(ومنهم من یقول ربنااتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره حسنه و قناعذاب النار):(و بعضی از آنان می گویند: پرودگارا به ما در دنیا و آخرت حسنه ارزانی کن و مارا ازعذاب آتش حفظ نما)چون شخص مؤمن جز آنچه نزد خداهست نمی خواهد و اگر هم چیزی از دنیا بخواهد تنها آن چیزهایی را می جویدکه پروردگارش برای او بخواهد ،لذا مؤمن از خدا فقط حسنات را می جوید ،اماآنکس که اهل دنیاست فقط دنیا را می خواهد، چه خوب و چه بدش ،همه برای او حسنه محسوب می شود و لذا در آیه قبل کلمه حسنه رانیاورده است . [ نظرات / امتیازها ]

بدنبال آیات سابقه که حال مردم دنیا پرست را بیان میکرد که تنها خواسته آنها از خدا امور مربوط بدنیا است این آیات حال مردمى را بیان میکند که از خدا نعمت دنیا و آخرت را خواستارند بقول «انس» و «قتاده» در تفسیر آیه از حضرت صادق علیه السلام روایت شده است که مراد از «حسنة» در دنیا گشایش روزى و خوبى معاش و حسن خلق است و مراد از «حسنة» در آخرت خشنودى خدا و بهشت مى‏باشد.
وجوه دیگرى در تفسیر این دو «حسنة» گفته شده است از اینقرار:
1- علم و عبادت در دنیا و بهشت در آخرت از «حسن» و «قتاده».
2- مال و ثروت دنیا و بهشت در آخرت از «ابن زید و سدى».
3- زن صالحه در دنیا و بهشت در آخرت از «حضرت على علیه السلام».
از رسول اکرم نقل شده که فرموده: بهر کس قلب شاکر و زبان ذاکر و همسر مؤمنة که او را در کارهاى دنیوى و اخروى کمک کند داده شد پس باو «حسنة» در دنیا و «حسنة» در آخرت داده شده و از عذاب آتش مصون و محفوظ است.
وَ اللَّهُ سَرِیعُ الْحِسابِ ...- در تفسیر این آیه وجوهى گفته‏اند:
1- خداوند زود پاداش نیکوکاران را میدهد و زمان پاداش آنها نزدیک است و از نظر مضمون مانند آیه «وَ ما أَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا کَلَمْحِ الْبَصَرِ، أَوْ هُوَ أَقْرَبُ» «1» (و نیست کار قیامت در سرعت مگر باندازه یک چشم بهم زدن یا کمتر از آن).
علت اینکه از پاداش اعمال به حساب تعبیر کرده اینست که درست، پاداش برابر با عمل و بمقدار آن است.
2- خداوند حساب همه مردم را در قیامت در مدتى کوتاه بررسى مینماید بدون اینکه حساب یکى از مردم مزاحم حساب دیگرى گردد زیرا خداوند «لا یشغله شأن عن شان» است و رسیدگى بیک کار مانع از رسیدگى بکار دیگر در آن نخواهد بود.
در روایت آمده است که خداوند حساب تمام مخلوقات را در مدت یک چشم بهم زدن انجام میدهد.
این مطلب شاهد دیگرى است بر اینکه خداوند جسم نیست و اینکه در سخن گفتن (مثلًا) نیازمند بوسیله و ابزار نمیباشد و میدانیم اگر جسم بوده و یا ابزار مادى کار میکرد و سخن میگفت امکان نداشت که در یک وقت با دو نفر که در دو نقطه و مکان مختلف‏اند دو مخاطبه و تکلم مختلف داشته باشد طبعاً خطاب یکى، از خطاب به دیگرى مانع میشد و لازم مى‏آمد که مدت حساب مردم باندازه زمان اعمال آنها طولانى باشد.
از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام نقل شده است که فرمود: خداوند همانطور که همه مردم را در زمان واحد روزى میدهد در یک زمان هم بحسابشان رسیدگى میکند.
3- خداوند دعاى این گروه را فورى اجابت کرد و خواسته آنها را زود بر میآورد بدون معطلى و صرف وقت براى بدست آوردن مقدار استحقاق آنها نه آن چنان که مردم در برآوردن خواسته‏هاى دیگران مدتى صرف بررسى وضع آنها مى‏نمایند.
قریب بهمین مضمون از ابن عباس نقل شده است که در معناى آیه میگوید:
منظور اینست که خداوند آنچه عنایت میکند روى تفضّل است نه حساب و در
__________________________________________________
(1) آیه 77 از سوره نحل‏
ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏2، ص: 262
روز قیامت نامه‏هاى اعمال مردم بدست راست آنها داده شده و بآنها گفته میشود: این گناهان شما است که مورد عفو، قرار گرفت و این اعمال نیک شما است که دو برابر پاداش میگیرید [ نظرات / امتیازها ]

