چرایی مَثَلًا، رَجُلًا، سَلَمًا به جای مَثَلً، رَجُلً، سَلَمً:
تنوین فتحه در حالت وقف معمولاً تبدیل به الف می شود معمولاً در چنین حالتی در نگارش هم بعد از آن الفی می آورند تا نشانه تلفّظ آن در هنگام وقف باشد.
 توضيح : توضیحات کامل درباره ی تنوین:
تنوین، نون ساکن زائدی است که در تلفّظ به آخر اسم اضافه می شود ولی در نگارش نوشته نمی شود، و نشانه آن تکرار شکل حرکت می باشد، ـًـٍـٌ. ( یکی نشانه حرکت حرف ودیگری نشانه تلفّظ نون تنوین باشد. )
شکّی نیست که نون تنوین، حرفی از حروف است از این رو در هنگام برخورد با حرف ساکن، حرکت کسره به خود می گیرد، مانند:
مَثَلاً الْقَوْمَ که خوانده می شود: مَثَلَ نِ الْقَوْمَ ( ( با صوت یکی از قاریان به آیه ی ۱۷۸ سوره اعراف توجه شود ) )
و همچنین نزد حروف "یرملون" در آن ها ادغام می شود، مانند:
غَفُورٌ رَحِیمٌ که خوانده می شود:غَفُورُ رَّحِیمٌ
( هرگاه یکی از حروف ی، ر، م، ل، و، ن که در کلمه "یرملون" جمع شده و به همین نام خوانده می شوند، پس از تنوین یا نون ساکن قرار گیرند نون در آن ها ادغام می شود. )
در این جا این سؤال مطرح می شود که چرا نون تنوین را در نگارش نمی نویسند؟
جوابش روشن است، چون نون تنوین، زائده است و جزء اصل و ریشه کلمه نیست، اگر نوشته شود هنگام وقف با نون اصلی کلمه اشتباه می شود و اضافه بر آن نون تنوین در هنگام وقف تغییر می کند ( تنوین ضمه و کسره، ساکن و تنوین فتحه تبدیل به الف مدّی می شود مگر تنوین فتحه ای که روی کلماتی که به "تاء گِرد" ختم می شوند که در هنگام وقف تبدیل به "هاء ساکن" می شود مانند: رَحْمَةً که هنگام وقف رَحْمَهْ تلفظ می شود. ) . از این رو اضافه بر تغییر در شیوه نگارش، در اسم گذاری نیز باهم متفاوت می باشد، "نون اصلی" را "نون" و "نون تنوین" را ( که زائده است ) "تنوین" نامیده اند.
همانطور که گفته شد تنوین فتحه در حالت وقف معمولاً تبدیل به الف می شود معمولاً در چنین حالتی در نگارش هم بعد از آن الفی می آورند تا نشانه تلفّظ آن در هنگام وقف باشد. مانند:
کِتاباً که در حالت وقف خوانده می شود. کِتابا
چند نکته
1 ـ "الف مدّی" در بعضی از کلمات به صورت "یاء" نوشته شده ، وقتی این کلمات، تنوین فتحه می گیرند دیگر الفی بعد از تنوین فتحه اضافه نمی گردد چون خود "یاء" در هنگام وقف به صورت الف خوانده می شود، مانند: "هُدًی، ضُحًی".
2 ـ کلماتی که به "تاء گِرد" ختم شوند ( مانند: رَحْمَه ) بعد از آن ها الفی اضافه نمی کنند زیرا همانطور که گفته شد در هنگام وقف تبدیل به "هاء ساکن" می شود "رَحْمَهْ". ( با صوت آقای پرهیزگار به آیه ی ۸ سوره آل عمران توجه شود )
3 ـ بعد از کلماتی که به همزه ختم می شوند در صورتی که قبل از آن ها الف مدّی باشد برای جلوگیری از تکرار، الفی اضافه نمی کنند. مانند "سَوَاءً" که در هنگام وقف "سَواا" خوانده می شود. ( با صوت آقای پرهیزگار به آیه ی ۱۱۳ سوره آل عمران توجه شود )
لازم به یادآوری است که بعد از کلمه "سُوءًا" و "جُزْءًا" در قرآن الف آمده زیرا بحث تکرار الف پیش نمی آید.
در مجموع، در هنگام وقف تنوین فتحه مگر تنوین فتحه ای که روی کلماتی که به "تاء گِرد" ختم می شوند که در هنگام وقف تبدیل به "هاء ساکن" می شود مابقی هنگام وقف به صورت الف خوانده می شود، مانند: " کتاباً، هُدًی، جُزْءًا، سَوَاءً" البته در نگارش کلماتی که به "یاء" و "اء" ختم می شوند الفی در پایان نوشته نمی شود. [ نظرات / امتیازها ]