راغب(مفردات راغب، ص 484) می‏گوید: وقتی بگوئی: "ناجیته" معنایش این است که من با او مطلبی سری و بیخ گوشی در میان نهادم، و اصل این کلمه از ماده "نجوة" گرفته شده که به معنای زمین خلوتی است که تو با کسی در آنجا خلوت کنی. و بنا به گفته وی کلمه «نجوی» به معنای گفتگوی سری و پنهانی است، و چه بسا که این کلمه درباره شخص دو طرف صاحب «نجوی» نیز اطلاق گردد. یعنی به خود آن دو نیز نجوا گویند. همچنانکه قرآن کریم فرموده: «و اذ هم نجوی» (زمانی که ایشان نجوا بودند) یعنی با یکدیگر نجوا کردند. [ نظرات / امتیازها ]

در این گفتار، یعنى جمله «لا خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ" به مطلب قبلى که مى‏فرمود: «إِذْ یُبَیِّتُونَ ما لا یَرْضى‏ مِنَ الْقَوْلِ»(نساء/108) برگشت شده، البته این در صورتى است که بگوئیم آیات به یکدیگر اتصال دارند، که در این صورت جمله مورد بحث مطلب قبل را که راجع به سخن محرمانه و سرى به طریق تبییت بود عمومیت داده، مى‏فرماید: هیچ چیزى در بیشتر سخنان سرى آنان نیست، چه اینکه این سخنان به طریق تبییت باشد و چه به طریق دیگر، نظیر این تعمیم دادن مطلبى خاص، در آیه بعدى به کار رفته به این معنا که آیه مورد بحث سخن از سخنان سرى داشت و جا داشت در آیه بعدى بفرماید: "و هر کس به همفکر خود بر سر دشمنى با رسول و مشاقه با آن جناب «نجوا» کند، چنین و چنانش مى‏کنیم" ولى اینطور نفرمود، بلکه مطلب را عمومیت داده فرمود: "و هر کس با رسول دشمنى کند چنین و چنانش مى‏کنیم" چه اینکه این مشاقه و دشمنى به طریق نجوا باشد و چه به طرق دیگر. [ نظرات / امتیازها ]

ظاهر استثناى «إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ» این است که استثنایى منقطع‏ باشد. (یعنى مستثناء قبل از استثناء داخل در جمعیت مستثناء نبوده) در نتیجه کلمه «الا» معناى "لیکن" را مى‏دهد، و معناى آیه چنین مى‏شود: "هیچ خیرى در سخنان بیخ گوشى آنان نیست، و لیکن کسى که امر به صدقه یا معروف یا اصلاح بین مردم مى‏کند، در این امر کردنش خیر هست". [ نظرات / امتیازها ]

در اینجا دو سؤال مطرح مى‏شود: یکى اینکه چرا دعوت بیخ گوشى به خیر را امر خواند؟
جوابش این است که این از قبیل استعاره است.
سؤال دوم اینکه خداى تعالى خیرى را که صاحب نجوا بدان امر مى‏کند سه چیز دانسته: یا صدقه، و یا معروف و یا اصلاح بین مردم. با اینکه صدقه خود یکى از مصادیق معروف است و با آوردن کلمه معروف احتیاج به ذکر صدقه نبود.
جوابش این است: ذکر خاص با وجود عام، عنایت زایدى نسبت به خاص را مى‏رساند، در اینجا نیز آوردن کلمه صدقه مى‏فهماند که صدقه فرد کامل معروف است و در احتیاجش به سخنان سرى طبعا نیازمندتر به نجوا است و غالب موارد همین طور است. [ نظرات / امتیازها ]

