت گمراهیشان در اثر اعمال زشت خودشان است نه اثر اضلال ، چون شومی عمل و اراده آدمی است که به اذن خدا گریبانگیر او می‏شود و او را به کفر می‏کشد ، همچنانکه فرمود : «من کفر فعلیه کفره ، و من عمل صالحا فلانفسهم یمهدون»(الروم/44) .
و نیز فرموده : «و ما اصابکم من مصیبة فبما کسبت ایدیکم و یعفوا عن کثیر و ما انتم بمعجزین فی الارض ، و ما لکم من دون الله من ولی و لا نصیر»(الشوری/30-31) ، که ما در تفسیر آیه : «حبطت اعمالهم فی الدنیا و الاخرة »(البقره/217)در جلد دوم عربی این کتاب بحثی در باره خواص اعمال کردیم .
و این مطلبی که یادآور شدیم یکی از معارف قرآنی است که از لوازم توحید افعالی است .و توحید افعالی از فروعات عمومیت حکم ربوبیت و ملاک است و با همین توحید افعالی است که انحصار مستفاد از جمله و گمراه نمی‏کنند مگر خود را و خود نمی‏فهمند را می‏توان توجیه کرد.
(موسوی همدانی(مترجم): توضیح اینکه توحید افعالی که یکی از عقائد اصولی اسلام است ، عبارت است از اینکه هر اثری و هر عملی از هر فاعل و مؤثری سر بزند ، به اذن خدای تعالی و تحت ربوبیت او انجام می‏پذیرد ، علامه مؤلف رضوان الله علیه که در همین ایام به لقاء الله پیوست ، در توضیح این معنا در درس فلسفه‏اش می‏فرمود : سردی هندوانه و گرمی عسل مانند دو همسایه هندوانه و عسل است که خدای تعالی هر یک را به یکی داده ، پس نمی‏توان گفت عسل خودش مستقلا گرم و آن دیگری سرد است ، به همین حساب کفار هم اضلال نمی‏کنند مگر به اذن خدا) .
و اما توجیهی که مفسرین برای معنای آیه کرده‏اند ، دردی را دوا نمی‏کند و نمی‏تواند حصر مستفاد از آن را توجیه نماید و به همین جهت از نقل آن صرفنظر کردیم . [ بستن توضیحات ]

توضیح : از نظر عمل ، اگر فرضا بتوانند در دل شخصی از مؤمنین القای شبهات نموده ، گمراهش کنند ، در حقیقت اول خود را گمراه کرده‏اند ، برای اینکه انسان هیچ عمل خیر و شری را انجام نمی‏دهد مگر به نفع و ضرر خودش ، همچنانکه فرمود : «من عمل صالحا فلنفسه و من اساء فعلیها ، و ما ربک بظلام للعبید»(فصلت/46) .
و آن مؤمنینی هم که با اضلال اهل کتاب و وساوس آنان گمراه شده‏اند ، در حقیقت گمراهیشان در اثر اعمال زشت خودشان است نه اثر اضلال ، چون شومی عمل و اراده آدمی است که به اذن خدا گریبانگیر او می‏شود و او را به کفر می‏کشد ، همچنانکه فرمود : «من کفر فعلیه کفره ، و من عمل صالحا فلانفسهم یمهدون»(الروم/44) .
و نیز فرموده : «و ما اصابکم من مصیبة فبما کسبت ایدیکم و یعفوا عن کثیر و ما انتم بمعجزین فی الارض ، و ما لکم من دون الله من ولی و لا نصیر»(الشوری/30-31) ، که ما در تفسیر آیه : «حبطت اعمالهم فی الدنیا و الاخرة »(البقره/217)در جلد دوم عربی این کتاب بحثی در باره خواص اعمال کردیم .
و این مطلبی که یادآور شدیم یکی از معارف قرآنی است که از لوازم توحید افعالی است .و توحید افعالی از فروعات عمومیت حکم ربوبیت و ملاک است و با همین توحید افعالی است که انحصار مستفاد از جمله و گمراه نمی‏کنند مگر خود را و خود نمی‏فهمند را می‏توان توجیه کرد. [ بستن توضیحات ]