(ارایت ان کان علی الهدی ):(مرا خبر بده اگر او بر طریق هدایت باشد) [ نظرات / امتیازها ]

أَ رَأَیت‌َ إِن‌ کان‌َ عَلَی‌ الهُدی‌

بیان‌ آنستکه‌ خبر ده‌ چگونه‌ خواهد ‌بود‌ عاقبت‌ کسیکه‌ ‌محمّد‌ ‌را‌ منع‌ می‌نماید ‌از‌ طریقه‌ هدایت‌ [ نظرات / امتیازها ]

بمن‌ خبر ده‌ (‌ یا ‌ محمّد صلّی‌ اللّه‌ ‌علیه‌ و آله‌) آیا (‌اینکه‌ کافر) ‌اگر‌ ‌بر‌ راه‌ هدایت‌و دین‌ حق‌ ‌بود‌‌-‌ ‌ [ نظرات / امتیازها ]

1 - پیامبر(ص)، بر طریق هدایت استوار و ثابت قدم بود.

إن کان على الهدى

جمله «کان على الهدى»، مربوط به کلمه «عبداً» در آیه قبل است که در شأن نزول هاى متعدد بر شخص پیامبر(ص) تطبیق یافته است. حرف «على» در «على الهدى» نیز بر استقرار و استوار بودن دلالت دارد.

2 - هدایت ستیزان، مورد تهدید و نکوهش خداوند

أرءیت إن کان على الهدى

سیاق آیه شریفه، بر تهدید و توبیخ دلالت دارد.

3 - بندگى خداوند و برگزارى نماز، زمینه ساز دست یابى به هدایت است.

عبدًا إذا صلّى . أرءیت إن کان على الهدى

4 - فراخواندن مردم به ترک نماز، بازداشتن آنان از طریق هدایت است.

ینهى . عبدًا إذا صلّى . أرءیت إن کان على الهدى

5 - ایجاد مزاحمت براى هدایت یافتگان، شگفت آور و نمونه اى از طغیان است.

لیطغى ... ینهى ... أرءیت إن کان على الهدى

تکرار «أرءیت» تأکید بر شگفتى است. «إن» حرف شرط است و جزاى شرط یا آیه «ألم یعلم بأنّ اللّه یرى» است و یا جمله اى محذوف نظیر «کیف یکون حال من ینهاه عن الصلاة» و یا «فما أعجب هـذا» مى باشد. اظهار شگفتى در صورت دوم بارزتر است. ارتباط این آیه با آیات پیشین، مصداق هاى طغیان را نمودارتر ساخته است.

6 - طغیان گران، بى اعتنا به هدایت یافته بودن نماز گزاران و گرفتار احساس بى نیازى از رهنمودهاى آنان

لیطغى . أن رءاه استغنى ... أرءیت إن کان على الهدى

7 - احتمال درستکارى افراد، کافى در مُجاز نبودن نهى آنان

أرءیت الذى ینهى ... أرءیت إن کان على الهدى

8 - احتمال دست یابى نمازگزاران به هدایت، نهى او را از نماز، شگفت آورتر و نکوهیده تر مى سازد.

أرءیت الذى ینهى . عبدًا إذا صلّى . أرءیت إن کان على الهدى

9 - دست کشیدن از منع نمازگزاران و روى آوردن به هدایت، توصیه خداوند به طغیان گران ثروت اندوز

لیطغى . أن رءاه استغنى ... الذى ینهى . عبدًا إذا صلّى . أرءیت إن کان على الهدى

جمله «کان على الهدى» ممکن است مربوط به «الذى ینهى» باشد; در این صورت مفاد آیه شریفه این است که: به من خبر ده کسى که نمازگزار را نهى مى کند، اگر خود بر طریق هدایت قرار گرفته بود [آیا بهتر نبود؟]
[ نظرات / امتیازها ]

در ادامه آیات براى اندیشاندن بیشتر شنونده مى فرماید:

أَ رَأَیْتَ إِنْ کانَ عَلَى الْهُدى

چه فکر مى کنى، اگر او بر راه هدایت و رستگارى باشد،

منظور این است که این بنده برگزیده اى که از نماز و نیایش باز داشته مى شود محمد (ص) است و او در شاهراه هدایت مى باشد.

