توضیح : در اینجا نکته‏اى است که باید تذکر داده شود، و آن این است که خداى تعالى گفتار قوم نوح را که فعلا مورد بحث است بطور فصل نقل کرد و آن را بر بگومگوهاى قبلى تفریع نکرد، و نفرمود: «فقالوا یا نوح قد جادلتنا ...» بلکه فرمود: «قالوا» و این بدان جهت بود که هر چند سراینده داستان خداى سبحان است که محیط به سراپاى دهر و به همه حوادث واقع در کل جهان است و به همین جهت همه بگومگوهاى نوح (علیه‌السلام) با قومش را به صورت داستانى آورده که گویى در یک روز واقع شده، و لیکن واقع امر این است که نوح (علیه‌السلام) سالیان دراز در بین قوم خود دعوت مى‏کرده، و این بگو مگوها مربوط به آن سالیان دراز است که آن جناب قوم خود را به توحید مى‏خوانده، و به فنون مختلف مناظره و احتجاج تمسک مى‏جسته است بطورى که تمامى بهانه‏ها و عذرهاى آنان را قطع نموده و حق را براى آنان چون روز آفتابى روشن کرده است، و آیه شریفه زیر از طول زمان دعوت آن جناب خبر داده مى‏فرماید: «فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِینَ عاماً» (العنکبوت/14).

و آیه زیر از اختلاف انحاء مناظره آن جناب خبر داده مى‏فرماید: «قالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلًا وَ نَهاراً ... ثُمَّ إِنِّی دَعَوْتُهُمْ جِهاراً ثُمَّ إِنِّی أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً» (نوح/5-9).

پس احتجاجهایى که در آیات مورد بحث از نوح (علیه‌السلام) حکایت شده در طول صدها سال واقع شده و بدین جهت بود که خداى تعالى گفتار کفار را متفرع بر سخنان قبل نکرد.

آرى آیات مورد بحث کلام و سرائیده خدایى است که محیط به کل حوادث دهر است و شنونده این آیات نیز رسول خدا (صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است که از ناحیه خداى تعالى داراى وسعت نظرى شده که حوادث امت‏هاى مختلف و زمانهاى متفاوت نزد آن جناب جمع و مانند حوادث یک روز یک جمعیت است.

و معناى کلام کفار- و خدا داناتر است- این است که: اى نوح تو با ما جدال کردى، و زیاد سر به سر ما گذاشتى، بطورى که حوصله ما را سر بردى، و ما را خسته کردى، و ما اینک سخن آخر خود را به تو مى‏گوییم و آن این است که به تو ایمان نخواهیم آورد، پس کار را یکسره کن و آن عذابى که ما را به آن تهدید مى‏کنى بیاور. [ بستن توضیحات ]

توضیح : خواننده عزیز توجه دارد که کفار در این سخن خود اعتراف نکردند به اینکه ما در برابر دعوت تو حرف حسابى و منطق صحیحى نداریم، و از پاسخ درست به تو عاجزیم، بلکه تنها آن جناب را از خود مایوس کرده و از او همان چیزى را خواستند که هر صاحب دعوتى بعد از نومید شدن از تاثیر دعوتش- یعنى از ایمان آوردن و تسلیم شدن مردمش- دست به آن کار مى‏زند، و آن آوردن عذابى است که هر صاحب دعوتى در خلال دعوت و ضمن خیرخواهى‏هایش مردم را از آن عذاب تحذیر مى‏کند. [ بستن توضیحات ]