در جمله «وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ ...» حال نجوا را به بیانى دیگر و از نقطه نظر آثار یعنى مثوبت و عقوبت تفصیل مى‏دهد. تا به این وسیله وجه خیر بودن آنچه از نجوا که خیر است و وجه خیر نبودن آنچه که خیر نیست را روشن مى‏سازد.
و حاصل مفادش این است که: نجوا دو قسم است: یکى نجواى کسى که منظورش از آن به دست آوردن خشنودى خداى تعالى است‏. قسم دوم نجوایى که منظور توطئه چینى علیه رسول خدا و اتخاذ طریقى غیر طریق مؤمنین صورت بگیرد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام صادق (علیه‏السلام) در ذیل آیه «لا خیر فی کثیر من نجویهم ...» فرمود: خدای تعالی تمحل را در قرآن واجب کرده، عرضه داشتم: تمحل چیست فدایت شوم؟ فرمود: اینکه تو از برادر مؤمنت آبرومندتر و سرشناس‏تر باشی و او به منظور رفع گرفتاریش به تو مراجعه کند و تو راز دل او را آهسته و محرمانه به دیگری بگوئی تا چاره کار او کنی.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام باقر ابو جعفر (علیه‏السلام) فرمود: هر وقت من برای شما حدیثی گفتم از من بپرسید شاهد آن در قرآن کریم کدام آیه است، آنگاه در بعضی از سخنان خود فرمود: رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) از قیل و قال و از فساد مال و از کثرت سؤال نهی فرموده، شخصی پرسید: یا بن رسول الله شاهد این گفتار در کجای قرآن کریم است؟ فرمود: خدای عز و جل فرموده: «لا خیر فی کثیر من نجویهم، الا من امر بصدقة، او معروف، او اصلاح بین الناس»، که این آیه از نجوا نهی می‏کند و قیل و قال نیز یکی از مصادیق نجوا است.
و نیز فرموده: «و لا تؤتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما»(النساء/5) و این همان نهی از افساد مال است.
و نیز فرموده: «لا تسئلوا عن اشیاء ان تبد لکم تسؤکم »(المائده/101) و این نهی از کثرت سؤال است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام صادق (علیه‏السلام) در تفسیر آیه: «لا خیر فی کثیر من نجویهم الا من امر بصدقة او معروف او اصلاح بین الناس» فرمود: منظور خدای تعالی از کلمه معروف قرض است.

علامه طباطبایی: این روایت را قمی نیز در تفسیر خود (ج 1 ص 152) به همین سند نقل کرده و این معنا از چند طریق از طرق اهل سنت نیز نقل شده و به هر حال روایت از باب جری است، یعنی از باب تطبیق کلی بر بعضی از مصادیق آن است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

از سفیان بن عبد الله ثقفی روایت کرده‏اند که گفت: به رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) عرضه داشتم: مرا به امری فرمان بده که در مسلمانیم از هر خطری محفوظ بمانم حضرت فرمود: بگو: آمنت بالله ثم استقم، عرضه داشتم: یا رسول الله از چه چیزی بیشتر از هر چیز بر من خوف داری؟ حضرت نوک زبان خود را گرفت و فرمود: از این.

علامه طباطبایی: اخبار در مذمت زیاد حرف زدن و مدح کم سخن گفتن و سکوت و مطالبی مربوط به آن بسیار زیاد است که هم در جوامع شیعه روایت شده و هم در جوامع اهل سنت .

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

بهره مندى از پاداش بزرگ الهى در گرو انجام اعمال نیک به انگیزه جلب رضایت خداست.
و من یفعل ذلک ابتغاء مرضات اللّه فسوف نؤتیه أجراً عظیماً [ نظرات / امتیازها ]

لا خیر فى کثیر من نجویهم

امام باقر (ع) فرمود: ... ان اللّه نهى عن القیل و القال ... ان اللّه عزوجل یقول فى کتابه: «لا خیر فى کثیر من نجویهم» ... (کافى، ج 5، ص 300، ح 2; نورالثقلین، ج 1، ص 549، ح 559) [ نظرات / امتیازها ]

گفتگوى محرمانه در مورد توصیه به قرض الحسنه، کارى پسندیده و شایسته
لا خیر فى کثیر من نجویهم الا من امر بصدقة او معروف
امام صادق(ع) در مورد «معروف» در آیه فوق فرمود: یعنى بالمعروف القرض.(کافى، ج 4، ص 34، ح 3; نورالثقلین، ج 1، ص 549، ح 558) [ نظرات / امتیازها ]

ایجاد خوشبینى و اصلاح بین مردم حتى با سخن دروغ، عملى پسندیده
لا خیر فى کثیر من نجویهم الا ... اصلح بین الناس
امام صادق (ع) درباره «اصلاح بین الناس» فرمود: تسمع من الرجل کلاماً یبلغه فتخبث نفسه فتلقاه فتقول سمعت من فلان قال فیک من الخیر کذا و کذا خلاف ما سمعت منه.(کافى، ج 2، ص 341، ح 16; نورالثقلین، ج 1، ص 550، ح 562) [ نظرات / امتیازها ]

