ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النَّاسُ ...- کوچ کنید از جایى که مردم کوچ کردند.
در بیان مقصود از آیه دو قول است.
1- مقصود کوچ کردن از عرفات است و این آیه متوجه قریش و هم پیمانان قریش است که بنام «حمس» خوانده میشوند و آنان با مردم بعرفات نمیرفتند و میگفتند ما اهل حرم الهى هستیم و از آن نباید بیرون رویم و در همان «مزدلفه» میماندند از آنجا کوچ میکردند خداوند با این آیه آنان را نیز امر به حرکت بسوى عرفات و وقوف در آنجا و افاضه از عرفات، فرمود و بنا بر این قول مراد از «الناس» بقیه مردم است (ابن عباس عایشه عطا- مجاهد- حسن و قتاده) و از امام باقر علیه السلام همین قول مروى است.
ضحاک همین قول را تأیید میکند با این اختلاف که میگوید مراد از «النّاس» ابراهیم است و چون ابراهیم امام و پیشواى مردم بوده لذا بمنزله امّت و ملت شمرده شده از او بتعبیر به «النّاس» شده است.
2- منظور حرکت از مزدلفه است براى «منى» در روز عید قربان قبل از طلوع خورشید براى رمى جمره و قربانى (جبائى).
در بیان و تأیید این قول، جبائى میگوید این قسمت از آیه بدنبال: فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ» (هنگامى که از عرفات کوچ کردید) ذکر شده پس این یک حرکت و کوچ کردن دیگرى است و از این آیه مىفهمیم که هر دو حرکت دستجمعى از عرفات بمشعر و از مشعر به منى واجب است.
مراد از کلمه «النّاس» همان ابراهیم است و نظیر این آیه که از یک شخص تعبیر به مردم شده آیه دیگرى است: «الَّذِینَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ «1»» که مراد از «النّاس» نعیم بن مسعود اشجعى است.
بعضى معتقدند که مراد از «النَّاس» تنها ابراهیم نیست بلکه او و اسماعیل و پیغمبران بعد از آنها است و این معنا از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده است.
سؤال؟
بکسانى که قول اول را اختیار کرده و میگویند خطاب به قریش است این سؤال متوجه میشود که کلمه «ثُمَّ» در آیه براى بیان ترتیب و تأخیر است در حالى که این حرکت و رفتن بعرفات قبل از «فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ» (وقتى از عرفات کوچ کردید) مى‌باشد.
پاسخ اصحاب ما در جواب گفتهاند که در این آیات تقدیم و تأخیر و یا تقدیر آن است و آیه چنین میشود: «لیس علیکم جناح ان تبتغوا فضلا من ربکم ثم افیضوا من حیث افاض الناس»، فاذا افضتم من عرفات فاذکروا ...»
سعید بن جبیر و زهرى میگویند مقصود از «النّاس» آدم است و کلبى معتقد است که «اهل یمن و ربیعه» مقصود از «النّاس» هستند و بعضى دیگر گفتهاند که مقصود از «الناس» علماء، و دانشمنداناند که احکام دین را میدانند و بدیگران نیز میآموزند.
__________________________________________________
(1) آیه 172 از سوره آل عمران
وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ ...- از خداوند با پشیمانى از گناهان گذشته طلب مغفرت کنید که خدا آمرزنده و مهربان است.
[ نظرات / امتیازها ]