1) شکست دشمنان عامل همبستگى شماست. «فجعلهم کعصف مأکول» (فیل/5) [ نظرات / امتیازها ]

1) وحدت و الفت میان اقشار جامعه، از نعمتهاى الهى است. {لایلاف قریش} [ نظرات / امتیازها ]

2) سفر براى کسب درآمد، مورد پذیرش اسلام است. {رحلة الشتاء و الصیف} [ نظرات / امتیازها ]

1) از آنجا که در سوره گذشته ( سوره فیل ) شرح نابودى اصحاب الفیل و و لشکریان ابرهه که به قصد نابود کردن خانه کعبه و متلاشى ساختن این کانون مقدس الهى آمده بودند آمد ، در اولین آیه این سوره که در واقع تکمله اى است براى سوره فیل مى‏فرماید : ما لشکر فیل را نابود کردیم ، و آنها را همچون کاه درهم کوبیده شده متلاشى ساختیم تا قریش به این سرزمین مقدس الفت گیرند و مقدمات ظهور پیامبر اسلام (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) فراهم گردد ( لایلاف قریش).
ایلاف مصدر است و به معنى الفت بخشیدن ، و الفت به معنى اجتماع توأم با انسجام و انس و التیام است ، و اینکه بعضى ایلاف را به مؤالفت و عهد و پیمان تفسیر کرده‏اند ، نه تناسبى با این واژه دارد که مصدر باب افعال است ، و نه به محتواى آیات این سوره .
به هر حال منظور ایجاد الفت میان قریش و سرزمین مقدس مکه ، و خانه کعبه است ، زیرا آنها و تمام اهل مکه به خاطر مرکزیت و امنیت این سرزمین در آنجا سکنى گزیده بودند ، بسیارى از مردم حجاز هر سال به آنجا مى‏آمدند ، مراسم حج را بجا مى‏آوردند ، و مبادلات اقتصادى و ادبى داشتند ، واز برکات مختلف این سرزمین استفاده مى‏نمودند.
همه اینها در سایه امنیت ویژه آن بود ، اگر با لشکرکشى ابرهه و امثال او این امنیت خدشه‏دار مى‏شد یا خانه کعبه ویران مى‏گشت دیگر کسى با این سرزمین الفتى پیدا نمى‏کرد.
واژه قریش به طورى که بسیارى از مفسران و ارباب لغت گفته‏اند در اصل به معنى نوعى از حیوانات بزرگ دریائى است که هر حیوانى را به آسانى مى‏خورد ! این عبارت از ابن عباس معروف است که وقتى از او سؤال کردند : چرا قریش را قریش مى‏نامند ؟ در پاسخ چنین گفت : لدابة تکون فى البحر من اعظم دوابه یقال لها القریش ، لا تمر بشى‏ء من الغث و السمین الا اکلته ! : این به خاطر آن است که در اصل نام حیوانى از بزرگترین حیوانات دریا است که به هیچ حیوان لاغر و چاقى نمى‏گذرد مگر اینکه آن را مى‏بلعد ! سپس از اشعار عرب براى سخن خود شاهد مى‏آورد .
بنابر این انتخاب این نام براى قبیله فوق به خاطر قدرت و قوت این قبیله ، و سوء استفاده‏هایشان از این قدرت بوده است.
ولى بعضى آن را از ماده قرش ( بر وزن فرش ) به معنى اکتساب دانسته‏اند چرا که این قبیله غالبا به تجارت و کسب مشغول بودند.
بعضى نیز این ماده را به معنى بازرسى و تفتیش مى‏دانند ، و از آنجا که قریش از حال حجاج خبر مى‏گرفتند ، و گاه به کمک آنها مى‏شتافتند ، این واژه براى آنها انتخاب شده .
قریش در لغت به معنى اجتماع نیز آمده است ، و چون این قبیله از اجتماع و انسجام خاصى برخوردار بودند این نام براى آنها انتخاب شده.
