«خُسْر» : در متن آمده است
توضيح : تعریف و ریشه‌یابی واژه:
واژه «خُسْر» از ریشه «خَ سِ رَ» در زبان عربی مشتق شده و به معنای نقصان، زیان، هلاکت، و گمراهی است. در لغت‌شناسی عربی، «خَسِرَ» به معنای از دست دادن قسمتی از سرمایه یا تمامی آن است (خلیل بن احمد، ذیل «خَسِرَ»؛ زمخشری، 1342-1343ش، قسم 2، ص 527). «خُسران» با گسترش معنایی خود به حالتی اشاره دارد که در آن، نه تنها مادیات بلکه معنویات و کمالات انسان نیز از دست می‌روند، به ویژه در دنیای آخرت. این واژه در قرآن کریم 65 مرتبه و در 60 آیه به اشکال مختلف صرفی ذکر شده است.
مترادف‌ها و واژه‌های هم‌ریشه:
در قرآن، واژه‌های مترادف و هم‌ریشه با « خُسْر» به‌طور مکرر آمده است که از جمله آنها می‌توان به «تَبّ» (غافر: 37)، «تَتبیب» (هود: 101)، «خَابَ» (ابراهیم: 15؛ طه: 61) و «خائِبین» (آل‌عمران: 127) اشاره کرد. این کلمات نیز در معانی مشابه به «خسران» به کار می‌روند، یعنی از دست دادن یا ناکامی در رسیدن به هدف یا سعادت حقیقی.
مصادیق خسران در قرآن:
خسران در قرآن به چندین مصداق اشاره دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
کفر و بی‌ایمانی:
خسران اصلی‌ترین معنای خود را در بی‌ایمانی و کفر انسانها نسبت به خداوند نشان می‌دهد. این نوع از خسران، بر خلاف زیان‌های دنیوی که ممکن است موقتاً جبران شوند، یک زیان ابدی و غیرقابل بازگشت است. در آیه 39 سوره فاطر آمده است: «وَ تَرَاهُمْ یُهْرَعُونَ فِیهِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْشَرُونَ إِلَى رَبِّهِمْ خَاسِرِینَ».
این موضوع نشان‌دهنده رابطه مستقیم میان کفر و خسران است.
خسران اعمال:
افرادی که در دنیا به کارهای شایسته دست نمی‌زنند، در آخرت به عنوان خاسران اعمال خود شناخته می‌شوند. در آیه 103-105 سوره کهف آمده است: «أُو۟لَـٰٓئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا۟ أَنفُسَهُمْ وَ أَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ...». این دسته از انسانها که در زندگی دنیوی خود اعمال صالح انجام نداده‌اند، در روز قیامت به جبران‌ناپذیری خسران خود پی خواهند برد.
کسانی که ایمان را در برابر دنیا می‌فروشند:
کسانی که به دلیل مصلحت‌پرستی و تعلق به دنیا از ایمان خود دست می‌کشند، در آیه 11 سوره حج مورد اشاره قرار گرفته‌اند: «خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذَٰلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ». این نشان‌دهنده خسرانی است که هم دنیای آنها را نابود می‌کند و هم آخرتشان را.
انواع خسران:
خسران در قرآن به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
خسران مادی:
این نوع خسران به از دست دادن منابع مادی مانند مال، مقام و لذت‌های دنیوی اشاره دارد که در قرآن نیز ذکر شده است (غافر: 37؛ آل عمران: 127). اما این نوع خسران در نهایت محدود و موقتی است.
«وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا۟ رَبُّنَاۖ أَعْجِلْ لَنَا قِطَّنَا قَبْلَ یَوْمِ ٱلْحِسَابِ»( غافر/37)
(و کسانی که کفر ورزیدند گفتند: پروردگارا! عذابمان را قبل از روز حساب برای ما تسریع کن.)
این آیه به نوعی اشاره به کسانی دارد که در دنیا به دنبال لذت‌های مادی و فوری هستند و در نتیجه، از عذاب اخروی غافل می‌مانند.