یا مردم را به پرواى از خدا و رعایت مقررات او رهنمون گردد و فرمان دهد، در آن صورت کیفر آن عنصر تاریک اندیشى که با او دشمنى مى ورزد و مزاحم اوست، چگونه خواهد بود؟ [ نظرات / امتیازها ]

( أرأیت الذی ینهی ) وروی أنه قال لرسول الله صلی الله علیه وسلم : أتزعم أن من استغنی طغی ، فاجعل لنا جبال مکة فضة وذهبا ، لعلنا نأخذ منها فنطغی فندع دیننا ونتبع دینک ، فنزل جبریل فقال : إن شئت فعلنا ذلک ، ثم إن لم یؤمنوا فعلنا بهم ما فعلنا بأصحاب المائدة ، فکف رسول الله صلی الله علیه وسلم عن الدعاء إبقاء علیهم . وروی عنه لعنه الله أنه قال : هل یعفر محمد وجهه بین أظهرکم ؟ قالوا : نعم . قال : فوالذی یحلف به ، لئن رأیته توطأت عنقه ، فجاءه ثم نکص علی عقبیه ، فقالوا له : مالک یا أبا الحکم ، فقال : إن بینی وبینه لخندقا من نار وهولا وأجنحة ، فنزلت ( أرأیت الذی ینهی ) ومعناه : أخبرنی عمن ینهی بعض عباد الله عن صلاته إن کان ذلک الناهی علی طریقة سدیدة فیما ینهی عنه من عبادة الله . [ نظرات / امتیازها ]

أَ رَأَیت‌َ إِن‌ کان‌َ عَلَی‌ الهُدی‌

کلمه (أَ رَأَیت‌َ) خطاب‌ ‌به‌ پیامبر اسلام‌ صلّی‌ اللّه‌ ‌علیه‌ و آله‌ ‌است‌. ‌یعنی‌ ‌ یا ‌ محمّد (ص‌) ‌اگر‌ ‌اینکه‌ شخص‌ نهی‌ کننده ‌از‌ نماز ‌یعنی‌ ابو جهل‌ ‌بر‌ طریق‌ هدایت‌ و صراط حق‌ میبود‌ [ نظرات / امتیازها ]

[11] ممکن‌ ‌است‌ عمل‌ شنیع‌ بازداشتن‌ کسی‌ ‌را‌ ‌از‌ نماز و راز و نیاز کردن‌ ‌با‌ ‌خدا‌ ‌که‌ ساده‌ترین‌ حق‌ ‌او‌ ‌است‌، شخصی‌ ‌از‌ ‌آن‌ روی‌ ‌بر‌ ‌خود‌ روا شمارد ‌که‌ ‌آن‌ نماز ‌را‌ باطل‌ بداند ‌ یا ‌ سببی‌ دیگر ‌برای‌ ‌آن‌ تصور کند، ولی‌ ‌در‌ ‌اینکه‌ فکر نمی‌کند ‌که‌ ‌اگر‌ ‌آن‌ نماز درست‌ ‌باشد‌، و بنده نمازگزار ‌بر‌ راه‌ راست‌ برود، ‌آن‌ نهی‌ کننده ‌از‌ روی‌ هوا و هوس‌ ‌به‌ چه‌ جنایت‌ بزرگی‌ دست‌ زده‌ ‌است‌؟ «أَ رَأَیت‌َ إِن‌ کان‌َ عَلَی‌ الهُدی‌‌-‌ چه‌ گویی‌ ‌اگر‌ ‌اینکه‌ بنده‌ ‌بر‌ راه‌ راست‌ ‌باشد‌!» [ نظرات / امتیازها ]

