واحد مربوط به توحید در صفات است و احد مربوط به توحید در ذات است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

به بیانی ساده ‏تر اینکه چند قسم وحدت داریم:

1- وحدت عددی که در مقابل عدد دو و سه الخ است.

2- وحدت نوعی که می ‏گوییم: «انسان ایرانی و هندی از نوع واحدند».

3- وحدت جنسی که می ‏گوییم: «انسان و حیوان از یک جنسند (مترجم)».

در چنین زمینه‏ ای اگر قرآن کریم بفرماید: «معبود شما واحد است» ذهن شنونده به آن وحدتی متوجه می شود که کلمه (واحد) در نظرش به آن معنا است، به همین جهت اگر فرموده بود: «اللَّه اله واحد» توحید را نمی ‏رسانید، برای اینکه در نظر مشرکین هم، اللَّه اله واحد است همچنانکه یک یک آلهه آنان اله واحدند، چون هیچ الهی دو اله نیست، هر یک برای خود و در مقابل خدا اله واحدند. همچنین اگر فرموده بود: «و الهکم واحد» باز آن طور که باید، نصّ و صریح در توحید نبود، برای اینکه ممکن بود گمان شنونده متوجه وحدت نوعیه شود، یعنی متوجه این شود که اله ‏ها همه یکی هستند چون همه یک نوعند و نوعیت الوهیت در همه هست، نظیر اینکه در تعداد انواع حیوانات می ‏گوییم: «اسب یک نوع و قاطر یک نوع و چه و چه یک نوع است» با اینکه هر یک از نامبرده ‏ها دارای هزاران فرد است.

لکن وقتی فرمود: «وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ» و معنای اله واحد را- که در مقابل دو اله و چند اله است- بر کلمه (الهکم) اثبات کرد، آن وقت عبارت صریح در توحید می شود؛ یعنی الوهیت را منحصر در یکی از آلهه ‏ای که مشرکین معتقد بودند کرده است و آن اللَّه تعالی است.

جمله «لا إِلهَ إِلَّا هُوَ» نصّ و صراحت جمله قبلی را تاکید می ‏کند و تمامی توهّم ها و تاویل ‏هایی که ممکن است درباره عبارت قبلی به ذهن آید را بر طرف می سازد. [ نظرات / امتیازها ]

چند قسم وحدت داریم:

1- وحدت عددی که در مقابل عدد دو و سه الخ است.

2- وحدت نوعی که می ‏گوییم: «انسان ایرانی و هندی از نوع واحدند».

3- وحدت جنسی که می ‏گوییم: «انسان و حیوان از یک جنسند (مترجم:موسوى همدانى)». [ نظرات / امتیازها ]

کلمه (لا) در این جمله نفی جنس می ‏کند و لای نفی جنس اسم و خبر لازم دارد و چون مراد به (اله) هر چیزی است که واقعا و حقیقتا کلمه (اله) بر آن صادق باشد، به همین جهت صحیح است که بگوئیم خبر (لا) که در جمله حذف شده است که کلمه (موجود) و یا هر کلمه ‏ای است که به عربی معنای موجود را بدهد مانند (کائن) و امثال آن. تقدیر جمله این است که (لا اله بالحقیقة و الحق بموجود الا الله، یعنی اله حقیقی و معبودی به حق موجود نیست به غیر از الله). چون ضمیری که به لفظ جلاله (الله) برمی ‏گردد همیشه در قرآن کریم ضمیر رفع است نه نصب؛ یعنی هیچ نفرموده است: «لا اله الا ایاه». از اینجا می ‏فهمیم که در کلمه (الّا) الّای استثنا نیست چون اگر استثنا بود باید می ‏فرمود: «لا اله الا ایاه» نه «لا اله الا هو» بلکه وصفی است به معنای کلمه (غیر) و معنایش این است که هیچ اله به غیر الله موجود نیست.