خسران معنوی:
خسران واقعی، از دست دادن ایمان، ارزش‌های معنوی و کمالات انسان است که نه تنها در این دنیا،
بلکه در آخرت نیز پیامدهای جبران‌ناپذیر دارد. این نوع خسران در آیات مختلفی مانند زمر: 15 و کهف: 103-105 تبیین شده است.
«فَاعْبُدُوا۟ مَا شِئْتُمْ مِنْ دُونِهِۦۚ قُلْ إِنَّ ٱلْخَٰسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا۟ أَنفُسَهُمْ وَءَٰلِیهِمْ یَوْمَ ٱلْقِیَٰمَةِۖ أَلَا ذَٰلِکَ هُوَ ٱلْخُسْرَٰنُ ٱلْمُبِینُ» (زمر/ 15)
(پس جز او هر چه می‌خواهید بپرستید. بگو: زیانکاران کسانی هستند که در روز قیامت خود و خانواده‌شان را به زیان افکندند. بدانید که این همان زیان آشکار است.)
این آیه اشاره به خسران معنوی دارد که در آن انسانها نه تنها از نیک‌بختی اخروی خود محروم می‌شوند، بلکه کسانی که به خطای خود ادامه می‌دهند، به خود و خانواده‌شان زیان می‌زنند.
عوامل خسران: عوامل مختلفی در قرآن برای وقوع خسران ذکر شده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کفر و انکار حق:
عدم پذیرش ایمان و انکار آیات الهی باعث بروز خسران در دنیا و آخرت می‌شود. در آیه 82 سوره إسراء آمده است: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَ لَا یَزِیدُ الظَّـٰلِمِینَ إِلَّا خَسَارًا». کسانی که قرآن را نمی‌پذیرند و از آن فاصله می‌گیرند، به خسران افزوده می‌شود.
نافرمانی از خداوند:
کسانی که در برابر فرمان خداوند سرکشی می‌کنند و از راه‌های هدایت دور می‌شوند، دچار خسران می‌شوند. در آیه 16 سوره عصر آمده است: «إِنَّ الإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّـٰلِحَاتِ وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ»، که نشان‌دهنده اهمیت ایمان و عمل صالح در رهایی از خسران است.
راه‌های نجات و رهایی از خسران.
برای رهایی از خسران و نجات از عذاب آخرت، قرآن راه‌هایی را پیشنهاد کرده است:
ایمان و عمل صالح:
ایمان به خدا و عمل صالح اولین و مهم‌ترین راه رهایی از خسران است. همانطور که در سوره عصر بیان شده است، تنها کسانی که ایمان دارند و اعمال صالح انجام می‌دهند از خسران نجات می‌یابند.
توصیه به حق و صبر:
سفارش به یکدیگر برای پیروی از حق و صبر در برابر مشکلات زندگی، از دیگر عواملی است که به خروج از خسران کمک می‌کند. در آیه 3 سوره عصر آمده است: «وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ».
اطاعت از قرآن و پیامبر:
یکی از راه‌های رهایی از خسران در قرآن، اطاعت از خداوند و پیامبر است. در این راستا، قرآن کریم به شدت بر پیروی از دستورات پیامبر اسلام و کتاب الهی تأکید کرده است. در آیه 7 سوره توبه، به وضوح آمده است:
«فَأَطِیعُوا۟ اللّهَ وَرَسُولَهُۥ إِنْ کُنتُمْ مُؤْمِنِینَ»
(و اگر شما مؤمن هستید، پس از خدا و رسولش اطاعت کنید).
این آیه به ارتباط مستقیم ایمان و اطاعت از قرآن و پیامبر اشاره دارد و بیان می‌کند که تنها با پیروی از دستورات قرآن و پیامبر می‌توان از خسران واقعی و آسیب‌های آن رهایی یافت. کسانی که از این مسیر منحرف می‌شوند، در واقع خود را به خطر می‌اندازند و در معرض عذاب اخروی قرار می‌گیرند.
[ نظرات / امتیازها ]