نخست این ‌که برخی از آیات آن‌، توضیح و پیرو حوادثی بشمار است‌ که به دنبال حادثۀ آن شخص یهودی رخ داده‌اند. از قبیل‌: از دین برگشتن (‌بشیر پسر أبیرق‌) و ستیزه‌گری او با پیغمبر صلّی الله‌ علیه وآله وسلّم ‌و برگشت او به آداب و رسـوم جـاهلی‌ که ایـن درس از آن‌، و از جهان‌بینی‌ها و نادانی‌ها و پیوندهای آن با اهریمن‌، و نقش اهریمن در پـیدایش و کنش جاهلیّت‌، صحبت می نماید. همچنین این درس مقرّر مـی‌دارد کـه خـدا شـرک را نـمی‌بخشد، ولی جـز آن را از هر کس ‌که بخواهد می‏بخشد.

دوم این ‌که ایـن درس از پچ‌پچها و در گوشی‌ها و رایزنیهای نیرنگبازانه صحبت می‌کند. بیان میدارد کـه در بسیاری از پچ‌پچهایشان و سخنان درگوشی ایشان‌، خیر و خوبی وجود ندارد. از جملۀ چنین پـچ‌پچها و درگوشیهائی‌، چیزهائی است‌ که شبانه دربارۀ آن حادثه درگو‌ش هم می‌خواندند و دزدکی بر زبان می‌راندند. این درس‌، انواع نجواهائی را ذکر می‌کند که یزدان آنها را دوست می‌دارد. آن نجواها، نجو‌اهـائی است ‌کـه دربارۀ ‌کار نیک و پسندیده‌، و ایحاد صلح و صفا در میان مردمان‌، زمزمه می‌شود. این درس‌، سزا و جزای این نوع نجواها و آن چنان نجواهائی را در پیشگاه خدا تعیین می‌کند. این درس در آخر، ارکان و اصول دادگری و عدالتی را که خدا طبق آ‌ن سـزا و جزای اعـمال را می‌دهد، ذکر می‌نماید. آن دادگری و عدالتی‌که تابع خواستها و آ‌رزوهای هیچکس از انسانها نیست‌. نه پیرو آرزوهای مسلمانان‌، و نه پیرو آرزوهای اهل ‌کتاب است‌. بلکه عدالت‌، عدل مطلق خدا است‌، و منوط به حقّی است‌ که اگر از هراها و خواستهای آدمـیزادگـان پیروی ‌کند، آسمانها و زمین تباه می‌شوند و هـدر می‏‎روند.

این درس بطور‌ کلّی‌، از نظر موضوع و مقصود، و راه و روش‌، با درس‌ گذشته پیوند کامل دارد. گذشته از این‌، این درس حلقه‌ای از حلقه‌های زنجیرۀ بر‌نامه تربیتی حکیمانه‌ای است ‌که ‌گروه مسلمانان در پرتو آن آمادگی پیدا می‌کنند تا همان ملّتی باشند که بشریّت را رهبری می‌کنند، و با برتری و والائـی تر‌بیتی و سـازماندهی خو‌یش‌، آنان را راه می‏‎برند. این درس‌، موارد ضعف بشری را در امّت اسـلامی چاره‌سازی مـی‌نماید، و ته‌نشستهای جامعۀ جاهلی را از ایشان می‌زداید، و آنان را به همۀ میدانهای پیکار و کارزار داخل می‌گرداند ... این هم هدفی است ‌که این سوره با موضوعهای گوناگون خویش‌، آن را می‌جوید، و سـراسـر برنامۀ قرآنی در پی آن است‌.

[ نظرات / امتیازها ]

امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از معروف در آیه، قرض‏الحسنة دادن است.[368]
امام صادق علیه السلام فرمود: ایجاد خوش‏بینى و اصلاح ذات‏البین حتّى با دروغ، عملى پسندیده است.[369]
368) کافى، ج‏4، ص‏34.
369) کافى، ج‏2، ص‏341. [ نظرات / امتیازها ]

امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از معروف در آیه، قرض‏الحسنة دادن است. «1»
امام صادق علیه السلام فرمود: ایجاد خوش‏بینى و اصلاح ذات‏البین حتّى با دروغ گفتن، عملى پسندیده است. «2»

[ نظرات / امتیازها ]