پس تا اینجا این معنا روشن شد که جمله مورد بحث یعنی جمله «لا إِلهَ إِلَّا هُوَ» الخ در سیاق نفی الوهیت غیر خداست، یعنی نفی الوهیت آن آلهه موهومی که مشرکین خیال می ‏کردند اله هستند نه سیاق نفی غیر خدا و اثبات وجود خدای سبحان که بسیاری از مفسرین پنداشته ‏اند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

آوردن دو اسم رحمن و رحیم در اینجا معنای ربوبیت را تمام می ‏کند، می ‏فهماند که هر عطیه عمومی مظهر و مجلائی است از رحمت رحمانیه خداوند و هر عطیه خصوصی، یعنی آنچه که در طریق هدایت و سعادت اخروی دخالت دارد، مجلای رحمت رحیمیه او است. [ نظرات / امتیازها ]

مردی اعرابی در روز جنگ جمل در برابر امیر المؤمنین (علیه السلام) برخاست و عرضه داشت: «یا امیر المؤمنین، تو می ‏گویی خدا واحد است؟» شریح می ‏گوید: «مردم به وی حمله کردند که ای بی سواد، مگر نمی ‏بینی امیر المؤمنین (علیه السلام) چقدر گرفتاری و دل نگرانی دارد؟ حالا وقت این سؤال است؟». امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمودند: «به او حمله نکنید برای اینکه او همان را می خواهد که ما از لشگر دشمن می ‏خواهیم» آن گاه فرمودند: «ای اعرابی، گفتن اینکه خدا واحد است به چهار جور ممکن است: دو قسم آن را درباره خدای تعالی نمی‏ توان گفت و دو قسم دیگرش را می ‏توان گفت. اما آن دو قسم که نمی ‏توان گفت یکی این است که بگوئیم خدا واحدست و منظور ما از آن واحد عددی باشد و این جائز نیست زیرا چیزی که ثانی ندارد داخل در باب اعداد نیست. آیا نمی ‏بینی که آن ها که گفتند: «خدا سومی از سه تا است» کافر شدند. دوم اینکه بگوئیم خدا واحد است آن طور که می ‏گوئیم که انسان یکی از حیوانات است که مرادمان از واحد، واحد نوعی باشد. این نیز جائز نیست برای اینکه مستلزم تشبیه است و پروردگار ما بزرگ ‏تر و متعالی‏ تر از تشبیه است. اما آن دو جهتی که درباره خدای تعالی صادق است یکی اینکه بگوئیم او واحد است به این معنا که در موجودات هیچ چیزی شبیه او نیست و این درست است. چون پروردگار ما همین طور است. دوم اینکه بگوئیم که خدای عزوجل احدی المعنی است و منظور ما این باشد که در هستیش و در عقل و وهم ما جز ندارد. این نیز درست است چون پروردگار ما همین طور است».

علامه طباطبایی: این دو وجهی که مولانا امیر المؤمنین (علیه السلام) درباره خداوند صادق دانسته است، به طوری که ملاحظه می ‏فرمائید با آن بیانی که ما در ذیل جمله «وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ» الخ ذکر کردیم منطبق است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در کلام امام علی (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) و سایر ائمه (علیه السلام) این جمله مکرر آمده است که فرموده اند: «او واحد است ولی نه به عدد» الخ.

علامه طباطبایی: این همان صرافت ذات خداست که در سابق گفتیم عدد نمی ‏پذیرد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام زین العابدین علی بن الحسین (صلّی الله علیه و آله) در دعایی فرمودند: «لک وحدانیة العدد» الخ.

علامه طباطبایی: کلام آن جناب را حمل بر ملکیت می ‏کنند؛ یعنی خدایا تو مالک و دارنده وحدانیت عددی یعنی چنان نیست که این وحدانیت صفت تو باشد، برای اینکه ادله عقلی و نقلی همه قائمند بر این که وجود خدای سبحان وجودی است صرف که نه دو تایی می ‏پذیرد و نه تکرار و ذات حقیقتش منزه از آن است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

این آیه یکتائى خداوند را به طورى که هر گونه انحراف و شرک را نفى مى کند بیان کرده است ، گاه و بى گاه به موجوداتى که داراى صفات منحصر به فرد و به اصطلاح یکتا هستند برخورد مى کنیم ، اما ناگفته پیدا است که همه آنها در یک یا چند صفت مخصوص به خود ممکن است منحصر به فرد و یکتا باشند، اما خداوند در ذات یکتا است ، در صفات یکتاست ، در افعال یکتاست ، یکتائى خدا عقلا قابل تعدد نیست ، او یکتائى است ازلى و ابدى یکتائى است که حوادث در یگانگى او اثر نمى کند یکتائى او هم در ذهن است و هم در بیرون ذهن ، کوتاه سخن اینکه او در یکتائى خود هم یکتاست !

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]