ولى به هر حال نام قریش امروز هرگز مفهوم جالبى را تداعى نمى‏کند ، و با اینکه آنها قبیله پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) بودند ، از سر سخت‏ترین دشمنان اسلام محسوب مى‏شدند ، که از هیچ کارشکنىو عداوت و دشمنى فروگذار نکردند ، حتى آن روز که قدرت آنها با پیروزى اسلام درهم شکست به توطئه‏هاى پنهانى ادامه دادند ، و بعد از رحلت پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) نیز حوادث دردناکى آفریدند که تاریخ اسلام هرگز آن را فراموش نخواهد کرد ، مى‏دانیم بنى امیه و بنى عباس که بارزترین نمونه‏هاى حکومت جبار و طاغوتى بودند از قریش برخاستند.
قرائن نیز نشان مى‏دهد که در جاهلیت عرب نیز سعى و تلاش در استثمار و استعمار مردم داشتند ، و به همین دلیل هنگامى که اسلام آزادى‏بخش طلوع کرد و منافع نامشروع آنها به خطر افتاد با تمام قدرت به مبارزه برخاستند ، اما قدرت عظیم اسلام سرانجام آنها را درهم کوبید .
در آیه بعد مى‏افزاید : هدف این بود که خداوند قریش را در سفرهاى زمستانه و تابستانه الفت بخشد ( ایلافهم رحلة الشتاء و الصیف ) و 2)
ممکن است منظور الفت بخشیدن قریش به این سرزمین مقدس باشد که آنها در طول سفر تابستانه و زمستانه خود عشق و علاقه به این کانون مقدس را از دل نبرند ، و به خاطر امنیتش به سوى آن بازگردند ، نکند تحت تاثیر مزایاى زندگى سرزمین یمن و شام واقع شوند و مکه را خالى کنند.
و یا اینکه منظور ایجاد الفت میان قریش و سایر مردم در طول این دو سفر بزرگ است ، چرا که بعد از داستان ابرهه مردم با دیده دیگرى به آنها مى‏نگریستند ، و براى کاروان قریش احترام و اهمیت و امنیت قائل بودند.
قریش هم نیاز به این امنیت در طول راه داشت ، و هم نیاز به آن در سرزمین مکه ، و خداوند در سایه شکست لشکر ابرهه هر دو امنیت را به آنها بخشید.
مى‏دانیم زمین مکه باغ و زراعتى نداشت ، دامدارى آن نیز محدود بود ، بیشترین درآمد از طریق همین کاروانهاى تجارى تامین مى‏شد ، در فصل زمستان به سوى جنوب یعنى سرزمین یمن که هواى آن نسبة گرم بود روى مى‏آوردند ، و در فصل تابستان به سوى شمال و سرزمین شام که هواى ملایم و مطلوبى داشت ، و اتفاقا هم سرزمین یمن و هم سرزمین شام از کانونهاى مهم تجارت در آن روز بودند ، و مکه و مدینه حلقه اتصالى در میان آن دو محسوب مى‏شد .
البته قریش با کارهاى خلافى که انجام مى‏دادند مستحق اینهمه لطف و محبت الهى نبودند ، اما چون مقدر بود از میان قبیله ، و از آن سرزمین مقدس ، اسلام و پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) طلوع کند ، خداوند این لطف را در حق آنها انجام داد.
در آیه بعد چنین نتیجه مى‏گیرد که قریش با اینهمه نعمت الهى که به برکت کعبه پیدا کرده‏اند باید پروردگار این خانه را عبادت کنند نه بتها را ( فلیعبدوا رب هذا البیت).
همان خداوندى که آنها را از گرسنگى نجات داد و اطعام کرد ، و از ناأمنى رهائى بخشید و امنیت داد ( الذى اطعمهم من جوع و آمنهم من خوف).
از یکسو به آنها رونق تجارت عطا فرمود ، و جلب منفعت نمود ، و از سوى دیگر ناأمنى را از آنها دور کرد و دفع ضرر فرمود ، و اینها همه با شکست لشگر ابرهه فراهم گشت ، و در حقیقت استجابت دعاى ابراهیم بنیانگذار کعبه بود ، ولى آنها قدر اینهمه نعمت را ندانستند ، و این خانه مقدس را به بتخانه‏اى تبدیل کردند ، و عبادت بتان را بر پرستش خداى خانه مقدم داشتند ، و سرانجام ثمره شوم اینهمه ناسپاسى را دیدند .


[ نظرات / امتیازها ]