توضیح : بهمین جهت مى‏بینیم یعقوب ‏(علیه السّلام) بعد از آنکه براى بار دوم فرزندان را مکلف به آوردن وثیقه مى‏کند چنین مى‏فرماید: ‏«حَتَّى تُؤْتُونِ مَوْثِقاً مِنَ اللَّهِ لَتَأْتُنَّنِی بِهِ إِلَّا أَنْ یُحاطَ بِکُمْ» و آن اختیارى را که فرزندان در حفظ برادر خود ندارند استثناء نموده مى‏فرماید: مگر آنکه شما را احاطه کنند و قدرت حفظ او از شما سلب گردد، زیرا در اینصورت حفظ برادر از قدرت و استطاعت ایشان بیرون است، و دیگر نسبت به آن مورد سؤال پدر واقع نمى‏شوند، و اما اینکه حضرت یعقوب ‏(علیه السّلام) از آنان خواست تا وثیقه‏اى الهى بیاورند تا آنجا بود که اختیار و قدرت دارند برادر را حفظ نموده دوباره به پدر برگردانند، مثلا او را نکشند، و آواره و تبعیدش نکنند، و بلایى نظیر آن بر سرش نیاورند (دقت فرمائید). [ بستن توضیحات ]

توضیح : از اینجا بخوبى روشن مى‏گردد که مراد حضرت یعقوب ‏(علیه السّلام) این نبوده که لزوم اعتماد به خدا را از این جهت بیان کند که چون خداى تعالى سببى است مستقل در سببیت، و سببى است که به هیچ وجه مغلوب سبب دیگرى نمى‏شود، به خلاف سایر اسباب که استقلال نداشته مغلوب خداوندند، زیرا گو اینکه این در جاى خود صحیح و مسلم است هم چنان که خود فرموده: ‏«وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ» (طلاق/3) و چگونه چنین نباشد و حال آنکه چنین اطمینانى به غیر خدا شرک است و انبیاء ‏(علیه السّلام) به نص قرآن از آن منزهند، این قرآن است که تصریح دارد بر اینکه یعقوب از مخلصین و برگزیدگان و از ائمه ‏«هداة مهدیین» است، و او خود در آنجا که فرموده بود: ‏«إِلَّا کَما أَمِنْتُکُمْ عَلى‏ أَخِیهِ مِنْ قَبْلُ» اعتراف کرده بر اینکه فرزندان را در باره یوسف امین پنداشته و اگر اینگونه اعتماد کردن شرک بود به نص قرآن، یعقوب مرتکب آن نمى‏شد، علاوه بر اینکه نسبت به برادر یوسف هم این اعتماد را کرد و به طورى که از آیات بعدى برمى‏آید بعد از گرفتن پیمانى خدایى او را به ایشان سپرد.
پس معلوم مى‏شود مقصود یعقوب ‏(علیه السّلام) از اعتماد به خدا اعتماد به این معنا نبوده بلکه مقصودش بیان این معنا بوده که لزوم اختیار اطمینان و اعتماد به خدا، بر اعتماد به غیر او از این جهت است که خداى تعالى متصف به صفات کریمه‏اى است که بخاطر وجود آنها یقین و اطمینان حاصل مى‏شود که چنین خدایى بندگان متوکل را فریب نمى‏دهد، و به کسانى که امور خود را تفویض به او کرده‏اند خدعه نمى‏کند، چون که او نسبت به بندگان خویش رؤوف و غفور ودود و کریم و حکیم و علیم، و به عبارت جامع‏تر ارحم الراحمین است.
علاوه بر این او در امورش مغلوب و در مشیتش مقهور کسى نمى‏شود، بخلاف مردم که اگر در امرى مورد اعتماد قرار گیرند از آنجا که اسیر هوى و بازیچه هوسهاى نفسانیند چه بسا کرامت نفس و فضیلت و وفا و صفت رحمت، ایشان را به حفظ آنچه که حفظش در اختیار آنان است وادار کند، و چه بسا هوى و هوسها وادارشان کند که نسبت به آن خیانت ورزیده از حفظش دریغ نمایند، بعلاوه، همان کسانى هم که خیانت نمى‏ورزند در قدرت و اراده بر حفظ آن، استقلال و استغنایى در خود ندارند. [ بستن توضیحات ]

توضیح : 113) تفسیر کبیر. [ بستن توضیحات ]