((أَرَأَیْتَ)) یا رسول الله ((إِن کَانَ)) العبد الذی صلى- وهو الرسول - ((عَلَى الْهُدَى)) وکانت صلاته حسب أمر الله سبحانه؟ [ نظرات / امتیازها ]

در ایـن آیه براى تاکید بیشتر, مى افزاید: ((به من خبر ده اگر این بنده (نمازگزار) به راه هدایت باشد)) (اریت ان کان على الهدى ). [ نظرات / امتیازها ]

الْقَوْل فِی تَأْوِیل قَوْله تَعَالَى : { أَرَأَیْت إِنْ کَانَ عَلَى الْهُدَى } یَقُول تَعَالَى ذِکْره : { أَرَأَیْت إِنْ کَانَ } مُحَمَّد { عَلَى الْهُدَى } یَعْنِی : عَلَى اِسْتِقَامَة وَسَدَاد فِی صَلَاته لِرَبِّهِ. [ نظرات / امتیازها ]

و کوتاه سخن اینکه : جمله أ رأیت به معنای خبر ده مرا است ، و استفهام در آن به منظور شگفتی انگیختن است ، و مفعول اول فعل أ رأیت ی اول کلمه الذی ینهی است ، و مفعول أ رأیت ی سوم ضمیری است که به موصول الذی برمی‏گردد ، و مفعول أ رأیت ی دوم ضمیری است که به کلمه عبدا برمی‏گردد ، و مفعول دوم أ رأیت در هر سه جا جمله ا لم یعلم بان الله یری است .

و حاصل معنای آیات مورد بحث این است که : مرا خبر ده از کسی که نهی می‏کرد بنده‏ای را که نماز می‏خواند ، و خدا را عبادت می‏کرد و این شخص می‏داند که خدا عمل او را می‏بیند ، و از حال او خبر دارد ، و نیز مرا خبر ده از این نهی کننده که به فرضی که بنده نمازگزار نامبرده بر طریق هدایت باشد ، و به تقوی عمل کند ، او چه حالی خواهد داشت ، با اینکه می‏داند خدا او را می‏بیند ، و باز مرا خبر ده از این نهی کننده ، که اگر نهیش تکذیب حق و اعراض از ایمان به حق باشد ، و با این حال شخص نمازگزار را از نماز نهی می‏کند ، و با اینکه می‏داند خدا می‏بیند آیا جز عذاب استحقاق جزایی دارد ؟ بعضی از مفسرین گفته‏اند : مفعول اول جمله أ رأیت در هر سه جا همان موصول و یا ضمیری است که به موصول بر می‏گردد ، و این را بدان جهت گفته‏اند که بین ضمیرها تفکیک نینداخته باشند .

و بنا بر این ، بهتر آن است که آیه ا رایت ان کان علی الهدی او امر بالتقوی را اینطور معنا کنیم که : مرا خبر ده از این نهی کننده آیا اگر بر طریق هدایت بود ، و یا به تقوی امر می‏کرد ، و می‏دانست که خدا او را می‏بیند ، چه وظیفه‏ای می‏دید ، و چه عملی را بر خود واجب می‏دانست ، و با اینکه از عبادت خدای سبحان نهی کرده ، چه حالی خواهد داشت ؟ و با اینکه می‏توان گفتار مفسر نامبرده را چنین توجیه کرد ، ولی معنای مستفاد از آن معنای بعیدی است ، و اشکال تفکیک در ضمائر که به خاطر آن این طور خود را به زحمت
[ نظرات / امتیازها ]

أَ رَأَیْتَ إِنْ کانَ عَلَى الْهُدى‏ أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوى‏:
بیان آنستکه خبر ده چگونه خواهد بود عاقبت کسیکه محمد را منع مى‏نماید از طریقه هدایت و اداء وظیفه عبودیت و دعوت مردم بتقوى آیا جز عقوبت همیشگى کیفر او خواهد بود. [ نظرات / امتیازها ]