یکى از راههاى شناخت مردم، آشنایى با آرزوها و دعاهاى آنان است. در آیه قبل، درخواست گروه اوّل از خداوند مربوط به دنیا بود و کارى به خیر و شرّ آن نداشتند، ولى در این آیه درخواست گروه دوّم از خداوند، «حسنة» است در دنیا و آخرت. در دیدگاه گروه اوّل؛ دنیا به خودى خود مطلوب است، ولى در دید گروه دوّم؛ دنیایى ارزشمند است که حسنه باشد و به آخرت منتهى گردد.
در روایات نمونه‏ها و مصادیقى براى نیکى‏هاى دنیا و آخرت نقل شده است ، ولى حسنه در انحصار چند نمونه نیست.
در قرآن مجید 115 مرتبه کلمه‏ى «دنیا» بکار رفته و 115 مرتبه کلمه «آخرت» استعمال شده است و این یک تصادف نیست. البتّه این به معناى آن نیست که اهمیّت دنیا و آخرت هر دو یکسان است.
در دعاها، هدف‏هاى کلّى مطرح شود و تعیین مصداق به عهده خداوند گذاشته شود. ما از خداوند حسنه و سعادت مى‏خواهیم، ولى در اینکه رشد و صلاح ما در چیست؟ آنرا به عهده‏ى خداوند مى‏گذاریم. چون ما به خاطر محدودیّت‏هاى علمى و عدم آگاهى از آینده و ابعاد روحى خودمان، نمى‏توانیم مصادیق جزئى را تعیین بنمائیم. به همین جهت توصیه شده است از خداوند وسیله کار را نخواهید، خودِ کار را بخواهید. زیرا ممکن است خداوند از وسیله‏ى دیگرى که به فکر و ذهن ما نمى‏آید، کارى را براى ما محقّق سازد. مثلاً از خداوند توفیق زیارت حج را بخواهید، امّا نگویید: خدایا مالى به من بده تا به مکّه بروم. چون خداوند گاهى سبب را به گونه‏اى قرار مى‏دهد که ما فکر آن را نمى‏کردیم [ نظرات / امتیازها ]

وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ (201)
ترجمه‌
و بعضى از مردم کسانى هستند که میگویند پروردگار ما بده ما را در دنیا نیکوئى و در آخرت نیکوئى و نگاه دار ما را از عذاب آتش.
تفسیر
حسنه دنیوى مانند صحت و امنیت و رفاهیت و وسعت و سعادت است و حسنه اخروى مانند قرب و منزلت و شرف و رحمت و مغفرت است و بنظر حقیر بهتر و مناسبتر با مفاد آیه شریفه همان خیر دنیا و آخرت است که بخواهد از براى‌
جلد 1 صفحه 257
خود و اقارب و دوستان خود و عموم شیعیان و از حضرت صادق (ع) در کافى و از عیاشى حسنه دنیویه بوسعت معاش و حسن اخلاق تفسیر شده و حسنه اخروى برضوان اللّه و بهشت و از امیر المؤمنین (ع) حسنه دنیویه بزن صالحه و حسنه اخرویه بحور العین و و عذاب نار بزن بد تأویل شده است و بعضى گفته‌اند حسنه دنیویه علم و عبادت است و اخرویه بهشت و عذاب نار شهوات و معاصى است که موجبات عقاب است و معلوم است که مراد از این بیانات ذکر مصادیق است و اختصاص و تنافى مفهوم نمیشود. [ نظرات / امتیازها ]