(ثم اذا شاء انشره ):(و سپس هر وقت که بخواهد او را زنده می کند) [ نظرات / امتیازها ]

1 - زنده شدن مردگان در قیامت، حتمى است.

ثمّ إذا شاء أنشره

«إنشار» (مصدر «أنشر») به معناى احیا است (لسان العرب). حرف شرط «إذا» در مواردى به کار مى رود که وقوع کار، مسلّم گرفته شده است.

2 - فرا رسیدن زمان پیدایش قیامت و محشور شدن انسان ها در آن، در گرو خواست خداوند است.

ثمّ إذا شاء أنشره

3 - حیات اخروى انسان، به دست خدا است.

أنشره

4 - خواست خداوند، تخلّف ناپذیر است.

ثمّ إذا شاء أنشره

5 - زمان قیامت، نامعلوم است.

ثمّ إذا شاء أنشره

کارهایى که در آیات پیشین به خداوند نسبت داده شد، گرچه مقید به مشیت الهى است; ولى قید «إذا شاء» تنها در مورد محشور شدن انسان ذکر شده است تا این نکته را برساند که هر چند براى آن افعال (خَلَقه، یسّره، أماته و أقبره) مى توان زمانى را حدس زد; ولى در مورد قیامت، تنها باید به خواست خداوند نظر داشت.

6 - وجود فاصله، بین مرگ انسان ها و برپایى قیامت

فأقبره . ثمّ إذا شاء أنشره

حرف «ثمّ»، بیانگر برداشت یاد شده است.

7 - قدرت خداوند بر آفرینش انسان ها، تنظیم توانمندى هاى آنان، هدایت تکوینى و نیز میراندن و به گور افکندن آنها، دلیل قدرت او بر زنده ساختن آنان در قیامت است.

خلقه فقدّره . ثمّ السبیل یسّره . ثمّ أماته فأقبره . ثمّ إذا شاء أنشره

8 - معاد، جسمانى است.

أنشره

مرجع ضمیر مفعولى در «أنشره»، همان چیزى است که ضمیر «أماته فأقبره» به آن بازمى گردد. بنابراین آنچه محشور مى شود، از نوع همان چیزى است که در قبر نهاده مى شود.
[ نظرات / امتیازها ]

[22] و خدایى که انسان را در میان دستهاى قدرت خود گرداند و به گونه‏هاى مختلفش درآورد، بر آن توانایى دارد که هر وقت بخواهد وى را به زندگى بازگرداند.

ثُمَّ إِذا شاءَ أَنْشَرَهُ- سپس هر وقت که بخواهد او را برمى‏انگیزد تا زنده بر سر پا بایستد.» [ نظرات / امتیازها ]

مرحله رستاخیز انسانها
بعد به مرحله رستاخیز انسانها پرداخته، مى افزاید: " سپس هر زمان که بخواهد او را زنده و براى حساب و جزا محشور مى کند؛ ثم إذا شاء أنشره" در مجمع البیان گفته: کلمه ی " انشار" به معناى زنده کردن بعد از مرگ به منظور تصرف است، هم چنان که جامه را بعد از تا کردن و پیچیدن دوباره باز مى کنند، (تا در آن تصرفى کنند) پس مراد از این جمله این است که خداى تعالى هر وقت بخواهد مردگان در قبر را مبعوث مى کند، و در این تعبیر اشاره اى هم به این معنا است که روز بعث را جز خداى تعالى کسى نمى داند.

پس از آرامگاه قبر آن گاه که پروردگار اراده کند او را بر- مى انگیزد و منتشرش می کند، این تحول و طور نهایى که پس از آن رهروان انسانى وارد زندگى و عالم دیگر می شوند، بیش از اراده عام و افاضه حیات اولى و تحولات طبیعى، مستند به اراده خاص خداوند است، این مشیت با فراهم نمودن مقدمات و دمیدن حیات جدید بروز می نماید. همان سان که تحول فصل و آماده شدن هوا و زمین و تابش نور و حرارت معتدل، بذرهاى مدفون گیاه و تخمهاى مقبور حیوانات را بیدار می کند و برمى انگیزد و باز و منتشر می گرداند: این ساق و شاخه و برگ و گل بوته هاى کوتاه تا درخت هاى تنومند و انواع میوه ها مگر همان بذرهاى ریز و پنهان نبوده؟ این پروانه لطیف با اعضاء دقیق درونى و بیرونى و پر و بال و خط و خالش و این حیواناتى سترگ چون شتر و فیل مگر تخمهاى ریزى نبودند که پس از زمانى که در خلال زمین و درون حیوانات دیگر آرمیدند و پس از گذراندن برزخ موت و حیات گذشته و آماده شدن شرائط زندگى و دمیده شدن نفخه حیات به این صورت برانگیخته و منتشر شدند. همین قانون در حیات انسان هم که ماده اولیش از صفات ذاتى و میراثى و استعدادهاى نامحدود گذشته فراهم و ساخته شده جاریست.

همان قدرت پرورش پروردگار که از این غرائز و صفات، بدن و چهره باطن و ظاهر او را نخست پدید آورد و به راهش انداخت، بار دیگر پس از اکتساب و اعمال فکرى و عضوى، در این جهان، و درآمدن به صورت نیروى فشرده اى از معنویات و ملکات در مى آید که شعاع عمل و قشر غیر مادى او را تشکیل می دهند و پیوسته اند به ماده فشرده اى که همه آثار گذشته ها را در برمی گیرد، سپس از میان این شعاع و قوا، به مشیت الهى از آرامگاه قبر خود را برانگیخته و باز و شکفته و منتشر و مشهود می گردد: «ثم إذا شاء أنشره». قابل توجه اینکه در مساله مردن و در قبر پنهان شدن تعبیر به " مشیت الهى" شده است، ولى در اینجا مى گوید: هر وقت خدا بخواهد او را زنده مى کند، این تفاوت تعبیر ممکن است به خاطر آن باشد که هیچکس از تاریخ وقوع این حادثه بزرگ (قیام قیامت) آگاه نیست، و تنها او است که مى داند، ولى در مورد مرگ به طور اجمال معلوم است که انسان بعد از پیمودن یک عمر طبیعى خواه ناخواه مى میرد. [ نظرات / امتیازها ]

بعد به مرحله رستاخیز انسانها پرداخته ، مى‏افزاید : سپس هرزمان که بخواهد او را زنده و براى حساب و جزا محشور مى‏کند ( ثم اذا شاء انشره).
انشره از ماده انشار به معنى گستردن بعد از جمع کردن است ، و این تعبیر جالبى است که نشان مى‏دهد با مرگ زندگى انسان به کلى جمع مى‏شود و در رستاخیز در محیطى بزرگتر و عالى‏تر گسترش مى‏یابد.
قابل توجه اینکه در مساله مردن و در قبر پنهان شدن تعبیر به مشیت الهى شده است ، ولى در اینجا مى‏گوید : هر وقت خدا بخواهد او را زنده مى‏کند ، این تفاوت تعبیر ممکن است به خاطر آن باشد که هیچکس از تاریخ وقوع این حادثه بزرگ ( قیام قیامت ) آگاه نیست ، و تنها او است که مى‏داند ، ولى در مورد مرگ به طور اجمال معلوم است که انسان بعد از پیمودن یک عمر طبیعى خواه ناخواه مى‏میرد . [ نظرات / امتیازها ]