توضیح : جمله «وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ» دلالت دارد بر اینکه مقصود از «اول»، اولیت به حسب درجه است نه اولیت به حسب زمان، زیرا قبل از رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیز مسلمانانى بودند، به شهادت حکایتى که قرآن کریم از قول نوح نموده که گفت: «وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ» (یونس/72) و همچنین از قول ابراهیم که گفت: «أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ»(البقره/131) و از قول او و فرزندش که گفتند: «رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ»(البقره/128) و نیز در باره لوط فرموده: «فَما وَجَدْنا فِیها غَیْرَ بَیْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ»(الذاریات/36) و از ملکه کشور سبا حکایت کرده که گفت:أُوتِینَا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِها وَ کُنَّا مُسْلِمِینَ»(النمل/42) البته این در صورتى است که مقصود ملکه سبا، اسلام براى خدا باشد، و نیز گفت:َ «أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ»(النمل/44) و در قرآن کریم احدى به وصف: «أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ» توصیف نشده، تنها رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است که در آیه مورد بحث و همچنین در آیه «قُلْ إِنِّی أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ وَ أُمِرْتُ لِأَنْ أَکُونَ أَوَّلَ الْمُسْلِمِینَ»(الزمر/11و12) اول المسلمین خوانده شده.

بعضى گفته‏اند: مقصود این است که آن جناب اول مسلمان از این امت است، زیرا اگر مراد اسلام در همه قرون بوده باشد اولین مسلمان ابراهیم خلیل(علیه‌السلام) است، و سایرین تابع او هستند. لیکن این حرف صحیح نیست، زیرا اسلام در آیه شریفه مقید به اسلام این امت نشده، پس وجهى براى تقید آن نیست. و اما اینکه گفت: اولین مسلمان ابراهیم بود، جوابش آیات گذشته است که پیغمبران قبل از ابراهیم را هم مسلمان معرفى مى‏کرد. و اما آیه «وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ»(البقره/128) و آیه «مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْراهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ»(الحج/78) هیچکدام دلالتى بر ادعاى مزبور ندارند. [ بستن توضیحات ]